Dombra

	Dombra; Dombyra
	Dombra; Dombyra
	(c) Ice201:Játi Þór Mikjálsson, CC BY 2.5
	Klasyfikacja naukowa
	-
	Klasyfikacja popularna
	Chordofon szarpany

Dombra (kaz. домбыра, dombyra) – narodowy instrument kazachski, drewniany chordofon szarpany, najczęściej z dwiema strunami, wykorzystywany przy wykonywaniu tradycyjnego utworu kazachskiej sztuki muzycznej – küj.

W 2014 roku tradycja muzyczna küj z użyciem dombry została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.

Budowa

Dombra to drewniany chordofon szarpany, najczęściej z dwiema strunami^[a], przypominający lutnię^[1]. Instrument ma 100–130 cm długości^[1].

Pudło rezonansowe ma kształt gruszki^[2] i jeden, mały okrągły otwór rezonansowy^[3]. Wykonane jest z 7–10 sklejonych ze sobą części drewna, przy czym przednia część zrobiona jest z drewna świerkowego^[3]. Z reguły górna i dolna powierzchnia części przedniej zdobione są malunkami lub inkrustacjami z kolorowego drewna^[3]. Im większy instrument, tym głębszy jego dźwięk^[4]. Gryf jest wąski, wydłużony z płaską główką, najczęściej z 14 progami^[2]^[3]. Tradycyjne struny zrobione są ze ścięgien a nowoczesne z nylonu^[1].

Wyróżnia się dwa typy dombry: wschodnią i zachodnią^[4]. Dombra wschodnia charakteryzuje się skróconym gryfem; gryf dombry zachodniej jest długi i wąski^[4].

Technika gry

Gra na dombrze polega na uderzaniu w obydwie struny na raz lub na trącaniu palcem wskazującym lub/i kciukiem kolejno strun^[4]^[2]. Grający nie używa plektronu^[2].

Skala i strojenie

Poniżej zaprezentowany jest standard strojenia dla współczesnej dombry koncertowej:

Küj

Dombra przedstawiona kazachskim znaczku pocztowym z 2003 roku

Dombra najczęściej wykorzystywana jest jako instrument solowy^[5] do akompaniamentu tradycyjnych form epickich i pieśni ludowych^[2], szczególnie tradycyjnych krótkich, 2–3 minutowych^[6], utworów muzycznych – küj^[1]. Występom küj towarzyszą opowieści i legendy, a utwory küj wykonywane są w czasie wolnym od pracy, podczas uroczystości rodzinnych i świąt^[7].

W 2014 roku tradycja muzyczna küj z użyciem dombry została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO^[7].

Historia

Dombra używana była z początku najprawdopodobniej w praktykach szamańskich^[8]. W przeszłości dombry były ozdabiane napisami odnoszącymi się do części ciała człowieka, przypisywanymi poszczególnym częściom instrumentu: gryf = szyja (mojyn), pudło = pierś (keude), itp.^[8] W XIV wieku w tekstach rosyjskich wzmiankowana jest domra – instrument bardzo zbliżony do dombry, mający najprawdopodobniej wspólne korzenie z dombrą^[8].

W XIX wieku w okresie aktywności kazachskiego kompozytora Kurmangazego Sagyrbajuły (1823–1896) zaistniało wielu wybitnych instrumentalistów dombry, wykonujących küj, m.in. Däuletkerej Szygajuły (1821–1875) czy Tättymbet Kazangapuły (1817–1862)^[5].

Dombra jest najbardziej rozpowszechnionym instrumentem w Kazachstanie^[6].

Uwagi

↑ Spotyka się również dombry trzystrunowe, głównie w regionie Semeju, zob. Abazov.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Rafis Abazov: Culture and Customs of the Central Asian Republics. Greenwood Publishing Group, 2007, s. 136. ISBN 978-0-313-33656-0. [dostęp 2015-09-13]. (ang.)
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Randy Raine-Reusch: Play the World: The 101 World Instrument Primer. Mel Bay Publications, 2010, s. 19. ISBN 978-1-61065-251-3. [dostęp 2015-09-13]. (ang.)
↑ ^a ^b ^c ^d ATLAS of Plucked Instruments – an encyclopedia of all the world's plucked instruments of lute, guitar, banjo and mandolin type: Central Asia (ang.). [dostęp 2015-09-13].
↑ ^a ^b ^c ^d Rafis Abazov: Culture and Customs of the Central Asian Republics. Greenwood Publishing Group, 2007, s. 137. ISBN 978-0-313-33656-0. [dostęp 2015-09-13]. (ang.)
↑ ^a ^b Dana Jeteyeva Yerkebulan Dzhelbuldin: Traditions and Customs of Kazakhs. AuthorHouse, 2014, s. 119. ISBN 978-1-4969-8069-4. [dostęp 2015-09-13]. (ang.)
↑ ^a ^b UNESCO ICH: Nomination file No. 00996 (ang.). [dostęp 2015-09-13].
↑ ^a ^b UNESCO ICH: Kazakh traditional art of Dombra Kuy (ang.). [dostęp 2015-09-13].
↑ ^a ^b ^c Dana Jeteyeva Yerkebulan Dzhelbuldin: Traditions and Customs of Kazakhs. AuthorHouse, 2014, s. 118. ISBN 978-1-4969-8069-4. [dostęp 2015-09-13]. (ang.)

Linki zewnętrzne

UNESCO: Kazakh traditional art of dombra kuy (ang.). W: Youtube [on-line]. [dostęp 2015-09-13].

[1] Spotyka się również dombry trzystrunowe, głównie w regionie Semeju, zob. Abazov.

[Abazov136-2] Rafis Abazov: Culture and Customs of the Central Asian Republics. Greenwood Publishing Group, 2007, s. 136. ISBN 978-0-313-33656-0. [dostęp 2015-09-13]. (ang.)

[Reusch19-3] Randy Raine-Reusch: Play the World: The 101 World Instrument Primer. Mel Bay Publications, 2010, s. 19. ISBN 978-1-61065-251-3. [dostęp 2015-09-13]. (ang.)

[atlas-4] ATLAS of Plucked Instruments – an encyclopedia of all the world's plucked instruments of lute, guitar, banjo and mandolin type: Central Asia (ang.). [dostęp 2015-09-13].

[Abazov137-5] Rafis Abazov: Culture and Customs of the Central Asian Republics. Greenwood Publishing Group, 2007, s. 137. ISBN 978-0-313-33656-0. [dostęp 2015-09-13]. (ang.)

[Dzhelbuldin119-6] Dana Jeteyeva Yerkebulan Dzhelbuldin: Traditions and Customs of Kazakhs. AuthorHouse, 2014, s. 119. ISBN 978-1-4969-8069-4. [dostęp 2015-09-13]. (ang.)

[unesco2-7] UNESCO ICH: Nomination file No. 00996 (ang.). [dostęp 2015-09-13].

[unesco-8] UNESCO ICH: Kazakh traditional art of Dombra Kuy (ang.). [dostęp 2015-09-13].

[Dzhelbuldin118-9] Dana Jeteyeva Yerkebulan Dzhelbuldin: Traditions and Customs of Kazakhs. AuthorHouse, 2014, s. 118. ISBN 978-1-4969-8069-4. [dostęp 2015-09-13]. (ang.)

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne