Dom nadleśniczego w Katowicach-Giszowcu

Dom nadleśniczego
w Katowicach-Giszowcu

nr rej. A/1229/78 z dn. 18 sierpnia 1978 roku[1]
Budynek dawnego nadleśnictwa od strony placu Pod Lipami
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Adres	pl. Pod Lipami 2 40-476 Katowice
Architekt	Georg i Emil Zillmannowie
Inwestor	Georg von Giesches Erben
Ukończenie budowy	pom. 1907 a 1910
Położenie na mapie Katowic Dom nadleśniczego w Katowicach-Giszowcu
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dom nadleśniczego w Katowicach-Giszowcu
Położenie na mapie województwa śląskiego Dom nadleśniczego w Katowicach-Giszowcu
50°13′21″N 19°03′57″E/50,222500 19,065833

Dom nadleśniczego w Katowicach-Giszowcu – zabytkowy budynek w katowickiej jednostce pomocniczej Giszowiec, przy placu Pod Lipami 2, powstały wraz z budową osiedla patronackiego Giszowiec w latach 1907–1910^[2]. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów^[3]. Pierwotnie była to siedziba nadleśnictwa oraz dom nadleśniczego^[4]. Obecnie jest to siedziba Miejskiego Przedszkola nr 64 w Katowicach^[5].

Historia

Dom powstał pomiędzy 1907 a 1910 rokiem wraz z całym osiedlem patronackim Giszowiec^[2] z inicjatywy ówczesnego dyrektora generalnego spółki Georg von Giesches Erben – Antona Uthemanna. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga koło Berlina^[3].

Budynek ten zamieszkiwał początkowo nadleśniczy, który był jednocześnie zarządcą całego obszaru dworskiego Giszowiec^[6]. Specjalny status budynku miała podkreślić dodatkowo wieża z zegarem umieszczona na szczycie budynku^[7]. Był to największy powstały wówczas dom urzędniczy^[8]. Pierwszym naczelnikiem obszaru dworskiego został w styczniu 1908 roku Otto Lehnhoff, natomiast jego zastępcą był wówczas nadsztygar kopalni Giesche (obecnie Wieczorek) – Fritz Meusel^[4]. W 1926 roku, po przejęciu spółki Giesche przez Silesian-American Corporation, do budynku nadleśnictwa wprowadził się dyrektor kopalni Giesche^[7].

W 1960 roku dawny dom nadleśniczgo przekształcono w przedszkole^[7], które zostało przeniesione z dawnej willi dyrektora kopalni Giesche^[9] – obecnie jest to Miejskie Przedszkole nr 61^[5]. W latach 60. XX wieku, w związku z powstaniem w Giszowcu kopalni Staszic, zadecydowano o wyburzeniu unikatowego osiedla i postawieniu w jego miejscu nowego kompleksu złożonego z wielokondygnacyjnych bloków mieszkalnych. Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku rozpoczęto wyburzanie osiedla Giszowiec. Wyburzeniu groziło całe osiedle, dlatego też rozpoczęły się protesty. 18 sierpnia 1978 roku budynek dawnego nadleśnictwa wpisano do rejestru zabytków^[6].

W 2011 roku dokonano kapitalnego remontu elewacji budynku przedszkola^[7]. Pod koniec sierpnia 2018 roku do Miejskiego Przedszkola nr 64 uczęszczało 71 dzieci w trzech oddziałach^[5].

Architektura i otoczenie

Budynek d. nadleśnictwa od wschodu

Dawny dom nadleśniczego został zlokalizowany w centralnej części osiedla patronackiego Giszowiec, przy placu Pod Lipami 2. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga^[3]. Był to największy powstały wraz z osiedlem dom urzędniczy^[8].

Dom nadleśniczego z racji sprawowanej funkcji (naczelnik urzędu i zarządca dóbr obszaru dworskiego) był przystosowany do potrzeb związanych z prowadzeniem urzędu. Na parterze, w przyziemiu, powstały trzy pomieszczenia służbowe, do których wchodziło się przez osobne drzwi i przedsionek. Drugie oddzielne drzwi, które znajdują się w środkowej części elewacji, kierowały przez przedsionek do pokoi mieszkalnych oraz gościnnych. Kuchnia była oddzielona od jadalni^[8].

Budynek posiada obszerny dach mansardowy^[8], dzięki czemu udało się zagospodarować dodatkowy pokój na górze oraz uzyskano dodatkowy szczyt nad wysuniętą do przodu bryłą budynku^[10]. Na złączeniu dachu, w miejscu kalenicy, zabudowano wieżę, w której znalazł się zegar, który wybijał w poszczególną porę dnia oraz był podświetlany w nocy^[10].

Budynek nadleśnictwa pierwotnie był ogrodzony parkanem z drewnianych sztachet, osadzonych pomiędzy otynkowanymi filarami. Płot ten ułożony był schodkowo na masywnej podmurówce. Wejścia zostały zadaszone w postaci łuków^[11]. Dawny dom leśniczego otacza park, w którym znajduje się plac zabaw^[7].

Przypisy

Bibliografia

• MichałM. Bulsa MichałM., Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9  (pol.).
• LeszekL. Jabłoński LeszekL. (red.), Na trasie Balkan Ekspresu. Giszowiec, Nikiszowiec, Szopienice. Przewodnik po dzielnicach Katowic, Katowice: Urząd Miasta Katowice. Warsztaty Szkolne Zespołu Szkół Poligraficzno-Mechanicznych, 2013, ISBN 978-83-907011-6-5  (pol.).
• HermannH. Reuffurth HermannH., Giszowiec: nowa górnośląska wieś górnicza Spółki Górniczej spadkobierców Georga von Giesche według projektów architektów E. i B. Zillmannów, Charlottenburg, wyd. trzecie, przetł. Bronisław Machnik, Katowice: Miejski Dom Kultury „Szopienice-Giszowiec”, 2006, ISBN 83-918908-4-8  (pol.).
• JoannaJ. Tofilska JoannaJ., Giszowiec. Monografia historyczna, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2016, ISBN 978-83-64356-19-3 .