Dominikanie

Dominikanie
Dewiza: Veritas (Prawda)[1]
Herb zakonu
Pełna nazwa

Zakon Kaznodziejski

Nazwa łacińska

Ordo Praedicatorum

Skrót zakonny

OP

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Status kanoniczny

instytut zakonny na prawie papieskim

Założyciel

Domingo de Guzmán

Data założenia

1216

Data zatwierdzenia

1216

Przełożony

o. Gerard Timoner[2]

Liczba członków

5786 (2019)[3]

Strona internetowa

Dominikanie, Zakon Kaznodziejski (łac. Ordo Praedicatorum) – katolicki zakon męski założony w 1216 r. przez św. Dominika Guzmána „szczególnie dla kaznodziejstwa i zbawiania dusz”[4]. Według księgi Vitae fratrum (Życie braci), opracowanej przez Gerarda de Frachet OP, opisującej życie pierwszego pokolenia braci, spisanej jeszcze za ich życia, zakon został „założony przez św. Dominika w Tuluzie przede wszystkim dla zwalczania herezji i schizmy”. Stąd dosyć wcześnie papież Grzegorz IX powierzył im Urząd Inkwizycji[5]. W Prowansji istniał wówczas ruch katarów i Albigensów.

Zakon Kaznodziejski dał Kościołowi 4 papieży, 68 kardynałów, 13 patriarchów, 242 arcybiskupów i 1201 biskupów oraz 54 świętych i 246 błogosławionych[6].

Powstanie zakonu

Początki zakonu dominikanów wiążą się z langwedocką misją nawrócenia katarów. Do legatów i misjonarzy cysterskich przyłączyli się w 1206 dwaj kapłani z Kastylii: biskup Osmy Diego z Acebes i podprzeor jego kapituły św. Dominik Guzman. Przychylnie przyjęci przez papieża w Rzymie, spotkali się z jego legatami i uzyskali od nich poparcie dla akcji nawracania katarów. Obrana przez nich metoda różniła się od cysterskiej programowym eksponowaniem ubóstwa misjonarzy, którzy żebrząc uprawiali wędrowne kaznodziejstwo na wzór apostolski. Obok apostolskich wędrówek od domu do domu nowi misjonarze, mający odpowiednie przygotowanie teologiczne i oratorskie, organizowali uczone dysputy z katarami i waldensami (np. na zamku w Pamiers w 1207), starając się przy pomocy argumentów wykazać fałsz ich nauki. Papież Innocenty III w pełni zaakceptował ich metody. Do św. Dominika przyłączali się kandydaci na kaznodziejów. Rozszerzał się zakres działalności: nie ograniczali się już do nawracania katarów, ale podjęli ewangelizację wśród miejscowej ludności. Powierzenie zadań kaznodziejskich przez biskupa Tuluzy nadało grupie charakter instytucjonalny i powiększyło jej wiarygodność. Powstała silna, dynamiczna wspólnota, która znacznie szybciej niż „ubodzy z Asyżu” została przekształcona w oficjalny zakon. Wstępną aprobatę papieską otrzymali podczas czwartego soboru laterańskiego, w którym św. Dominik uczestniczył osobiście. 22 grudnia 1216 papież Honoriusz III wydał bullę zatwierdzającą nowy zakon w Kościele. Dominik przy ustalaniu zasad funkcjonowania nowego zgromadzenia wykorzystał regułę św. Augustyna, omijając przepis soboru laterańskiego, zakazujący tworzenia nowych zakonów. Mimo iż przyjęli regułę kanoniczą, bracia wyrzekli się wszelkich form własności i stali się zakonem żebrzącym. Żebrzący charakter klasztorów kształtował się stopniowo, przesądziło o nim dopiero postanowienie pierwszej kapituły generalnej w 1220. Zachowały się pierwsze Konstytucje Zakonu, obowiązujące przed poprawionym wydaniem dokonanym przez św. Rajmunda z Penyafort, które weszło w życie w 1241 roku. Część pierwsza zaczerpnęła wiele z konstytucji Premonstratensów (Norbertanie) i pochodzi z pierwszej kapituły odbytej w 1216 roku, na której Zakon został uformowany[7].

Nazwa i symbole

Zakon nazywa się oficjalnie po łacinie „Ordo Praedicatorum” (pol. Zakon Kaznodziejów), stąd skrót przy nazwisku „OP”, czasem w wersji spolszczonej „ZK”. Dominikanie to nazwa bardziej potoczna pochodząca od imienia założyciela Dominika, po łacinie Dominicus. Podobnie jak nazwa franciszkanie pochodzi od św. Franciszka. Przypadkowo, przywołuje ona dwa słowa łacińskie Domini canes (dosłownie „psy Pana”). Stąd czasem czarno-biały pies jest używany jako symbol graficzny Zakonu. Biel i czerń – od habitów takich kolorów[8].

Cele

Dominikanie w Warszawie. Od lewej Martin Stanislas Gillet, Jacek Woroniecki i Henryk Jakubca (1933)

Zakon wyrósł ze spotkania Dominika z neo-manichejskimi ruchami albigensów, katarów i waldensów na południu Francji. Dominik toczył z nimi skuteczne dysputy teologiczne – nie z pozycji władzy, lecz przekonując mocą prawdy. Z tego powodu papieże, począwszy od Grzegorza IX, zaczęli powierzać dominikanom zadania inkwizytorów. Jednym z pierwszych kaznodziejów-inkwizytorów był św. Piotr z Werony, sam nawrócony katar, zabity 6 kwietnia 1252 w trakcie misji kaznodziejskiej. Cel dominikanów wyraził papież Honoriusz III we fragmencie listu do Dominika i jego braci, zawartym także we współczesnej, obowiązującej dziś tzw. Konstytucji Podstawowej:

Objąwszy ubóstwo i życie zakonne, jesteście wolni dla zachęty przepowiadania słowa Bożego, rozgłaszając (dosł. ewangelizując) po świecie imię Pana Naszego Jezusa Chrystusa” (amplexi paupertatem et regularem vitam professi verbi Dei exhortationi vacetis, evangelizantes per orbem nomen Domini nostri Iesu Christi)

Klasztor Dominikanów w Lublinie

Sami dominikanie zapisali w swych pierwotnych konstytucjach, że od początku zostali powołani jako zakon ustanowiony „szczególnie dla przepowiadania i zbawiania dusz” („specialiter ob praedicationem et animarum salutem ab initio noscitur institutus fuisse”)[9][10]. Według Konstytucji głównym zadaniem Zakonu jest głoszenie Ewangelii „wszędzie, wszystkim i na wszystkie sposoby”. Charakterystycznym rysem dominikanów jest duży nacisk kładziony na studium teologii i filozofii. Poznawanie wiary, treści Objawienia jest u dominikanów nierozłącznie związane z kontemplacją czyli osobistym spotkaniem, osobistą relacją z Bogiem. Z relacji czerpią duchową moc swojego nauczania, zgodnie z zasadą contemplare et contemplata aliis tradere (kontemplować i dzielić się owocami kontemplacji z innymi)[11].

Podobnie jak u minorytów (franciszkanów) podstawą służenia Bogu było i jest ubóstwo. Ubóstwo dominikańskie jest wyraźnie związane z apostolskimi celami zakonu. Konstytucja zakonu mówi, że jeśli zakonnicy pragną naśladować Apostołów, muszą żyć podobnie jak oni. Każdy z braci przed złożeniem profesji pozbywał się tego, co posiadał i tego, co mógłby otrzymać z dziedzictwa lub darowizny; od tego momentu wszystko, co miał, należało do całego zakonu. Celem ubóstwa było naśladowanie Chrystusa, który także nic nie posiadał. Sądzono, iż pozbycie się wszelkich dóbr materialnych pozwoli lepiej słyszeć głos Pana.

Znani dominikanie

Wśród dominikanów, którzy zostali ogłoszeni świętymi lub błogosławionymi są m.in.:

Czterech dominikanów było papieżami: bł. Innocenty V, bł. Benedykt XI, św. Pius V i Benedykt XIII.

Dominikanie w Polsce

Aleksander IV, papież, poleca arcybiskupowi i biskupom polskim, aby przestrzegali konstytucji zakonu dominikanów, 1256

Powstanie polskiej prowincji dominikanów nastąpiło w maju 1228 roku i wiązało się z działalnością Jacka Odrowąża i jego kuzyna Czesława, założycieli licznych klasztorów w Czechach i w Polsce.

Aktualnym prowincjałem dominikanów w Polsce jest ojciec Łukasz Wiśniewski OP[12].

Konwenty i domy polskiej prowincji[13]:

Geographylogo.svg
Istniejące (zielone punkty) i nieistniejące (czerwone punkty) dawne klasztory Dominikanów na obszarze obecnej Białorusi i Litwy

Inicjatywy polskiej prowincji dominikanów

Galeria

  • Założyciel zakonu – św. Dominik

    Założyciel zakonu – św. Dominik

  • Jeden z licznych herbów, którymi posługują się dominikanie. Cechą wspólną jest biel i czerń.

    Jeden z licznych herbów, którymi posługują się dominikanie. Cechą wspólną jest biel i czerń.

  • Jeden z herbów używanych przez polskich dominikanów, innym jest herb biało-czarny Odrowąż (herb św. Jacka – założyciela polskiej prowincji dominikanów)

    Jeden z herbów używanych przez polskich dominikanów, innym jest herb biało-czarny Odrowąż (herb św. Jacka – założyciela polskiej prowincji dominikanów)

  • Na pamiątkę męczeńskiej śmierci 49 dominikanów w Sandomierzu, polscy dominikanie mają przywilej noszenia czerwonych pasów u habitów

    Na pamiątkę męczeńskiej śmierci 49 dominikanów w Sandomierzu, polscy dominikanie mają przywilej noszenia czerwonych pasów u habitów

  • Benedykt XI, generał zakonu i jeden z papieży – dominikanów

    Benedykt XI, generał zakonu i jeden z papieży – dominikanów

  • Św. Tomasz z Akwinu, doktor Kościoła. Jeden z najwybitniejszych intelektualnie dominikanów

    Św. Tomasz z Akwinu, doktor Kościoła. Jeden z najwybitniejszych intelektualnie dominikanów

  • Galileusz przed Rzymską Inkwizycją

    Galileusz przed Rzymską Inkwizycją

  • Inicjatywa poznańskich dominikanów i o. Jana Góry – Lednica

    Inicjatywa poznańskich dominikanów i o. Jana Góry – Lednica

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Jean Puyo, Y. Congar: Życie dla prawdy. Jean Puyo rozmawia z ojcem Y. Congarem. Adam Paygert (przekład). Warszawa: IW Pax, 1982, s. 34. ISBN 83-211-0326-X.
  2. ↑ Francuz nowym generałem dominikanów – www.ekumenizm.pl 07-09-2010
  3. ↑ Bien Hoa – wtorek, 9 lipca. [dostęp 2019-07-11].
  4. ↑ Tak już w Pierwszych Konstytucjach: „Specialiter ob praedicationem et animarum salutem ab initio noscitur institutus fuisse”. por. Liber Constitutionum et Ordinationum, Constitutio fundamentalis § II, Rzym 2010, s. 35.
  5. ↑ Por. Lives of the brethren of the Order of Preachers, 1206-1259. Newcastle-on-Tyne – Londyn: 1955, s. 199-200.
  6. ↑ Order of Preachers (O.P.), „GCatholic” [dostęp 2018-08-28].
  7. ↑ Por. Pierwotne Konstytucje Zakonu Braci Kaznodziejów. Rozdziały XX – XXIV: Przewinienia braci. [dostęp 2016-02-25].
  8. ↑ George Ferguson, George Wells Ferguson, Signs & Symbols in Christian Art, Oxford University Press, 1959, ISBN 978-0-19-501432-7 [dostęp 2016-06-21] (ang.).
  9. ↑ Por. The Primitive Constitutions of the Order of Preachers. [dostęp 2016-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-07)]. (ang.).; por. Konstytucja podstawowa, par. II, w: Księga Konstytucji i Zarządzeń Zakonu Kaznodziejskiego, Warszawa 2002
  10. ↑ Vicaire OP 1985 ↓.
  11. ↑ Por. O dominikanach. [dostęp 2016-02-25].
  12. ↑ Ojciec Paweł Kozacki ponownie prowincjałem. [dostęp 2019-02-28].
  13. ↑ Klasztory polskiej prowincji dominikanów. [dostęp 2019-02-28].
  14. ↑ Tomasz Gajewski, POLA LEDNICKIE – LEDNICA 2000 [dostęp 2021-03-20] (pol.).

Bibliografia

  • Guy Bedouelle OP: Dominik, czyli łaska słowa. Poznań: W drodze, 1987.
  • Stanisław Bylina: Zakony i papiestwo w średniowieczu (X-XIV w.).
  • Dominikanie. Szkice z dziejów zakonu. Poznań: W drodze, 1986.
  • Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222-1972, pod red. J. Kłoczowskiego, t. I-II, Warszawa 1975.
  • Marie-Humbert Vicaire OP: Duchowość św. Dominika. W: Tenże: Dominik i jego bracia kaznodzieje. Marie-Dominique Chenu (przedmowa), Andrzej Graboń (przekład i opracowanie). Poznań: W drodze, 1985.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

LednicaBramaRyba.jpg
Autor: kwolana, Licencja: CC BY-SA 4.0
Brama - Ryba nad Jeziorem Lednickim (Brama Trzeciego Tysiąclecia)
Prezbiterium dominikanie lublin.jpg
Kościół dominikanów w Lublinie widziany nocą
AGAD Aleksander IV poleca abpowi i bpom polskim, aby przestrzegali konstytucji zakonu dominikanów.jpg
Aleksander IV, papież, poleca abpowi i bpom polskim, aby przestrzegali konstytucji zakonu dominikanów.

Język: łac.

Opis zewnętrzny: oryg., 1 k. pergaminowa, 22,4 x 17,5 + 1,9 cm; brak bulli
OO Dominikanie w Warszawie.png
Od lewej Martin Stanislas Gillet Jacek Woroniecki i Henryk Jakubca.
Herb dominikanow.png
Herb Dominikanów (praca własna).
Green 008000 pog.svg
Autor: One Salient Oversight, Licencja: CC0
Own work, based on Image:Blue_pog.svg (PD)
Shield of Dominican Order.svg
Basic version of one coat of arms of the Dominican Order (or Order of Preachers): gyronny of sable and argent, a cross flory counterchanged. The other main historical coat of arms is sable, a pile inverted argent.