Dom Śląski w Krakowie

Dom Śląski

nr rej. A-1073 z dnia 9.12.1997[1]
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Adres	ul. Królewska 1 ul. Pomorska 2–4
Styl architektoniczny	modernizm
Architekt	Józef Rybicki
Kondygnacje	5
Rozpoczęcie budowy	1932
Ukończenie budowy	1937
Położenie na mapie Krakowa Dom Śląski
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dom Śląski
Położenie na mapie województwa małopolskiego Dom Śląski
50°04′13,95″N 19°55′28,87″E/50,070542 19,924686

Dom Śląski – zabytkowa kamienica, znajdująca się w Krakowie w dzielnicy V Krowodrza na Nowej Wsi, na rogu ulic Królewskiej 1 i Pomorskiej 2-4. Sąsiaduje z Placem Inwalidów.

Historia

Budowa Domu Śląskiego była inicjatywą Związku Obrony Kresów Zachodnich. Parcela pod inwestycję została przekazana nieodpłatnie przez miasto Kraków, zaś pieniądze na budowę pochodziły z funduszy pozostałych po akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku. Projekt gmachu sporządził w 1931 architekt Józef Rybicki. Wzniesiono go w latach 1932–1937. Kierownikiem budowy był Ludwik Wojtyczko, który często jest błędnie podawany jako projektant budynku^[2]. Budowla miała wielofunkcyjny charakter. Mieściły się tu mieszkania, do których wejście prowadziło od ulicy Królewskiej, jak i część usługowa z bursą dla studentów, domem wycieczkowym, stołówką, biurami, biblioteką, salami wykładowymi i salą kinową, do której wejście umieszczono od ulicy Pomorskiej^[2].

13 września 1939 budynek został zajęty przez niemieckie władze okupacyjne i przekazany na siedzibę komendy Sicherheitspolizei (Policji Bezpieczeństwa) i Sicherheitsdienst (SD). W piwnicach zorganizowano areszt tymczasowy Gestapo, natomiast na pierwszym i drugim piętrze sale przesłuchań^[3].

Po wojnie gmach stał się siedzibą Ligi Obrony Kraju. Mieściło się w nim kino (od 1937 "LOPP", potem, do 1994 "Wolność") i dom studencki uczelni artystycznych. W budynku znajdowało się także kasyno milicyjne. Po drugiej stronie ul. Królewskiej miały siedziby milicja oraz Służba Bezpieczeństwa. Od 1981 znajduje się w nim oddział „Ulica Pomorska” Muzeum Historycznego Miasta Krakowa^[3].

W 1975 roku na fasadzie budynku, od strony ul. Pomorskiej, odsłonięto tablicę pamiątkową upamiętniającą ofiary Gestapo.

9 grudnia 1997 kamienica została wpisana do rejestru zabytków^[4]. Znajduje się także w gminnej ewidencji zabytków^[5].

Architektura

Budynek składa się z czterech skrzydeł otaczających wewnętrzny dziedziniec, z czego dwa mają elewacje frontowe. Ma pięć kondygnacji. Gmach reprezentuje styl funkcjonalistyczny w jego wczesnej formie. Bryła budynku jest dynamiczna i zróżnicowana. Narożnik został zaokrąglony i podkreślony uskokami. Parter został potraktowany cokołowo i obłożony ciemnym klinkierem. W kondygnacji tej od strony ulicy Królewskiej zaprojektowano filarowe podcienia z wejściem do części mieszkalnej. Elewacja wyższych kondygnacji została podzielona horyzontalnie poprzez umieszczenie okien w klinkierowych pasach. Na pierwszym piętrze narożnika znajdowała się pierwotnie loggia, która została zabudowana po II wojnie światowej^[2].

Klatka schodowa części mieszkalnej została ozdobiona eleganckimi detalami z opartowską posadzką i stylizowanymi skrzynkami pocztowymi^[2]

Tablica pamiątkowa poświęcona Ofiarom Gestapo.

Przypisy