Domitianus

Domitianus
ilustracja
Cesarz rzymski
Okresok. 271
Dane biograficzne
Data śmierciok. 271
Moneta
moneta

Domitianus (Domicjan II) – uzurpator galijski z 3 ćwierci III w. n.e. Znany jedynie z dwóch odnalezionych przypadkowo monet[a] wybitych w jego imieniu. Utożsamiany ze wspomnianym przez starożytnych autorów wodzem Domitianusem, który za rządów cesarza Galiena (253-268 n.e.) pokonał syryjskich uzurpatorów Makrianów.

Do niedawna dyskutowano jego istnienie jako wątpliwe[1], kwestionując autentyczność unikatowej monety znalezionej (1900) w skarbie z Cléons (Francja)[b]. Znalezienie w Anglii (2003) drugiego egzemplarza w tzw. II skarbie z Chalgrove[2] potwierdziło nie tylko autentyczność pierwszego, lecz pozwoliło też na uściślenie chronologii tych numizmatów obejmującej lata 269-272 n.e. Prawdopodobne, iż wówczas Domicjan II mógł mieć udział w usunięciu uzurpatora Wiktoryna (269-271) i tym samym stał się rywalem Tetryka (271-274), z którym widocznie przegrał walkę o panowanie w Imperium Galliarum. Buntownicze obwołanie go przez wojska cesarzem mogło nastąpić w przymusowej sytuacji zagrożenia najazdami barbarzyńskimi w początkach rządów Aureliana[c].

Historia Augusta trzykrotnie wspomina Domicjana, który pokonał obu Makrianów[d], jako „najdzielniejszego i najenergiczniejszego” z wodzów Aureolusa (zbuntowanego później przeciw Galienowi), i wywodzącego swe pochodzenie od cesarza Domicjana i Domitylli (Tir. trig. 12, 13 ; 13, 3 ). Jest to zapewne ten sam dowódca[e], o którym w innym miejscu mowa, iż „ogłosił się cesarzem jako przeciwnik Galiena” (Vit. Gal. 2, 6)[3]. Zosimos wymienia go wśród planujących bunt przeciw Aurelianowi (Historia nova I 49,2)[4], co byłoby zgodne z datowaniem obu monet na początek 271 r., tj. czas kampanii Aureliana przeciw germańskim Alamanom i Jutungom po klęsce pod Placentią[5].

Niekiedy mylony z uzurpatorem Domicjanem (Lucius Domitius Domitianus), który krótkotrwale (296-297 n.e.) przejął władzę w Egipcie.

Uwagi

  1. ↑ Bite tym samym stemplem antoniniany (dwudenary) typu Concordia Militum, charakterystyczne dla ówczesnych cesarzy i uzurpatorów z szeregów armii. P. H. Webb uznając autentyczność pierwszego, skatalogował go w Roman Imperial Coinage (1933). Legenda (inskrypcja) awersu (IMP C DOMITIANVS PF AVG) nie ujawnia pełnej (rozwiniętej) postaci nazwiska tego władcy.
  2. ↑ Dokładniej – w gminie Haute-Goulaine, 28 listopada 1900 r.; znalazcą był F. Chaillou (właściciel). Pierwszy opis znaleziska dał płk F.M. Allotte de la Fuÿe (Une monnaie du tyran Domitianus. „Revue Numismatique” s. 319-324, 1901). Moneta uznana później za zaginioną, lecz równolegle z odkryciem drugiego egzemplarza odnaleziona w muzeum w Nantes (S. Estiot, G. Salaoün: L'usurpeur Domitianus. „Revue Numismatique” 160, s. 201-213, 2004).
  3. ↑ Felix Hartmann sądzi, że nastąpiło to w sąsiedztwie granicy nad górnym Dunajem bądź we wschodniej Galii (Herrscherwechsel und Reichskrise. Untersuchungen zu den Ursachen und Konsequenzen der Herrscherwechsel im Imperium Romanum der Soldatenkaiserzeit (3. Jh. n. Chr.). Frankfurt/Main: Lang, 1982, s. 64).
  4. ↑ Rzeczywistymi uzurpatorami w Syrii byli wówczas zbuntowany prefekt (namiestnik) Ballista i Makrian (ojciec), ale nominalnymi władcami ogłoszono dwóch synów tego ostatniego – Makriana (młodszego) i Kwietusa, co bezwzględnie potwierdza materiał numizmatyczny. Według aktualnych ustaleń uzurpacja przypada na 260-261 r. n.e. (R.B. Kankelfitz: Römische Münzen von Pompejus bis Romulus. Augsburg: Battenberg, 1996, s. 343-345).
  5. ↑ Anthony Birley uważa za problematyczne samo istnienie tego wodza znanego jedynie z tak niepewnego źródła jak Historia Augusta i wzmiankowanego tylko przez jednego (nierozpoznanego dotąd) autora – Trebeliusza Poliona (Der Neue Pauly. Enzyklopädie der Antike. Stuttgart-Weimar: J.B. Metzler, 1997, t. 3, kol. 750).

Przypisy

  1. ↑ L. Okamura: Forging an Usurper in Late Roman Aquitania. „Hermes” 120, s. 103-109, 1992.
  2. ↑ R.A. Abdy: The second known specimen of a coin of Domitian recorded in a hoard from Oxfordshire. „Revue Numismatique” 160, s. 219-221, 2004.
  3. ↑ Historycy cesarstwa rzymskiego. Życiorysy cesarzy od Hadriana do Numeriana. Warszawa: Czytelnik, 1966, s. 316; 340.
  4. ↑ Zosimos: Nowa historia. Warszawa: Inst. Wydawniczy Pax, 2012, s. 85.
  5. ↑ Słownik cesarzy rzymskich. Poznań: Wyd. Poznańskie, 2001, s. 173.

Bibliografia

  • S. Estiot, G. Salaoün: L'usurpeur Domitianus. „Revue Numismatique” 160, s. 201-218, 2004
  • A.H.M. Jones, J.R. Martindale, J. Morris: Prosopography of the Later Roman Empire, t. I: AD 260-395. Cambridge: Cambridge University Press, 1971, s. 262.
  • D. Kienast: Römische Kaisertabelle. Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1996, s. 237.
  • P.H. Webb: Roman Imperial Coinage, t. V, cz. 2. London: Spink & Son, 2003, s. 578, 590, tab. XX.12.

Media użyte na tej stronie

Domitianus II obverse ashmolean (edited).JPG
Autor: Geni, edited by User:SJuergen, Licencja: CC BY-SA 3.0
Photo of Obverse of the Ashmolean Museum coin of Domitianus II