Dom Towarowy Jedynak w Bydgoszczy

Budynek Domu Towarowego „Jedynak” w Bydgoszczy

nr rej. 87/A z 10 grudnia 1971
Widok od ul. Gdańskiej
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Adres	ul. Gdańska 15
Styl architektoniczny	modernizm
Architekt	Otto Walther
Kondygnacje	5
Rozpoczęcie budowy	1910
Ukończenie budowy	1911
Pierwszy właściciel	Kaufhaus Conitzer & Söhne
Kolejni właściciele	Domy Towarowe Centrum
Położenie na mapie Bydgoszczy Budynek Domu Towarowego „Jedynak” w Bydgoszczy
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Budynek Domu Towarowego „Jedynak” w Bydgoszczy
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Budynek Domu Towarowego „Jedynak” w Bydgoszczy
53°07′33″N 18°00′10″E/53,125833 18,002778
Strona internetowa

Budynek Domu Towarowego „Jedynak” w Bydgoszczy – zabytkowy dom towarowy w Bydgoszczy przy ul. Gdańskiej 15.

Położenie

Budynek stoi w zachodniej pierzei ul. Gdańskiej, na rogu ul. Dworcowej.

Historia

Jedynak

Budynek domu towarowego w 1915 r.

Podczas Święta Niepodległości

Portal z pilastrami

Cztery boginie

Putto z fujarką

Putto z kogutem

Afrodyta

Hera

Atena

Eris

Nocą

W okresie świątecznym

W II połowie XIX wieku na parceli zajmowanej przez dom towarowy, znajdował się polski hotel – rodziny Pawlikowskich, działający do 1909 roku.

Działkę zagospodarowała w latach 1910-1911 zamożna żydowska rodzina kupców Conitzer. Wzniesiono tu dom towarowy "Kaufhaus Conitzer & Söhne" według projektu Otto Waltera z Berlina nawiązującego do rozwiązań architektonicznych berlińskich i paryskich^[1]. Budynkami, na których wzorował się Walter były domy towarowe rodziny Wertheim w Stralsundzie i Berlinie – Rosenthalerstrasse, Leipzigerstrasse, Oranienstrasse, Koenigstrasse – zaprojektowane przez niemieckiego architekta Alfreda Messela^[1].

Budynek powstał jako pierwszy na ziemiach polskich dom handlowy, zgodny z koncepcją nowego sposobu handlowania, którego materialnym wyrazem były duże budynki handlowe. W Niemczech wznoszono je od 1894 r., a w Berlinie pojawiły się na początku XX wieku^[2]. W Bydgoszczy był pierwszym budynkiem, w którym zastosowano nowoczesną konstrukcję z żelazobetonu.

W okresie międzywojennym dom towarowy nosił nazwę Be-De-Te (Bydgoski Dom Towarowy). Jego pozycja finansowa i zyski w 1938 roku plasowały go wśród największych domów handlowych w Rzeczypospolitej. "Be-De-Te" słynął z urządzanych w nim pokazów mody, a na II piętrze znajdowała się kawiarnia^[1].

Lata późniejsze zmieniły wygląd gmachu. Wiele detali zniszczył pożar z 1945 roku, wzniecony przez żołnierzy Armii Czerwonej. Budynek stracił wówczas spadzisty dach z okrągłymi oknami. W 1947 r. ówczesny jego właściciel PSS „Społem" dokonał niezbędnego remontu i przeróbek pozwalających zaadaptować budynek na biura i magazyny^[3].

W 1949 roku budynek przejęła firma państwowa Powszechny Dom Towarowy, przywracając mu funkcję handlową. W latach 60. XX w. nazwę zmieniono na Domy Towarowe Centrum, a w latach 1978-1979 dokonano kolejnych przebudów budynku^[4]. Przez około 40 lat na dachu obiektu widniał napis "Jedynak". Zdjęto go około 2000 r.

W 2009 r. nowy właściciel budynku Centrum Development and Investment z Warszawy opracował plan generalnej modernizacji i odrestaurowania obiektu, uzgodniony z konserwatorem zabytków, który ma doprowadzić do ożywienia w nim działalności handlowej^[2]. W 2012 dokonano renowacji fasady, dzięki której wyeksponowane zostały znajdujące się tutaj płaskorzeźby: kota i trzech sów po lewej stronie budynku, Fauna i małpy - po prawej^[5]. Dalszej renowacji obiektu jednakże zamiechano.

Od czerwca 2002 do września 2017 parter budynku (a od 2013 tylko jego część) zajmował pierwszy w Bydgoszczy salon Empiku^[6].

Od 2016 do 2020 w pobliżu budynku (przed nr 13) znajdował się stylizowany na początek XX w. słup ogłoszeniowy, informujący o wydarzeniach kulturalnych^[7].

Architektura

Gmach wzniesiono w stylu modernistycznym, nawiązującym do rozwiązań architektonicznych berlińskich i paryskich domów towarowych.

Elewacja w górnej części ukształtowana jest faliście z wgłębnym portykiem filarowym, który upiększają pełnoplastyczne rzeźby przedstawiające alegoryczne postacie kobiece:

• Afrodytę – boginię piękna i miłości,
• Eris – boginię niezgody,
• Herę – matkę bogów,
• Atenę – boginię mądrości i wojny.

Tympanon nad narożną witryną posiada z kolei relief z wizerunkiem Sylena.

Budynek posiada duże atrium nakryte szklanym dachem, stropy wsparte na kolumnach i cztery poziomy handlowe "otwarte" na atrium. Komunikacja między kondygnacjami odbywa się dwoma windami osobowymi i jedną towarową oraz klatką schodową z parteru do czwartego piętra, zapewniającą komunikację wewnątrz części handlowej budynku Dzięki zastosowaniu układu trójbiegowego (szeroki ciąg środkowy i dwa węższe po bokach) większa liczba osób mogła dotrzeć na wybraną kondygnację.

Wnętrze domu towarowego łączyło prostotę z funkcjonalnością. Niestety nie zachowały się do dzisiaj sztukaterie, które dodawały mu wdzięku i elegancji^[3].

Zobacz też

• Ulica Gdańska w Bydgoszczy
• Śródmieście (Bydgoszcz)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona domu handlowego, w tym plany jego modernizacji. galeria-jedynak.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-03)].

Bibliografia

• Bręczewska-Kulesza Daria, Derkowska-Kostkowska Bogna, Wysocka A., [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny, Bydgoszcz 2003

Panorama ulicy Gdańskiej w rejonie skrzyżowania z ul. Dworcową i Pomorską. Dom towarowy Jedynak po lewej