Doktryna Monroego

John Quincy Adams, faktyczny autor doktryny Monroego

Doktryna Monroego[1][2] lub doktryna Monroe[3][4] (nazwa występuje również w wersjach niepoprawnych: doktryna Monroe’go[5] i doktryna Monroe’a[6]) – doktryna w polityce amerykańskiej, autorstwa sekretarza stanu Johna Quincy’ego Adamsa, którą 2 grudnia 1823 przedstawił w dorocznym orędziu do Kongresu prezydent James Monroe[7].

Głosiła, iż kontynent amerykański nie może podlegać dalszej kolonizacji ani ekspansji politycznej ze strony Europy, w zamian zaś zapowiadała, że Stany Zjednoczone nie będą ingerowały w sprawy państw europejskich i ich kolonii. Doktryna ta stała się fundamentem amerykańskiej polityki izolacjonizmu (hasło „Ameryka dla Amerykanów”)[6].

Podobne idee głoszono wcześniej, na przykład George Washington w 1796 r., w mowie pożegnalnej z okazji zakończenia drugiej prezydentury[8].

Prezydent Monroe przedstawił w orędziu do Kongresu zasady amerykańskiej polityki zagranicznej. Brzmiały one następująco:

  1. Żaden z amerykańskich kontynentów nie może być obecnie ani w przyszłości obiektem kolonizacji.
  2. Stany Zjednoczone sprzeciwiają się jakimkolwiek próbom restauracji europejskich, niedemokratycznych systemów monarchicznych w Ameryce.
  3. Stany Zjednoczone nie będą ingerować w problemy kolonii europejskich (w tym Kanady).
  4. Stany Zjednoczone odżegnują się od jakichkolwiek ingerencji w wewnętrzne sprawy państw europejskich.

Stany Zjednoczone, powołując się na doktrynę Monroe, dążą do realizacji własnych interesów narodowych[9]. Doktryna ta nie została w pełni wprowadzona ze względu na rozkład sił na świecie. Jednakże prezydent Wilson doprowadził do amerykańskiej dominacji w regionie Karaibów, wypierając z tego obszaru wpływy brytyjskie[10].

Z czasem doktryna zaczęła być traktowana jako obowiązująca przez prawo międzynarodowe. Traktat Wersalski (1919) w art. 21 głosił: Zobowiązania międzynarodowe takie, jak traktaty w sprawie rozjemstwa i porozumienia, dotyczące pewnego terytorium, jak doktryna Monroe’go[11], zapewniające utrzymanie pokoju, nie są uważane za niedające się pogodzić z postanowieniami niniejszej Umowy[12]. Traktat o arbitrażu między Polską i USA z 1928 w art. 2 wykluczał stosowanie go względem jakichkolwiek sporów, których istota
a) wchodziłaby w zakres wewnętrznej jurysdykcji jednej ze Stron lub
b) dotyczyłaby interesów państw trzecich lub
c) zależałaby od lub związana była z utrzymaniem tradycyjnego stanowiska Stanów Zjednoczonych w stosunku do spraw amerykańskich, pospolicie określanego jako doktryna Monroego lub
d) zależałaby od lub związana była z zachowaniem przez Polskę zobowiązań wynikających z Paktu Ligi Narodów[13].

Zobacz też

Przypisy

  1. Monroe, [w:] Słownik języka polskiego PWN. [dostęp 2019-06-08].
  2. Monroego doktryna, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2009-06-02].
  3. Wiesław Dobrzycki: Historia stosunków międzynarodowych w czasach nowożytnych 1815-1945. Warszawa: Scholar, 2002, s. 81. ISBN 83-7383-003-0.
  4. Agnieszka Bógdał-Brzezińska: Globalizacja polityki Stanów Zjednoczonych 1945-1949. Warszawa: Aspra-JR / Fundacja Studiów Międzynarodowych, 2001, s. 53. ISBN 83-88766-19-8.
  5. Władysław Kopaliński: Monroe’go doktryna. [w:] Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [on-line]. slownik-online.pl. [dostęp 2009-06-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-02)].
  6. a b Marek Bankowicz: Ameryka Północna i Łacińska: „era progresywna” w USA, upadek porfiriatu w Meksyku, [w:] Historia polityczna świata XX wieku: 1901-1945. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2004, s. 68.
  7. James Monroe, Seventh Annual Message to Congress, December 2, 1823.
  8. The Address of General Washington To The People of The United States on his declining of the Presidency of the United States.
  9. Gabriel Kolko, Main Currents in Modern American History, Pantheon 1984, s. 47.
  10. Noam Chomsky, Hegemonia albo przetrwanie. Amerykańskie dążenie do globalnej dominacji., Warszawa 2005, s. 74.
  11. Było to skrótem, gdyż doktryna jest jedynie jednostronną deklaracją USA, zaś układem regionalnym spełniającym wspomniane wymagania była utworzona w 1910 roku Unia Panamerykańska, obecnie zaś jej następczyni Organizacja Państw Amerykańskich, powstała w 1948.
  12. Pomimo tego Senat Stanów Zjednoczonych odmówił zgody na ratyfikację.
  13. Traktat Arbitrażowy między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonemi Ameryki, podpisany w Waszyngtonie 16 sierpnia 1928 r. (Dz.U. 1930 nr 4, poz. 29) United States of America and Poland – Treaty of Arbitration. Signed at Washington, August 16, 1928.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie