Dom Płócienników we Wrocławiu

Dom Płócienników

Dom Płócienników w 1859 roku.
Państwo	Polska
Miejscowość	Wrocław
Ukończenie budowy	1521 lub 1522
Zniszczono	1859
Położenie na mapie Wrocławia Miejsce gdzie znajdował się budynek
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Miejsce gdzie znajdował się budynek
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Miejsce gdzie znajdował się budynek
51°06′36,151″N 17°01′53,692″E/51,110042 17,031581

Południowo-zachodni narożnik z dwoma szczytami o cechach gotyku i renesansu z ok. 1540

Wykusz i portal w dobudowie z 1540

Te same elementy współcześnie wbudowane w boczną elewację Nowego Ratusza

Dom Płócienników (niem. Leinwandhaus^[1]) – jeden z trzech^[2] historycznych domów kupieckich w bloku śródrynkowym na wrocławskim Rynku, istniejący w latach 1521–1859. Obok pomieszczeń do handlu płótnem budynek mieścił małą wagę miejską^[3], zaś wcześniej służył jako pijalnia i giełda.

Historia

3 kwietnia 1521 roku rozpoczęto, poprzecznie do zachodniego wyjścia Sukiennic, budowę nowego domu dla małej wagi miejskiej. Na parterze po obu stronach izby z wagą i schodów na piętro znajdowały się przejścia bramne do Sukiennic, zaś na północ od przejść pomieszczenia dla urzędników. Na piętrze budynku miała się mieścić pijalnia piwa^[4] lub sala winiarni dla szlachty, kupców i mieszczan^[5]. W 1522 pomieszczenia przeznaczono na giełdę^[5].

W 1540 powiększono istniejący budynek o dobudowę od strony południowej – 11 maja położono kamień węgielny, zaś 7 lipca rozpoczęto właściwe roboty budowlane. Początkowo zamierzano przenieść do nowej części budynku małą wagę miejską, ostatecznie zrezygnowano z tego pomysłu i umieszczono tam dalsze pomieszczenia giełdy oraz Urząd Wina^[6] i Urząd Rybny^[7]. W 1642 gildia kupiecka nabyła działkę przy placu Solnym, aby wznieść tam nowy gmach giełdy. 2 maja 1657 r. zdecydowano o przystosowaniu dawnej giełdy na halę do handlowania płótnem i woalem użytkowaną wspólnie przez miejscowych tkaczy i przez przyjeżdżających do Wrocławia obcych kupców, głównie z Polski. Ponadto umieszczono tam Urząd Płótna^[8]. W 1590 do celów handlowych przystosowano również poddasze, a dla jego doświetlenia wzniesiono trzy lukarny utrzymane w formach barokowych. Od XVIII wieku handlowano także w dwóch wyższych kondygnacjach więźby dachowej, łącznie zatem na pięciu poziomach.

Zniesienie na początku XIX w. przywilejów handlowych spowodowało stopniowy upadek Domu Płócienników. Budynek nie był należycie remontowany i jego stan techniczny pogorszył się na tyle, że musiano zrezygnować z planów przebudowy i przystosowania go na potrzeby magistratu. Jeszcze 24 czerwca 1859 roku odbył się w nim ostatni dzień targowy, a 26 listopada tegoż roku rozpoczęto rozbiórkę, którą ukończono w ciągu następnej zimy, gdyż zdecydowano o budowie w tym miejscu od podstaw Nowego Ratusza. Wcześniej fotograf C. G. Werner udokumentował wyburzany budynek, wykonując kilka fotografii. Z Domu Płócienników zachowano jedynie kilka kamiennych detali, wbudowanych później jako spolia w elewacje Nowego Ratusza.

Architektura

Pierwotny dom małej wagi miał 10,50 m szerokości (w kierunku wschód-zachód) i 30,60 m długości (w kierunku północ-południe) i miał trzy kondygnacje. Główną kondygnację stanowiło pierwsze piętro z ośmioma prostokątnymi trójdzielnymi oknami. Południowe skrzydło dobudowane w 1540 r. miało 20,40 szerokości oraz 13,80 m długości (kierunki jak wyżej). Starsza część nakryta była dachem dwuspadowym, zaś nowsza, o podwójnej szerokości, dwoma dachami dwuspadowymi z koszem między nimi. Południową, czteroosiową elewację wieńczyły dwa szczyty osłaniające poddasze. Zachodnia elewacja była trójosiowa i ozdobiona na pierwszym piętrze pierwszej osi wczesnorenesansowym wykuszem, połączonym z obramieniem otworu drzwiowego parteru naśladującym w manierze gotyckiej pnie drzew. Inskrypcje na portalu głosiły: LIBRAM INIVSTAM ABOMINATVR DOMINVS / AT PONDVS JVSTVM DELECTAM EVS, czyli Fałszywy funt brzydzi Pana / a sprawiedliwa miara raduje go, oraz: STATERAM NE TRANSILIAS, czyli Nie mijaj wagi. Wykusz i portal zachowane są w dzisiejszym Nowym Ratuszu.

Ozdobne nadproże okna izby z wagą przedstawiało św. Jana Ewangelistę między dwoma smokami, zaś nad nimi dwóch karłów niosących literę W i czeskiego lwa oraz dwóch mieszczan z kuflami. Okna pierwszego piętra łączyły ogólny renesansowy kształt z gotyckim detalem (laskowanie, ornament liściowy). Dodane około 1550 parapety starszej części były zróżnicowane i zdobione ornamentem figuralnym lub rzeźbionymi frędzlami, zaś w nowszej części wykonano proste parapety.

Przypisy

Bibliografia

• Bogusław Czechowicz, Zabudowa handlowa i mieszkalna bloku śródrynkowego (...) [w:] Jan Harasimowicz (red.), Atlas architektury Wrocławia. Tom I. Budowle sakralne, Świeckie budowle publiczne, Wrocław, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1997, s. 223-225, ISBN 83-7023-592-1.
• Rudolf Stein, Der Große Ring zu Breslau, Wrocław 1935, s. 193.
• Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.

Linki zewnętrzne

• Dom Płócienników na starych fotografiach