Dom Polski „Ul”

Dom Polski „Ul”

Widok od ulicy Wojciecha Korfantego (2020)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Bytom-Rozbark
Adres	ul. Wojciecha Korfantego 38 / ul. Sokoła 22[1]
Typ budynku	willa[1]
Kondygnacje	2
Ukończenie budowy	2. połowa XIX wieku (około 1880)
Położenie na mapie Bytomia Dom Polski „Ul”
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dom Polski „Ul”
Położenie na mapie województwa śląskiego Dom Polski „Ul”
50°20′59,8″N 18°55′35,7″E/50,349944 18,926583

Dom Polski „Ul” – murowany budynek u zbiegu ulic Korfantego i Sokoła wzniesiony w 2. połowie XIX Wieku w Bytomiu, w latach 1910–1922 siedziba szeregu organizacji społecznych i kulturalnych walczących o zachowanie polskości na Górnym Śląsku^[2], wpisany do Gminnej Ewidencji Zabytków Bytomia^[1].

Pochodzenie nazwy

Poza pełnieniem funkcji siedziby organizacyjnej budynek był miejscem spotkań Polaków w niemieckim Górnym Śląsku, dyskusji i rozmów prowadzonych po polsku, zabaw i śpiewu. Było tam gwarno i rojno jak w ulu, stąd nazwa „Ul”^[3].

Historia

Tablica pamiątkowa z 1959 roku na budynku (2016)

Budynek został wzniesiony pod koniec XIX wieku, około 1880 roku^[1], działał jako restauracja. Później dobudowano do niego nieistniejącą obecnie dużą salę widowiskową. W 1910 roku całość została nabyta przez drogistę Michała Wolskiego. Od tego czasu w budynku odbywały się przedstawienia, uroczystości i zebrania, przygotowywano tu również działania zbrojne w I powstaniu śląskim.

W 1921 roku Wolski sprzedał Ul^[3]. Po 1922 roku działalność Towarzystwa Ul została zawieszona^[2].

Budynek nadal mieścił restaurację, przez jakiś czas należał do niemieckich komunistów. Mieściła się w nim również hitlerowska siedziba związków zawodowych, a od 1938 roku – kino, po adaptacji sali widowiskowej^[3].

Kino zostało spalone przez Sowietów w 1945 roku. Po II wojnie światowej w części budynku znajdowało się przedszkole^[3].

W 1978 roku właścicielem Ula zostało Muzeum Górnośląskie w Bytomiu^[3].

Właściciele posesji

• przed 1893 – inżynier Kramer
• 1893-1894 – architekt Sobociński
• 1894-1906 – Franz Bonsch
• 1906-1912 – M. Friedländer
• 1912-1921 – Michał Wolski – udostępnienie budynków Towarzystwu „Ul”
• po 1922 – j. pol. Górnośląskie Towarzystwo Akcyjne Browarów.

Działalność Towarzystwa „Ul”

Na tej samej działce znajdowały się oprócz ocalałego budynku jeszcze zabudowania gospodarcze oraz restauracja ze sceną o wymiarach 14×7 m. Siedziba organizacji: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” (w latach 1910–1921^[1]), Związek Towarzystw Polek, Zjednoczenie Zawodowe Polskie, Polskie Kółko Graficzne, chórów „Halka” i „Jedność”, teatru amatorskiego^[2] (wystawił m.in. „Kordiana” J. Słowackiego i „Królową Jadwigę” St. Wyspiańskiego). W okresie powstań śląskich według przekazów w „Ulu” odbierano przysięgę od powstańców.

Po 1945

• lata 50 XX w. – przeznaczony do rozbiórki
• listopad 1956 – przerwano rozbiórkę po apelu działaczy PTTK
• lata 60 XX w. i 70 XX w. – siedziba przedszkola
• 1978 – otwarcie Izby Tradycji i Perspektyw Miasta Bytom „Ul”, potem filia Muzeum Górnośląskiego
• piwiarnia
• od 2015 należy do Hufca ZHP Bytom^[4]

Przypisy

Bibliografia

• Jan Drabina: Rozbark. W: Z dziejów dzielnic Bytomia. Jan Drabina (red.). Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 1991, s. 115, seria: Magazyn Bytomski tom VIII.