Dom nadleśniczego w Katowicach-Giszowcu

Dom nadleśniczego
w Katowicach-Giszowcu
Symbol zabytku nr rej. A/1229/78 z dn. 18 sierpnia 1978 roku[1]
Ilustracja
Budynek dawnego nadleśnictwa od strony
placu Pod Lipami
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Adres

pl. Pod Lipami 2
40-476 Katowice

Architekt

Georg i Emil Zillmannowie

Inwestor

Georg von Giesches Erben

Ukończenie budowy

pom. 1907 a 1910

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, po prawej znajduje się punkt z opisem „Dom nadleśniczegow Katowicach-Giszowcu”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dom nadleśniczegow Katowicach-Giszowcu”
Ziemia50°13′21″N 19°03′57″E/50,222500 19,065833

Dom nadleśniczego w Katowicach-Giszowcu – zabytkowy budynek w katowickiej jednostce pomocniczej Giszowiec, przy placu Pod Lipami 2, powstały wraz z budową osiedla patronackiego Giszowiec w latach 1907–1910[2]. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów[3]. Pierwotnie była to siedziba nadleśnictwa oraz dom nadleśniczego[4]. Obecnie jest to siedziba Miejskiego Przedszkola nr 64 w Katowicach[5].

Historia

Dom powstał pomiędzy 1907 a 1910 rokiem wraz z całym osiedlem patronackim Giszowiec[2] z inicjatywy ówczesnego dyrektora generalnego spółki Georg von Giesches ErbenAntona Uthemanna. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga koło Berlina[3].

Budynek ten zamieszkiwał początkowo nadleśniczy, który był jednocześnie zarządcą całego obszaru dworskiego Giszowiec[6]. Specjalny status budynku miała podkreślić dodatkowo wieża z zegarem umieszczona na szczycie budynku[7]. Był to największy powstały wówczas dom urzędniczy[8]. Pierwszym naczelnikiem obszaru dworskiego został w styczniu 1908 roku Otto Lehnhoff, natomiast jego zastępcą był wówczas nadsztygar kopalni Giesche (obecnie Wieczorek) – Fritz Meusel[4]. W 1926 roku, po przejęciu spółki Giesche przez Silesian-American Corporation, do budynku nadleśnictwa wprowadził się dyrektor kopalni Giesche[7].

W 1960 roku dawny dom nadleśniczgo przekształcono w przedszkole[7], które zostało przeniesione z dawnej willi dyrektora kopalni Giesche[9] – obecnie jest to Miejskie Przedszkole nr 61[5]. W latach 60. XX wieku, w związku z powstaniem w Giszowcu kopalni Staszic, zadecydowano o wyburzeniu unikatowego osiedla i postawieniu w jego miejscu nowego kompleksu złożonego z wielokondygnacyjnych bloków mieszkalnych. Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku rozpoczęto wyburzanie osiedla Giszowiec. Wyburzeniu groziło całe osiedle, dlatego też rozpoczęły się protesty. 18 sierpnia 1978 roku budynek dawnego nadleśnictwa wpisano do rejestru zabytków[6].

W 2011 roku dokonano kapitalnego remontu elewacji budynku przedszkola[7]. Pod koniec sierpnia 2018 roku do Miejskiego Przedszkola nr 64 uczęszczało 71 dzieci w trzech oddziałach[5].

Architektura i otoczenie

Budynek d. nadleśnictwa od wschodu

Dawny dom nadleśniczego został zlokalizowany w centralnej części osiedla patronackiego Giszowiec, przy placu Pod Lipami 2. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga[3]. Był to największy powstały wraz z osiedlem dom urzędniczy[8].

Dom nadleśniczego z racji sprawowanej funkcji (naczelnik urzędu i zarządca dóbr obszaru dworskiego) był przystosowany do potrzeb związanych z prowadzeniem urzędu. Na parterze, w przyziemiu, powstały trzy pomieszczenia służbowe, do których wchodziło się przez osobne drzwi i przedsionek. Drugie oddzielne drzwi, które znajdują się w środkowej części elewacji, kierowały przez przedsionek do pokoi mieszkalnych oraz gościnnych. Kuchnia była oddzielona od jadalni[8].

Budynek posiada obszerny dach mansardowy[8], dzięki czemu udało się zagospodarować dodatkowy pokój na górze oraz uzyskano dodatkowy szczyt nad wysuniętą do przodu bryłą budynku[10]. Na złączeniu dachu, w miejscu kalenicy, zabudowano wieżę, w której znalazł się zegar, który wybijał w poszczególną porę dnia oraz był podświetlany w nocy[10].

Budynek nadleśnictwa pierwotnie był ogrodzony parkanem z drewnianych sztachet, osadzonych pomiędzy otynkowanymi filarami. Płot ten ułożony był schodkowo na masywnej podmurówce. Wejścia zostały zadaszone w postaci łuków[11]. Dawny dom leśniczego otacza park, w którym znajduje się plac zabaw[7].

Przypisy

  1. Narodowy Instytut Dziedzictwa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Województwo śląskie. www.nid.pl. [dostęp 2020-11-04]. (pol.).
  2. a b Tofilska 2016 ↓, s. 30.
  3. a b c Tofilska 2016 ↓, s. 28.
  4. a b Tofilska 2016 ↓, s. 50.
  5. a b c Miejskie Przedszkole nr 64 w Katowicach: O przedszkolu. mp64.katowice.eu. [dostęp 2020-11-08]. (pol.).
  6. a b Bulsa 2018 ↓, s. 262.
  7. a b c d e Jabłoński 2013 ↓, s. 16.
  8. a b c d Reuffurth 2006 ↓, s. 49.
  9. Tofilska 2016 ↓, s. 153.
  10. a b Reuffurth 2006 ↓, s. 50.
  11. Reuffurth 2006 ↓, s. 53.

Bibliografia

  • Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
  • Leszek Jabłoński (red.), Na trasie Balkan Ekspresu. Giszowiec, Nikiszowiec, Szopienice. Przewodnik po dzielnicach Katowic, Katowice: Urząd Miasta Katowice. Warsztaty Szkolne Zespołu Szkół Poligraficzno-Mechanicznych, 2013, ISBN 978-83-907011-6-5 (pol.).
  • Hermann Reuffurth, Giszowiec: nowa górnośląska wieś górnicza Spółki Górniczej spadkobierców Georga von Giesche według projektów architektów E. i B. Zillmannów, Charlottenburg, wyd. trzecie, przetł. Bronisław Machnik, Katowice: Miejski Dom Kultury „Szopienice-Giszowiec”, 2006, ISBN 83-918908-4-8 (pol.).
  • Joanna Tofilska, Giszowiec. Monografia historyczna, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2016, ISBN 978-83-64356-19-3.

Media użyte na tej stronie

Katowice location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.30 N
  • S: 50.125 N
  • W: 18.885 E
  • E: 19.125 E
Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Katowice-Giszowiec 077.jpg
Autor: Marek Mróz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Katowice - Giszowiec. Plac Pod Lipami 2. Miejskie Przedszkole nr 64
Katowice Giszowiec.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 2.5
Katowice-Giszowiec 122.jpg
Autor: Marek Mróz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Katowice - Giszowiec. Plac Pod Lipami 2. Miejskie Przedszkole nr 64