Dolar amerykański
 Niektóre amerykańskie banknoty | |
| Kod ISO 4217 | USD |
|---|---|
| Symbol | $ – dolar |
| Państwo |
|
| Bank centralny | |
| Mennica | |
| Poziom inflacji | |
| Podział | 100 centów = 1 dolar amerykański |
| Banknoty | 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 ($) – obiegowe |
| Monety | 1$ (rzadko używana) |
Dolar amerykański (oficjalna nazwa – United States dollar, międzynarodowy skrót – USD) – oficjalna waluta Stanów Zjednoczonych, Portoryko, Mikronezji, Marianów Północnych, Palau, Wysp Marshalla, Panamy, Ekwadoru (od 2000), Salwadoru (od 2001), Timoru Wschodniego, Zimbabwe (od 2009), Turks i Caicos, Bonaire, Saby i Sint Eustatius od 2011 roku. Jeden dolar amerykański dzieli się na sto centów amerykańskich. Zapisuje się go za pomocą symbolu $.
Talarem/dolarem określano początkowo powszechnie jedną uncję srebra w postaci monety bitej przez czeskiego hrabiego Schlicka w XVI wieku. Schlick mieszkał w Dolinie Joachima, po niemiecku nazywanej Joachimsthal. Monety hrabiego zyskały wielkie uznanie dzięki precyzji wykonania i czystości i były powszechnie nazywane „Joachimsthalers”, a później „talarami”. Nazwa „dolara” pochodzi od „talara”[2]. Od 1861 roku można używać każdego kiedykolwiek wyemitowanego znaku pieniężnego w USA, jednak banknoty ze starszą datą emisji są rzadko spotykane.
Wartość dolara oparta była na parytecie złota. Parytet przyjęty w 1900 roku wynosił 20,67 dolara, a przyjęty w 1934 roku 35 dolarów za uncję. Od 1933 roku zniesiono wymienialność dolara na złoto dla własnych obywateli. W 1971 roku USA wycofały się z tego parytetu. W 1972 roku uncja złota osiągnęła cenę 42 dolarów. W 1973 r. USA całkowicie odeszły od powiązania wartości dolara ze złotem – odtąd dolar stał się walutą płynną. Plany zniesienia rezerwy złota, ogłoszone przez prezydenta Richarda Nixona w 1971 roku, doprowadziły do powstania Partii Libertariańskiej, która obok powstałej później Partii Konstytucyjnej jest jedną z sił politycznych w USA, które dążą do przywrócenia oparcia na kruszcach szlachetnych, uważając, iż brak pokrycia w złocie lub srebrze jest niezgodny z Artykułem I paragraf 10 Konstytucji Stanów Zjednoczonych[3]. Znaczna część członków ruchu Boston TEA Party również nawołuje do przywrócenia parytetu złota.
Nominały
Banknoty obiegowe
| Wizerunek | Opis | |||
|---|---|---|---|---|
| Awers | Rewers | Nominał | Awers | Rewers |
 |  | $1 | George Washington | Wielka Pieczęć Stanów Zjednoczonych |
 |  | $2* | Thomas Jefferson | Deklaracja Niepodległości Johna Trumbulla |
 |  | $5 | Abraham Lincoln | Mauzoleum Lincolna |
 |  | $10 | Alexander Hamilton | Departament Skarbu |
 |  | $20 | Andrew Jackson | Biały Dom |
 |  | $50 | Ulysses Grant | Kapitol |
 |  | $100 | Benjamin Franklin | Independence Hall |
| * Banknot rzadko spotykany | ||||
Monety obiegowe
| Wizerunek | Opis | |||
|---|---|---|---|---|
| Rewers | Awers | Nominał | Rewers | Awers |
 | 1¢ (penny) | Abraham Lincoln | Union Shield | |
 | 5¢ (nickel) | Thomas Jefferson | Monticello | |
 |  | 10¢ (dime) | Franklin Delano Roosevelt | pochodnia, gałąź oliwna, gałąź dębu |
 | 25¢ (quarter) | George Washington | różne wizerunki okolicznościowe | |
 |  | 50¢ (half)* | John F. Kennedy | Pieczęć Prezydenta Stanów Zjednoczonych |
| $1* | różne wizerunki okolicznościowe | różne wizerunki okolicznościowe | ||
| * Moneta rzadko spotykana w powszechnym obiegu | ||||
Surowce
Papier, na którym są drukowane amerykańskie banknoty, składa się z około 75% bawełny, około 25% lnu oraz kilku ściśle tajnych składników[4].
Spadek wartości dolara
| Rok | Odpowiednik siły nabywczej |
|---|---|
| 1774 | 1,00 $ |
| 1780 | 0,59 $ |
| 1790 | 0,89 $ |
| 1800 | 0,64 $ |
| 1810 | 0,66 $ |
| 1820 | 0,69 $ |
| 1830 | 0,88 $ |
| 1840 | 0,94 $ |
| 1850 | 1,03 $ |
| 1860 | 0,97 $ |
| 1870 | 0,62 $ |
| 1880 | 0,79 $ |
| 1890 | 0,89 $ |
| 1900 | 0,96 $ |
| 1910 | 0,85 $ |
| 1920 | 0,39 $ |
| 1930 | 0,47 $ |
| 1940 | 0,56 $ |
| 1950 | 0,33 $ |
| 1960 | 0,26 $ |
| 1970 | 0,20 $ |
| 1980 | 0,10 $ |
| 1990 | 0,06 $ |
| 2000 | 0,05 $ |
| 2007 | 0,04 $ |
| 2008 | 0,04 $ |
| 2009 | 0,04 $ |
| 2010 | 0,035 $ |
| 2011 | 0,034 $ |
Mimo że oficjalnie każdy dolar amerykański, wyprodukowany od początku istnienia tej waluty, pozostaje legalnym środkiem płatniczym w USA, to wartość dolara generalnie spada, patrząc zwłaszcza w szerszym horyzoncie czasowym[5].
Aczkolwiek zamiana na pieniądz fiducjarny w 1971 (ze zniesieniem wymiany na kruszec), pokazuje mniejszy spadek siły nabywczej pieniądza fiducjarnego do analogicznego spadku tego samego pieniądza w stosunku do kruszcu. W 1972 1 uncja[a] miała wartość 42,74 dolara[6]. W 2012 wartość 1 uncji złota to 1692,40 dolara. Co oznacza wartość 1 dolara w kruszcu na ok. 0,025 dolara z 1972. Zgodnie z wartościami odpowiednika siły nabywczej 1 dolar z 2011 roku jest to 0,034 dolara z 1774, a dolar z roku 1970 to 0,20 dolara z 1774. Spadek fiducjarnego jest ok. 6 razy, a w stosunku do kruszcu 40 razy.
W XXI wieku na spadek wartości dolara wpływ ma zmniejszanie rezerw walutowych w tej walucie przez Rosję[7] oraz inne kraje, a także przejście z dolara na inne waluty przy rozliczaniu transakcji za ropę naftową przez kilka krajów (m.in. Iran, Chiny, Wenezuela).
Monety historyczne i obecnie produkowane
- Pół centa 1792–1857
- Cent (Penny) od 1793
- 2 centy 1864–1873
- 3 centy 1851–1889
- Half Dime lub half disme 1792–1873 (nie należy mylić z poniższym Five-cent Nickel)
- Nickel 5 centów od 1866
- Dime od 1792
- 20 centów 1875–1878
- Quarter od 1796
- Half dollar od 1794
- Dollar od 1794
- Quarter Eagle (2,5-dolarowa złota moneta) 1792–1929
- Three-dollar piece 1854–1889 (3-dolarowa złota moneta)
- Four-dollar piece 1879–1880 (4-dolarowa złota moneta)
- Half Eagle (5-dolarowa złota moneta) 1795–1929
- Eagle (10-dolarowa złota moneta) 1795–1933
- Double Eagle (20-dolarowa złota moneta) 1850–1933
Zobacz też
- banknoty dolarów amerykańskich o wysokich nominałach
- dolar
- jednostka monetarna
- monety amerykańskie
- dolar zastępczy
Uwagi
- ↑ Dla określania jednostek wagowych złota stosuje się tzw. „uncje trojańskie” lub „aptekarskie”; 1 uncja trojańska to ~31,1035 g. Zob. Piotr Stanisławski: 10 rzeczy, których nie wiesz o… złocie. [w:] „Przekrój” [on-line]. Wirtualna Polska, 27 października 2008. [dostęp 2008-10-28]. (pol.).
Przypisy
- ↑ Inflacja według CIA. [dostęp 2013-08-13]. (ang.).
- ↑ Murray Rothbard, Złoto, banki, ludzie – krótka historia pieniądza (What Has Government Done to Our Money), Fijorr Publishing (pdf), s. 39.
- ↑ Paragraf ten zabrania m.in. wprowadzania do obiegu pieniędzy papierowych (bills of credit) przez poszczególne stany. Początkowo, w sprawie Hepburn v. Griswold (1870) Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych uznał, że zakaz ten obejmuje także władze federalne (Konstytucja w art. I paragraf 8 dozwala Kongresowi na bicie monet, pomija banknoty), jednak w sprawie Konx v. Lee (1871) orzekł przeciwnie, iż skoro zakazem wprowadzania banknotów objęte są władze stanowe, zatem o takim ograniczeniu rządu federalnego Konstytucja milczy. (Supreme Court Declares Greenbacks Legal in Knox v Lee)
- ↑ Administrator, Czy dolary USA drukowane są na papierze?, banknoty24.pl, 3 grudnia 2015 [dostęp 2019-07-04] (pol.).
- ↑ Indeks dolara amerykańskiego I USD Index - Investing.com, Investing.com Polska [dostęp 2019-07-04] (pol.).
- ↑ Jan Dworek: Prawo finansowe i finanse publiczne (treść wykładu). 2008. [dostęp 2012-09-09].
- ↑ Rosja zmniejsza rezerwy w dolarach do 22 proc.
Linki zewnętrzne
- Kursy walut w NBP.pl
- Historyczne i bieżące banknoty dolarowe (Strona ze skanami banknotów) (ang. • niem.)
Media użyte na tej stronie
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Made by author of Xramp, first uploaded by Denelson83 as Flag of Ecuador.svg, modifications by Husunqu.
Flag of the Turks and Caicos Islands
Reverse of the series 2009 $100 Federal Reserve Note
Map: Africa – Southern Africa:
- dark green: UN subregion
- green: geographic, including above
- light green: Southern African Development Community (SADC)
US 50 dollar bill obverse, series 2004
United States Half Dollar in Obverse Position.
West Africa countries
United States One Cent Obverse
United States Quarter Dollar Obverse
United States Half Dollar reverse
United States Dime (proof) Reverse
United States Dime obverse
Obverse of the series 2009 $100 Federal Reserve Note. The star in the serial number of this example, LG04727792*, indicates the note is a replacement note.
own work
Autor: Original image by donarreiskoffer, new SVG version made with Gnumeric (from BLS data; now covers 1913–2021), Licencja: CC-BY-SA-3.0
U.S. Consumer Price Index, a measure of inflation, 1913–2021. 100=1982–84
United States Five Cents Reverse
Images of various US dollars. Although the dollars themselves are public domain (with restrictions of usage in the USA by non-copyright laws), it is unclear what the license for the compilation is.
The US 10 bill (front) Series 2004A. The series 2004 $10 bill incorporates new security features such as orange, yellow and red background colors.