Dom mieszkalny nauczyciela w Katowicach-Giszowcu

Dom mieszkalny nauczyciela
w Katowicach-Giszowcu
Symbol zabytku nr rej. A/50/01 z 10 listopada 2001 roku[1]
Ilustracja
Dom od strony ul. Przyjaznej
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Adres

ul. Działkowa 28
40-460 Katowice

Architekt

Georg i Emil Zillmannowie

Inwestor

Georg von Giesches Erben

Powierzchnia użytkowa

129 m²

Rozpoczęcie budowy

1907

Ukończenie budowy

1909

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, po prawej znajduje się punkt z opisem „Dom mieszkalny nauczycielaw Katowicach-Giszowcu”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dom mieszkalny nauczycielaw Katowicach-Giszowcu”
Ziemia50°13′18,0″N 19°04′14,2″E/50,221667 19,070611

Dom mieszkalny nauczyciela w Katowicach-Giszowcu – zabytkowy dom urzędniczy w Katowicach, na terenie jednostki pomocniczej Giszowiec, przy ulicy Działkowej 28, powstały wraz z budową osiedla patronackiego Giszowiec[2] pomiędzy 1907 a 1909 rokiem[3]. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów[4].

Historia

Dom powstał pomiędzy wraz z całym osiedlem patronackim Giszowiec[2] z inicjatywy ówczesnego dyrektora generalnego spółki Georg von Giesches Erben – Antona Uthemanna. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga koło Berlina[4]. Wówczas to dla urzędników przyszłego osiedla, w tym dla policjantów, urzędowego sierżanta, sekretarzy dworskich i leśnictwa, sztygarów, poborcę myta, nauczycieli i dyrektorów szkół zaplanowano osobne budynki. Różniły się one zarówno budową i kształtem zewnętrznym, jak i wystrojem i zagospodarowaniem przestrzeni wewnątrz od domów dla robotników[5]. Były to domy bardziej reprezentacyjne i piętrowe, dlatego też lokalizowano je w miejscach bardziej prestiżowych – przy skrzyżowaniach ulic. Sam zaś dom mieszkalny dla nauczyciela pobliskiej szkoły ludowej i jego rodziny powstał pomiędzy 1907 a 1909 rokiem[6]. Dla samotnych nauczycieli przewidziano wówczas mieszkania na piętrze kompleksu szkolnym[7].

W latach 60. XX wieku, w związku z powstaniem w Giszowcu kopalni Staszic, zadecydowano o wyburzeniu unikatowego osiedla i postawieniu w jego miejscu nowego kompleksu złożonego z wielokondygnacyjnych bloków mieszkalnych. Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku rozpoczęto wyburzanie osiedla Giszowiec. Wyburzeniu groziło całe osiedle, dlatego też rozpoczęto działania celem jej uratowania. Przetrwała jedynie jedna trzecia części zabytkowej zabudowy[3].

Budynek domu mieszkalnego nauczyciela wpisano do rejestru zabytków 10 listopada 2001 roku[1]. Obecnie, według stanu z listopada 2020 roku, stanowi on dom mieszkalny[3], a także jest siedzibą biura nieruchomości[8].

Architektura i otoczenie

Dom mieszkalny nauczyciela został wzniesiony w stylu łączącym styl wiejskiego domku z górnośląską chałupą[6]. Elewacja budynku została otynkowana na biało[3]. Dachy budynków urzędniczych, w tym domu nauczyciela, pokryto ogniotrwałym gontem[9]. Obecnie budynek posiada czterospadowy drewniany dach kryty dachówką[6]. Okna zostały zakończone okiennicami. Do budynku przylegały: piwnica, komórki oraz strych[10].

Wysokość pomieszczeń na parterze wynosi 3 metry, a przy głównych pomieszczeniach wykonano wykusze[9]. Zaprojektowano dużą sień, którą od drzwi wejściowych dzielił przedsionek służący jako wiatrołap. Wybudowano również skręcone, drewniane schody[10]. W pokojach mieszkalnych zainstalowano ogrzewanie piecami kaflowymi pokrytymi glazurą[10].

Wokół domu nauczyciela zaplanowano mniejszy ogród aniżeli przy pozostałych domach robotniczych, gdyż miał on pełnić głównie funkcje rekreacyjne[6].

Przypisy

  1. ↑ a b Narodowy Instytut Dziedzictwa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Województwo śląskie. www.nid.pl. [dostęp 2020-11-04]. (pol.).
  2. ↑ a b Tofilska 2016 ↓, s. 30.
  3. ↑ a b c d Bulsa, Grzegorek i Witaszczyk 2013 ↓, s. 105.
  4. ↑ a b Tofilska 2016 ↓, s. 28.
  5. ↑ Reuffurth 2006 ↓, s. 43.
  6. ↑ a b c d Bulsa, Grzegorek i Witaszczyk 2013 ↓, s. 104.
  7. ↑ Tofilska 2016 ↓, s. 44.
  8. ↑ SAKA Nieruchomości: O nas. www.saka.pl. [dostęp 2020-11-10]. (pol.).
  9. ↑ a b Reuffurth 2006 ↓, s. 44.
  10. ↑ a b c Reuffurth 2006 ↓, s. 45.

Bibliografia

  • Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk, Domy i gmachy Katowic, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2013, ISBN 978-83-63780-00-5 (pol.).
  • Hermann Reuffurth, Giszowiec: nowa górnośląska wieś górnicza Spółki Górniczej spadkobierców Georga von Giesche według projektów architektów E. i B. Zillmannów, Charlottenburg, wyd. trzecie, przetł. Bronisław Machnik, Katowice: Miejski Dom Kultury „Szopienice-Giszowiec”, 2006, ISBN 83-918908-4-8 (pol.).
  • Joanna Tofilska, Giszowiec. Monografia historyczna, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2016, ISBN 978-83-64356-19-3 (pol.).
Zabytkowe budynki osiedla patronackiego Giszowiec w Katowicach
Pl. Pod Lipami
Pozostałe

Katowice Giszowiec.jpg

Media użyte na tej stronie

Katowice location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.30 N
  • S: 50.125 N
  • W: 18.885 E
  • E: 19.125 E
Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Katowice Giszowiec.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 2.5
Katowice-Giszowiec 173.jpg
Autor: Marek Mróz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Katowice-Giszowiec. Ulica Działkowa