Dom Angielski w Gdańsku

Dom Angielski
Englisches Haus

nr rej. 90 z 18.12.1959[1]
Państwo	Polska
Miejscowość	Gdańsk
Adres	ul. Chlebnicka 16
Typ budynku	hotelowy
Styl architektoniczny	renesans
Architekt	Hans Kramer
Kondygnacje	8
Rozpoczęcie budowy	1568
Ukończenie budowy	1570
Ważniejsze przebudowy	1927-1928
Zniszczono	1945
Odbudowano	1958-1979
Pierwszy właściciel	Dirk Lylge (1568-1574),
Kolejni właściciele	* rodzina Rogge * David Kade (-1738) * William Anderson i rodzina (1738-1794) * rodziny Zirenberg i von Krockow * rodzina Przebendowskich * Samuel Jakobsen (1832-) * Edmund Wierip (1894) * Gustav Zelz (1907-1910) * miasto Gdańsk (1912-)
Obecny właściciel	Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku
Położenie na mapie Gdańska Dom Angielski Englisches Haus
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dom Angielski Englisches Haus
Położenie na mapie województwa pomorskiego Dom Angielski Englisches Haus
54°20′55,11″N 18°39′19,74″E/54,348642 18,655483

Dom Angielski (niem. Englisches Haus), niekiedy także „Dom Anielski” – jedna z najbardziej okazałych kamienic mieszczańskich Gdańska, położona przy ul. Chlebnickiej 16 (dawniej Brotbänkengasse). Był największą kamienicą mieszkalną Gdańska sprzed epoki rozbiorów^[2].

Historia

Został zbudowany w latach 1568-1570, w stylu renesansowym, przez pochodzącego z Drezna Hansa Kramera dla kupca Dirka Lylge. Zajął dwie sąsiadujące parcele, dzięki czemu można było zbudować imponującą fasadę o szerokości 15,5 m i wysokości 30 m, w ośmiu kondygnacjach, zwieńczoną czterema szczytami i wysmukłą wieżyczką z ozdobnym hełmem i iglicą.

Elewacja frontowa ozdobiona jest bogatą dekoracją rzeźbiarską. Pary pilastrów wydzielają pary okien, a kondygnacje rozdzielone są wydatnymi gzymsami z dekoracyjnymi fryzami roślinnymi. Pierwotnie kamienne detale elewacji były pozłacane, a płaszczyzny elewacji pokrywały barwne sgraffita. Bogato ozdobione były również cztery szczyty. Wejście do budynku otrzymało wspaniały portal, w formie łuku triumfalnego, flankowany zdwojonymi żłobkowanymi pilastrami z wysuniętą kolumną pośrodku. Portal wykazuje cechy wspólne z portalem "Georgentor" na zamku w Dreźnie, przy budowie którego pracował wcześniej projektant^[2]. Zwieńczenie kamienicy ozdobiono postaciami rycerzy trzymającymi tarcze z herbami Dirka Lygle oraz jego żony Elżbiety z Rosenbergów. Całość ponad tympanonem zwieńczyła figura anioła od którego budynek nazywano początkowo Domem Anielskim^[2]. Elewację pierwotnie zdobiły jeszcze sgraffita^[2].

Pierwszy właściciel, Dirk Lylge, zbankrutował w 1586 roku, a jego dom zajęli wierzyciele^[2]. W XVII wieku (w latach 1640–1690) część budynku, a zwłaszcza wielką sień wykorzystywali, na wzór założonego wcześniej „Domu Angielskiego” w Hamburgu, na cele targowe, zebrania i nabożeństwa przebywający w Gdańsku kupcy angielscy i szkoccy, i stąd ma pochodzić używana obecnie nazwa budynku. Źródła mówią, że stosownego obiektu już w 1622 poszukiwała w Gdańsku delegacja firmy Baltic Company of London.

Pomimo wielu zachowanych przekazów, że był to rzeczywiście „Dom Angielski”, sceptycy jednakże sądzą, że nazwa powstała przez zniekształcenie pierwotnej nazwy „Dom Anielski”.

W „Domu Angielskim” m.in. kupiec Karl Gottfried Grischow prowadził skład pełnego asortymentu zagranicznych, zwłaszcza angielskich towarów, mebli i obrazów.

Od 1722 kamienica pełniła funkcję popularnego zajazdu, zaś w 1832 Dom połączony został z budynkiem przy Długim Targu 30 pełniąc rolę hotelu. Np. w 1921 ten adres „Domu Angielskiego” potwierdza wpis dokonany w miejscowym przewodniku. W 2 połowie XIX wieku w hotelu zatrzymała się 24-letnia Jadwiga Łuszczewka (Deotyma), która zaczęła w nim szkicować romansową powieść „Panienka z Okienka” ukończoną w 1891 roku^[2]. W 1912 właściciel planował wyburzyć kamienicę, w związku z czym Stowarzyszenie na Rzecz Zachowania Zabytków Budownictwa i Sztuki Gdańska zorganizowało publiczną zbiórkę pieniędzy w celu jej wykupienia, w którą to akcję włączyło się miasto, które wykupiło budynek. W 1912 roku Carl Weber przeprowadził inwentaryzację budynku i sporządził projekt rekonstrukcji fasady. W latach 1927-1928 przeprowadzono konserwację elewacji, wymieniając ok. 40% dekoracji kamieniarskiej.

W 1945 budynek został zniszczony, ocalały jedynie przedproże i cztery dolne kondygnacje fasady z portalem^[2]. W latach 1957–1959 kamienica została odbudowana w stanie surowym z zachowaniem ocalałych partii i fragmentów ścian bocznych według projektu architekta Kazimierza Orłowskiego. Fasadę zrekonstruowano w latach siedemdziesiątych XX wieku, jednak nie odtworzono wnętrz. W 2017 roku za kwotę około 500 tys. zł odtworzono pełną kolorystykę elewacji z pozłacanymi elementami dekoracji architektonicznej^[3].

Obecnie w „Domu Angielskim” mieści się Dom Studenta oraz Wydział Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku.

• Tył

• 

  Widok archiwalny

Zobacz też

• Hotele w Gdańsku

Bibliografia

• Patrick Bridgewater: Arthur Schopenhauer's English Schooling, Routledge London 1988, 392 s.
• MariaM. Bogucka MariaM., Żyć w dawnym Gdańsku: wiek XVI-XVII, Warszawa: Trio, 1997, ISBN 83-85660-44-5, OCLC 830129515 .
• Katalog zabytków sztuki, Miasto Gdańsk, część 1: Główne Miasto, Warszawa 2006, ISBN 83-89101-47-5-6

Linki zewnętrzne

• Katarzyna Sobańska-Jóźwiak: Gdańsk, ul. Chlebnicka 16, Dom Angielski (Anielski)
• Tomasz Kuligowski: Dom Angielski w Gdańsku
• Jerzy S. Majewski, Album Renesansu. Dom Anielski przy ul. Chlebnickiej 16 w Gdańsku

Przypisy