Dolina (miasto)

Dolina
Долина
	; Dolina, kościół katolicki (1839)
Herb	flaga Doliny↗
Państwo	Ukraina
Obwód	iwanofrankiwski
Rejon	Dolina
Data założenia	979
Prawa miejskie	1431
Powierzchnia	27 km²
Populacja (2020); • liczba ludności; • gęstość	; 20 716; 767 os./km²
Nr kierunkowy	+380 3477
Kod pocztowy	77500
Tablice rejestracyjne	AT
	Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego Dolina
	Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dolina
	Położenie na mapie Polski w 1939 r. (c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0 Dolina
	48°58′N 24°00′E/48,966667 24,000000
	Strona internetowa
	Portal Ukraina

Miasto na mapie Wacława Grodeckiego, Poloniae finitimarumgue locarum descriptio^[1]

Dolina (ukr. Долина, Dołyna) – miasto na Ukrainie, stolica rejonu w obwodzie iwanofrankiwskim. 20 716 mieszkańców (2020)^[2], dla porównania spis powszechny w 2001 zanotował ich 20 696^[3].

Miasto królewskie lokowane w 1431 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim^[4].

Do 1772 w granicach Rzeczypospolitej, w latach 1772–1918 roku – miasto powiatowe pod zaborem austriackim w Królestwie Galicji i Lodomerii w Cesarstwie Austriackim. W latach 1918–1939 – miasto powiatowe w województwie stanisławowskim w Rzeczypospolitej.

Historia

Dolina została założona w X wieku na terenach bogatych w złoża soli. W XII wieku mieszkańcy zajmowali się wydobyciem soli, rolnictwem i hodowlą bydła. W tym czasie w Dolinie powstał klasztor Wniebowstąpienia Pańskiego, a mnich Teoklist zaczął prowadzić kronikę miejscowości. 1472 rok to pierwsza znana data pojawienia się Żydów w Dolinie^[5]. W 1565 i 1570 roku należała do żupy dolińskiej^[6]. W XVI wieku osiedlili się z Dolinie pierwsi Żydzi^[7]. W 1525 roku miasto lokowano na prawie magdeburskim; miejscowość otrzymała wówczas prawo warzenia soli. W 1594 roku najazd tatarski wyrządził miastu znaczne szkody^[8].

Po rozbiorach Rzeczypospolitej w 1791 roku Austriacy krótkotrwale (na kilka lat) odebrali Dolinie prawa miejskie. W 1811 roku w ramach reformy oświatowej w mieście powstała dwuklasowa szkoła ogólna, a pod koniec tego wieku – pięcioklasowa szkoła męska i czteroklasowa (później sześcioklasowa) szkoła żeńska z językiem polskim. Nie powiodły się starania mieszkańców o utworzenie szkoły z językiem ukraińskim^[7].

W roku 1900 w mieście powstała Dolińska Warzelnia Solanek^[8].

Warzelnia soli

Według spisu powszechnego z 1921 roku w Dolinie mieszkało 3280 Polaków, 2945 Rusinów (Ukraińców), 2014 Żydów, 522 Niemców i 5 osób innej narodowości^[9].

W mieście miał swoją siedzibę Inspektorat Straży Celnej „Dolina”. Od 1937 roku stacjonowała też 3 kompania batalionu ON „Stryj”.

We wrześniu 1939 roku Dolinę zajęła Armia Czerwona. 2 lipca 1941 roku miasto zdobyły wojska węgierskie, które miesiąc później oddały miejscowość pod okupację niemiecką. W latach 1942–1944 Niemcy dokonali zagłady ludności żydowskiej; według danych sowieckich zabito 2546 żydowskich mieszkańców miasta; część na miejscu (największa akcja – 3 sierpnia 1942 roku rozstrzelano prawie 2 tys. osób na kirkucie^[10]), pozostałych w obozie zagłady w Bełżcu. Za pomoc Żydom na rynku miejskim powieszono 20 mieszkańców Babijówki^[11]. Zdaniem Siekierki, Komańskiego i Różańskiego pod koniec 1943 roku z tego samego powodu Niemcy rozstrzelali w Dolinie 48 osób, głównie Polaków. Ponadto zdaniem tych autorów, około 100 polskich mieszkańców Doliny poniosło śmierć z rąk ukraińskich nacjonalistów^[9].

30 lipca 1944 roku Armia Czerwona ponownie zajęła miasto^[11]. Do końca 1945 roku ponad 6 tys. polskich mieszkańców wysiedlono do Polski^[9].

W czasie okupacji niemieckiej mieszkająca w Dolinie rodzina Zabłockich udzielała pomocy Żydom. W 1986 roku Instytut Jad Waszem podjął decyzję o przyznaniu Franciszkowi, Karolinie i Michałowi Zabłockim tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata^[12].

Zabytki

zamek^[13]

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł materiałów budowlanych, spożywczy oraz odzieżowy^[14].

Ludzie związani z Doliną

Jan Doliński – polski dygnitarz ziemski z czasów panowania Władysława Warneńczyka i jego następcy, właściciel Doliny,
Wołodymyr Horbowy – ukraiński adwokat, członek UWO i OUN
Stanisław Jaworski – polski aktor teatralny i filmowy,
Antoni Kępiński – polski psychiatra, naukowiec, humanista i filozof; twórca koncepcji metabolizmu energetyczno-informacyjnego i psychiatrii aksjologicznej,
Jan Lewiński – ukraiński architekt tworzący we Lwowie,
Edward Lorenz – sędzia, działacz społeczny
Władysław Ogrodziński – polski prozaik, eseista, reportażysta, pracownik naukowy, działacz kulturalny i społeczny,
Józef Stemler, ps.: Jan Doliński, Jan Dąbski, Józef Dąbrowski, krypt.: J.S, S. Dąbski – zastępca dyrektora Departamentu Informacji i Prasy Delegatury Rządu na Kraj, pedagog, członek PCK, dyrektor Polskiej Macierzy Szkolnej, działacz społeczny i oświatowy, członek Ligi Narodowej. Oskarżony w procesie szesnastu.
Janusz Popławski, polski gitarzysta, kompozytor, aranżer, publicysta i wydawca.

Zabytki

Kościół katolicki pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny

Sport

Do 1939 roku w mieście funkcjonował klub piłkarski Huragan Dolina.

Miasta partnerskie

Przypisy

↑ (fragment), 1571, wyd. 2Biblioteka Narodowa, syg. ZZK 18611, domena publiczna
↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2020 року. (ukr.).
↑ Liczby ludności miejscowości obwodu iwanofrankiwskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 167.
↑ Maurycy Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 r., w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1974, nr 3 (91), s. 14.
↑ Jan Rutkowski, Z dziejów żup ruskich za Zygmunta Augusta, w: Księga ku czci Oswalda Balzera, tom II, Lwów 1925, s. 5 [369].
↑ ^a ^b Historia. Wirtualny sztetl. [dostęp 2015-12-29]. (pol.).
↑ ^a ^b Historia miejscowości. Wirtualny sztetl. [dostęp 2015-12-29]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Eugeniusz Różański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie stanisławowskim 1939-1946, wydanie I, ISBN 978-83-85865-13-1, s. 19–21, 37–39.
↑ GrzegorzG. Hryciuk GrzegorzG., Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005, s. 212, ISBN 83-7441-121-X, OCLC 830722458 .
↑ ^a ^b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 277–278.
↑ „Codziennie w obliczu śmierci” - historia rodziny Zabłockich | Polscy Sprawiedliwi, sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2021-11-27] .
↑ Władysław Łozińskim Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, 1903, str. 98
↑ Dolina, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-06-20] .
↑ współpraca zawieszona w październiku 2016 z powodu nadania honorowego obywatela miasta Stepanowi Banderze, odpowiedzialnemu za ludobójstwo na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej.

Bibliografia

Dolina 4.) D., miasteczko powiatowe w Galicyi. [W:] Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa, 1881, s. 95–101.

Linki zewnętrzne

Serwis internetowy miasta. forum.dolyna.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-04)].
Dolina 4.) D., miasteczko powiatowe w Galicyi, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 95 .
Historia Żydów w Dolinie na portalu Wirtualny Sztetl
Liwce albo ''Liwcze'', część miasta powiatowego Doliny..., [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 356 .
Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona

[1] (fragment), 1571, wyd. 2Biblioteka Narodowa, syg. ZZK 18611, domena publiczna

[dwatysiacedwadziescia-2] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2020 року. (ukr.).

[spis-3] Liczby ludności miejscowości obwodu iwanofrankiwskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).

[4] Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 167.

[5] Maurycy Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 r., w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1974, nr 3 (91), s. 14.

[6] Jan Rutkowski, Z dziejów żup ruskich za Zygmunta Augusta, w: Księga ku czci Oswalda Balzera, tom II, Lwów 1925, s. 5 [369].

[sztetl2-7] Historia. Wirtualny sztetl. [dostęp 2015-12-29]. (pol.).

[sztetl-8] Historia miejscowości. Wirtualny sztetl. [dostęp 2015-12-29]. (pol.).

[siekierka-9] Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Eugeniusz Różański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie stanisławowskim 1939-1946, wydanie I, ISBN 978-83-85865-13-1, s. 19–21, 37–39.

[10] GrzegorzG. Hryciuk GrzegorzG., Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005, s. 212, ISBN 83-7441-121-X, OCLC 830722458 .

[holokost-11] Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 277–278.

[12] „Codziennie w obliczu śmierci” - historia rodziny Zabłockich | Polscy Sprawiedliwi, sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2021-11-27] .

[13] Władysław Łozińskim Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, 1903, str. 98

[PWN-14] Dolina, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-06-20] .

[15] współpraca zawieszona w październiku 2016 z powodu nadania honorowego obywatela miasta Stepanowi Banderze, odpowiedzialnemu za ludobójstwo na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej.

[b-16] strzałki wsteczne dotyczą stanu z 1939

[a-17] ursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[A]

[B]

Przynależność wojewódzka	woj. stanisławowskie (1920-39)
Miasta / Prawa miejskie (1920-34 →)	Bolechów Dolina Rożniatów (od 1934)
Miasteczka (1920-34)	Rożniatów (→)
Gminy miejskie (1920-39 →)	Bolechów Dolina Rożniatów
Gminy wiejskie zbiorowe (1934-39 →)	Bolechów Broszniów Ludwikówka Perehińsko Polanica Rachiń Rypne Spas Wełdzirz Witwica Wygoda

rejon iwanofrankiwski	Bołszowce Bohorodczany Bukaczowce Bursztyn Halicz Dźwiniacz Dubowce Jezupol Zagwoźdź Iwano-Frankiwsk Łysiec Obertyn Olesza Rohatyn Sołotwyno Bohorodczany Stare Tyśmienica Tłumacz Uhrynów Jamnica
rejon kałuski	Bolechów Broszniów-Osada Wierzchnia Wygoda Witwica Wojniłów Dolina Duba Kałusz Nowica Perehińsko Rożniatów Spas
rejon kołomyjski	Gwoździec Horodenka Zabłotów Kołomyja Korszów Matyjowce Wierbiąż Niżny Ottynia Peczeniżyn Podhajczyki Piadyki Śniatyn Czernelica
rejon kosowski	Kosów Kosmacz Kuty Rożnów Jabłonów
rejon nadwórniański	Worochta Delatyn Łanczyn Nadwórna Pasieczna Przerośl Polanica Jaremcze
rejon wierchowiński	Białoberezka Wierchowina Zełene

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Dolina (miasto)

Spis treści

Historia

Zabytki

Gospodarka

Ludzie związani z Doliną

Zabytki

Sport

Miasta partnerskie

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie