Domaniewice (województwo małopolskie)

Domaniewice

wieś
Remiza OSP
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	olkuski
Gmina	Wolbrom
Liczba ludności (2013)	383
Strefa numeracyjna	32
Tablice rejestracyjne	KOL
SIMC	0223898
Położenie na mapie gminy Wolbrom Domaniewice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Domaniewice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Domaniewice
Położenie na mapie powiatu olkuskiego Domaniewice
50°23′54″N 19°40′59″E/50,398333 19,683056

Domaniewice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim, w gminie Wolbrom.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Wieś w gminie Wolbrom. Pierwsza wzmianka o wsi Domaniewice pochodzi z roku 1388. W dokumencie datowanym na ten rok Niemierza i Pełka z Galowa w powiecie wiślickim zobowiązali się wypłacić w wyznaczonym terminie 100 oraz 40 grzywien czynszu wdowie po Nemierzy pod gwarancją wwiązania, czyli prawnego wprowadzenia jej w posiadanie dóbr; Domaniewice, Galów, Bydlin i Załęże^[1]. Dobór tych wsi nie jest przypadkowy. Przez wiele wieków Domaniewice, które były wsią rycerską były związane stosunkami własnościowymi z Bydlinem i wchodziły w skład tzw. klucza bydlińskiego. W 1396 roku Pełka z Bydlina zastawił 6 kmieci z Domaniewic Paszkowi z Nieznanowic W 1410 roku tenże Pełka zagwarantował zwrot w określonym terminie 70 grzywien Ostrobodowi z Niegowonic ewentualnym wwiązaniem go w wieś Domaniewice. Rok później tenże Pełka miał zwrócić w wyznaczonym terminie 120 grzywien Paszkowi z Kromołowa pod gwarancją wwiązania go w całą wieś Domaniewice. W 1417 roku Pełka wyznaczył synom Niemierzy i Mikołajowi wieś Domaniewice do czasu pełnoletniości innych synów, a wtedy mieli dokonać nowego podziału dóbr. W 1426 roku bracia Mikołaj i Pełka z Bydlina zastawiają za 100 grzywien groszy praskich Janowi Kożuszkowi z Mnikowa całe miasto Bydlin z folwarkiem, całą wieś Załęże i połowę Domaniewic. W latach 1417–1443 występuje w źródłach syn Pełki, Mikołaj Bydliński herbu Mądrostka, dziedzic Domaniewic i Bydlina, a w latach 1417–1448 kolejny syn Pełki, Stanisław Bydliński z Bydlina i Domaniewic. W źródłach występuje także Helena, żona Niemierzy z Bydlina (do 1419 roku), a po jego śmierci żona Andrzeja z Tworowa. Przeciwko niej w 1419 roku wystąpił Pełka z Bydlina zarzucając jej wwiązanie się gwałtem w wieś Domaniewice. Wkrótce Stanisław Bydliński sprzedał za 400 grzywien Janowi z Niezwojowic wsie Domaniewice i „Scoroczin”, (czyli Skoroszowy, obecnie część wsi Zarzecze), a także pole Stara Wieś w Bydlinie. W 1442 r. wsią Załęże władał Andrzej z Załęża herbu Baran, a zawołania Junosza, spokrewniony z dziedzicami Bydlina i Domaniewic^[2].

W 1443 i później właścicielem wsi był Stanisław Bydliński z Domaniewic, który zmienił nazwisko i w 1457 roku, jako Stanisław Domaniowski (z Domaniowic) pozwał Andrzeja włodarza z Kąpiel. Pod koniec XV wieku, jako właściciel wsi występuje Scibor Rożniatowski z Domaniowic. Właścicielem całego tzw. klucza pilickiego, w którego skład wchodziły Domaniewice był Jan z Pilczy (starosta, wojewoda i kasztelan krakowski zm. 1476 r.). Już przed 1520 r. Domaniewice dzierżawili mieszczanie krakowscy. Wiemy, że już w XVI wieku w Domaniewicach była karczma.

W XVI wieku dziedzice wsi często się zmieniali. Pod koniec tego wieku wieś należała do Bonerów, z później do Firlejów. W latach 1783–1790 właścicielem wsi był Walenty z Kurozwęk Męciński, a po nim hrabia Adam Męciński. W 1787 r. wieś liczyła 163 mieszkańców. W 1789 roku w Domaniewicach, które były wsią szlachecką były 32 domy, a w 1790 roku 33 domy. W 1827 roku w Domaniewicach było 37 domów i 217 mieszkańców, a u schyłku XIX wieku 327 mieszkańców, w tym czterech Żydów. W połowie XIX wieku w Domaniewicach działała kopalnia kamienia i wapiennik. W 1875 roku kopalnia zatrudniała 12 kamieniarzy. W 1880 roku miejscowy folwark kupił J.M. Kamiński, adwokat z Warszawy^[3].

Nazwa. W pierwszej wzmiance o wsi Domaniewice z 1388 roku nazwa wsi została zapisana, jako „Domanouicze”. W dokumentach sporządzanych w kolejnych latach nazwa wsi była zapisywana, jako; Domanouicz (1398 r.), Domanyowice (1400–1417), Domanouice (1410), Domanyowycze (1490), Domyanowicze (1529). W kolejnych wiekach nazwa wsi nadal ewaluowała. W 1655 roku wieś została odnotowana, jako Domaniowice, w 1787 roku pojawia się pisownia, taka, jak występuje obecnie, czyli Domaniewice, ale w 1921 roku używano nazwy Domaniowice. Jednak na krótko. Obecna nazwa Domaniewice występuje już w 1952 roku. Nazwa wsi jest nazwą patronimiczną i pochodzi od nazwy osobowej „Domań” (tak, jak imiona Domamir, Domasław)^[4]. Czy ów Domań był zasadźcą, sołtysem, czy pierwszym właścicielem wsi – tego nie wiemy^[5].

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[6]:

• Park krajobrazowy.

Przyroda

Źródło w Czarnym Lesie, tzw. wieczne źródło położone na skraju lasu nieopodal wylotu Doliny Wodącej.

Obszar Doliny Wodącej jest położony na pograniczu dorzeczy Pilicy (północna i zachodnia część) i Przemszy (Dolina Wodąca i wschodnia część). Źródło szczelinowo-krasowe w Czarnym Lesie daje początek potokowi Dzdzenica. Źródło to stanowi najlepiej zachowany naturalny wypływ wód podziemnych na całym obszarze Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Woda wypływająca z tego wywierzyska ma temperaturę wahającą się w granicach 8-9 °C i mineralizację ok. 300 g/l. Takie parametry oraz czystość wody sprawiają, że przetrwała w nim duża populacja zimnolubnych form reliktowych wypławków alpejskich.

Różnica wysokości zwierciadła wód podziemnych między strefą wododziałową a strefą drenażu w rejonie opisywanego źródła wynosi 20–25 m. W warunkach budowy geologicznej obszaru Doliny Wodącej, drenaż utworów jury górnej odbywa się w obniżeniu Czarnego Lasu i Domaniewic. W tej części występują wypływy ascensyjne pod ciśnieniem (zjawisko gotujących się piasków w dnie potoku). Obserwując zjawiska hydrologiczne w Dolinie Wodącej i dolinie w Strzegowej mamy wrażenie, że są to dwie zupełnie różne formy. Pierwszym wyraźnym przejawem tego jest brak wypływów wód podziemnych u wylotu w doliny w Strzegowej. W dnie obu, występują jednak stałe, niewielkie zbiorniki wodne związane z występującymi w Dnie Doliny Wodącej lokalnie, a w Strzegowej na całej długości doliny nieprzepuszczalnymi utworami lessowymi. W profilu doliny Wodącej wyróżnić można dwie strefy: górną (rejon Smolenia i Podlesia) – wykształconą w wapieniach jury górnej, gdzie zwierciadło wód podziemnych występuje na głębokości od 50 do 25 m oraz dolną (na południe od skały Biśnik aż do wylotu doliny) – rozwiniętą w osadach ilastych czwartorzędu. W drugiej części zwierciadło wód podziemnych leży bardzo płytko pod powierzchnią terenu i w zależności od wilgotności w danym roku przecina powierzchnię morfologiczną na różnych wysokościach. W tej części doliny pojawiają się lokalnie podmokłości oraz funkcjonujące okresowo wypływy.

Występują tu również strefy ponorów aktywnych w czasie gwałtownych opadów. Wspomniane zjawiska związane są z grawitacyjnym drenażem wód podziemnych obszaru Doliny Wodącej. Obok niego występuje jeszcze drenaż związany z głębszą cyrkulacją krasową, niekoniecznie związana z osią doliny, a wręcz dotyczącą głównego masywu gniazda ostańców ze Skałami Zegarowymi, Grodzisko Chłopskie i Pańskie na czele. Z nią związane są wspomniane wypływy ascenzyjne w obniżeniu Czarnego Lasu i Domaniewic. Najbardziej stałym i widocznym elementem drenażu całego obszaru jest źródło w Czarnym Lesie o wydajności 10-25 l/sek. Pojawiają się okresowo również wypływy w kierunku Ruskowej Skały i Gajówki Psiarskie^[7].

Przetrwała również legenda, która głosi, jakoby dowódca przejeżdżających przez ten teren wojsk, zobaczył na wzgórzu ludzi pracujących w polu, nie widząc zabudowań (były one usytuowane w dolinie) miał powiedzieć: „Ludzi widzę, ale doma nie widzę” Od słów „Doma nie widzę” wzięła swój początek nazwa wsi Domaniewice.

Przypisy