Doktryna grubej pałki

Doktryna grubej pałki lub Rooseveltowskie uzupełnienie Doktryny Monroe, albo też Rewizja Doktryny Monroe – doktryna w polityce Stanów Zjednoczonych, której autorem był prezydent Stanów Zjednoczonych Theodore Roosevelt. Pierwszy raz przedstawiona 2 kwietnia 1903 roku podczas przemówienia prezydenta Roosevelta. 6 grudnia 1904 roku nabrała ostatecznego kształtu.

Dyplomacja USA do czasu sformułowania Doktryny grubej pałki

Od 1823 USA w sprawach między mocarstwami europejskimi a Półkulą Zachodnią kierowały się zasadami sformułowanymi w Doktrynie Monroe’a. Doktryna ta była rozwinięciem amerykańskiego izolacjonizmu i lansowała hasło „Ameryka dla Amerykanów”. W 5 punktach tej doktryny sformułowano, iż kontynent amerykański nie może i nie będzie podlegać dalszej kolonizacji ze strony Europy, a Stany Zjednoczone nie ingerują i nie będą ingerowały w sprawy Europy[1].

Tło historyczne sprzed sformułowaniem Doktryny grubej pałki

Przykładem polityki grubej pałki była interwencja Stanów Zjednoczonych w Wenezueli. W początkach XX w. doszło do napięć między Wenezuelą a mocarstwami europejskimi, głównie Niemcami, Anglią i Włochami. Państwa te zażądały, aby rząd wenezuelski zrekompensował straty jakie państwa te ponosiły w czasie zajść, jakie miały miejsce na terenie Wenezueli. Państwa europejskie groziły interwencją i zaczęły pokojową blokadę Wenezueli, żądając spłaty długów. Rząd Stanów Zjednoczonych popierał żądania finansowe państw europejskich, ale nie mógł obojętnie patrzeć na przygotowania zwłaszcza Niemiec do interwencji zbrojnej w Ameryce Łacińskiej. W 1903 roku Niemcy zbombardowali Fort San Carlos. W USA zaczęto antyniemiecką propagandę. Żądano, aby admirał George Dewey ukarał flotę niemiecką. Anglicy obawiający się interwencji USA oddali sprawę do arbitrażu.[2]

Doktryna grubej pałki

W takiej to sytuacji prezydent Roosevelt uznał za konieczne znalezienie takiego rozwiązania, które uniemożliwiłoby państwom europejskim zorganizowanie interwencji zbrojnej w Ameryce Łacińskiej. 2 kwietnia 1903 roku w Chicago Roosevelt powiedział „przemawiaj łagodnie i szykuj pałkę” (Speak softly and carry a big stick). W maju 1904 w liście do sekretarza wojny Elihu Roota sformułował doktrynę, którą powtórzył w identycznym sformułowaniu w dorocznym orędziu prezydenckim 6 grudnia 1904 roku. Tekst ten brzmiał następująco: „(...) Każdy kraj, którego naród dobrze się prowadzi, może liczyć na naszą serdeczną przyjaźń. Jeśli kraj okazuje iż wie, jak należy działać skutecznie, z zachowaniem zasad w sprawach społecznych i politycznych, jeśli zachowuje ład i spłaca swoje zobowiązania, nie potrzebuje obawiać się interwencji ze strony Stanów Zjednoczonych. Systematyczna zła wola, nieudolność, która prowadzi do rozluźnienia więzów z cywilizowanym społeczeństwem, może w końcu wymagać interwencji ze strony Ameryki lub innego cywilizowanego narodu, i jeśli chodzi o zachodnią półkulę, może zmusić Stany Zjednoczone – zgodnie z doktryną Monroe – choć niechętnie, w jaskrawych przypadkach złej woli i nieudolności, do działania w charakterze międzynarodowej siły policyjnej”.[3] Uznano to za Rooseveltowskie uzupełnienie do Doktryny Monroe'a. W takiej to formie Stany Zjednoczone legalizowały interwencję zbrojną i mianowały siebie żandarmem z grubą pałką na półkuli zachodniej. W ten też sposób chroniły nie tylko swoje, ale i interesy mocarstw, aby odsunąć ich interwencje i chęć usadowienia się w Ameryce. Doktryna ta była przykładem neokolonializmu USA. Często wykorzystywaną "pałką" przez Roosevelta była flota, która w tym czasie z 5 miejsca w świecie aspirowała na co najmniej 2[4].

Wykorzystanie Doktryny grubej pałki

  • 1905 – Dominikana znalazła się w podobnej sytuacji co Wenezuela. 20 stycznia 1905 roku USA wymusiły na Dominikanie prawo do zarządzania cłami i wydatkami Dominikany. 55% dochodu przypadło Dominikanie na spłatę długu. 7 grudnia 1905 roku USA gwarantowały już integralność terenów Dominikany.
  • 1907-1908 – Roosevelt poprzez flotę wywarł na Japonii podpisanie Traktatu Root – Takahira, gdzie oba kraje zobowiązały się respektować stan posiadania na Pacyfiku
  • 1916-1924 – Okupacja Dominikany
  • 1912-1925 – USA poparły konserwatywny przewrót w i dokonały interwencji wojsk w Nikaragui, pozostawiając tam swoje oddziały
  • 1915-1934 – Okupacja Haiti

Przypisy

  1. ↑ Longin Pastusiak, Dyplomacja Stanów Zjednoczonych (XVIII-XIX w.), Toruń 1997, ISBN 83-86803-87-8.
  2. ↑ III Konferencja Panamerykańska w Rio de Janeiro (1906) zażądała uznania doktryny Drago, iż wymuszanie uregulowania zobowiązań finansowych państwa poprzez użycie wobec niego siły jest sprzeczne z prawem międzynarodowym. Na drugiej konferencji w Hadze w 1907 uchwalono II konwencję haską zwaną Konwencją Drago - Portera, ściśle określającą warunki użycia siły w razie niewywiązywania się z zobowiązań przez kraj zadłużony.
  3. ↑ Theodore Roosevelt, Fourth Annual Message to Congress, December 6, 1904
  4. ↑ Longin Pastusiak, Prezydenci, wyd. Wyd. 2, t. 2, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989, ISBN 83-03-02767-0, OCLC 21681088.