Domki kunitzerowskie

Fotografia czarno-biała. Gruntowa droga biegnąca w głąb zdjęcia, wzdłuż ulicy znajdują się identyczne, drewniane, dwukondygnacyjne, zwieńczone dwuspadowym dachem z dwoma kominami, budynki. Na środku dłuższej, skierowanej do ulicy, ścianie budynków znajdują się drzwi, a po obu ich stronach para okien, w ścianach prostopadłych do drogi para okien znajduje się na poddaszu. Na ulicy bawią się lekko ubrane dzieci.
Domki kunitzerowskie na fotografii Ignacego Płażewskiego, lata 50./60. XX wieku
Obraz kolorowy. Gruntowa droga z wydzielonym chodnikiem biegnąca w głąb obrazu, wzdłuż ulicy znajdują się identyczne, drewniane, dwukondygnacyjne, zwieńczone dwuspadowym dachem z dwoma kominami, budynki. Na środku dłuższej, skierowanej do ulicy, ścianie budynków znajdują się drzwi, a po obu ich stronach para okien, w ścianach prostopadłych do drogi para okien znajduje się na poddaszu. Ulicą spacerują elegancko ubrani przechodnie. W głębi ulicy widać drzewa, a w tle, za domami, zabudowania fabryczne oraz dymiący, fabryczny komin.
Domki kunitzerowskie na obrazie Feliksa Paszkowskiego
Czarno-biała fotografia portretowa. Na zdjęciu mężczyzna sfotografowany z półprofilu, patrzący w lewo – ubrany jest w białą koszulę i muszkę, oraz ciemną marynarkę i podobnego koloru kamizelkę. W okolicy lewej klapy marynarki ma wpięty nierozpoznany symbol. Na twarzy nosi zarost.
Juliusz Kunitzer

Domki kunitzerowskie (osiedle kunitzerowskie[1]) – osiedle drewnianych famuł, budowane od końca XIX w. dla robotników Widzewskiej Manufaktury Juliusza Heinzela i Juliusza Kunitzera. Domy rozmieszczone były wzdłuż ulic: Kunitzera (ob. część ul. Niciarnianej), Niciarnianej, Józefa, św. Kazimierza i przy szosie Rokicińskiej (ob. al. Józefa Piłsudskiego)[2] w Łodzi. Po II wojnie światowej famuły były rozbierane, a ostatnie z nich wyburzono w 1980 roku[3].

Historia

Widzewska Manufaktura położona była z dala od centrum Łodzi – zapewnienie fabryce siły roboczej wymagało zaplecza socjalnego dla robotników i ich rodzin. W tym celu powstało osiedle drewnianych domów wielorodzinnych[4], wybudowane w bezpośrednim sąsiedztwie zakładu.

W roku 1901 osiedle składało się ze 158 domów drewnianych i ośmiu murowanych (1585 izb)[3][5][2], które przeznaczone były dla majstrów zatrudnionych w fabryce[6]. Na jego terenie znalazły się także: szkoła przyfabryczna, szpital, konsum i dom teateralno-kulturowy[7][8].

Po roku 1945 domy stopniowo rozbierano[1]. Ostatnie z nich wyburzono w 1980 roku[3].

Architektura

Budynki wyglądem nawiązywały do architektury wiejskiej, co wyróżniało je na tle innych łódzkich osiedli[5]. Domy na osiedlu były parterowe, drewniane, z użytkowym poddaszem[7], każdy przeznaczony był dla sześciu rodzin[6]. Posiadały komórki przy ścianach szczytowych. Sień znajdowała się w osi budynku, z niej prowadziły wejścia do czterech izb na parterze i dwóch na poddaszu[3]. W sąsiedztwie znajdowały się studnie i niewielkie ogródki[3] oraz sławojka[9].

Domy na osiedlu ustępowały standardem innym domom robotniczym ówczesnej Łodzi[4], już w momencie powstawania było im bliżej do domów łódzkich tkaczy z lat 20. XIX wieku[3]. Jakość życia na osiedlu nie zmieniała się z czasem na lepsze – domy do końca istnienia pozostały nieskanalizowane, nie posiadały bieżącej wody[9].

Przypisy

  1. ↑ a b Danuta Bieńkowska, Marek Cybulski, Elżbieta Umińska-Tytoń: Słownik dwudziestowiecznej Łodzi. s. 121. ISBN 978-83-7525-095-4.
  2. ↑ a b Łódzkie osiedla robotnicze i Widzewska Manufaktura. moremaiorum.pl, 3 kwietnia 2017. [dostęp 2017-12-30].
  3. ↑ a b c d e f Ryszard Bonisławski. Łódzkie domy familijne. „Kwartalnik Łódzki”. II/2007. s. 29-30. [dostęp 2017-12-30]. 
  4. ↑ a b Osiedla robotnicze w Łodzi. baedeker łódzki, 30 marca 2015. [dostęp 2017-12-30].
  5. ↑ a b Ryszard Bonisławski, Joanna Podolska. Łódź – Widzew i nie tylko…. „Spacerownik”, s. 10, 11 października 2007. 
  6. ↑ a b Anna Gronczewska: Widzew, czyli wieś która stała się robotniczą dzielnicą Łodzi. dzienniklodzki.pl, 17 października 2015. [dostęp 2017-12-30].
  7. ↑ a b Widzewskie Zakłady Przemysłu Bawełnianego WI-MA S.A. – dawna fabryka Heinzla i Kunitzera. Ochrona i Opieka nad Zabytkami miasta Łodzi. [dostęp 2017-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-18)].
  8. ↑ Anna Gronczewska: Widzew stary jak Łódź. dziennikpolski24.pl, 27 maja 2009. [dostęp 2017-12-30].
  9. ↑ a b Janusz Kubik: Łódzkie historie: drewniaki Kunitzera. expressilustrowany.pl, 28 listopada 2016. [dostęp 2017-12-30].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Juliusz Kunitzer.jpg
Julisz Kunitzer (1843-1905), łódzki przemysłowiec.
Ignacy Płażewski, Drewniane domy robotnicze (famuły) na Widzewie w Łodzi, I-4711-13.cropped.jpg
Autor: Ignacy Płażewski , Licencja: CC BY-SA 3.0 pl

Fotografia Ignacego Płażewskiego prawdopodobnie przedstawiająca drewniane domy na Widzewie. Osiedle z tzw. „domami kunitzerowskimi” powstało jako odpowiedź na pilną potrzebę mieszkaniową dla oddalonej od centrum miasta manufaktury bawełnianej, której właścicielem był m. in. Juliusz Kunitzer. W porównaniu z domami robotniczymi na Księżym Młynie czy Wodnym Rynku ich standard był niski. W jednym domu mieszkało średnio 6 rodzin robotniczych. Formą przypominały domy rzemieślnicze z pierwszej połowy XIX wieku. W 1900 r. osiedle liczyło ok. 150 domów drewnianych i 8 murowanych położonych przede wszystkim przy ulicy Niciarnianej, Kunitzera (ob. część ul Niciarnianej), Józefa oraz po obu stronach Szosy Rokicińskiej (ob. al. Marszałka J. Piłsudskiego).

Większość domów drewnianych została rozebrana po 1945 r., część jednak przetrwała do lat 60., a nawet 70. XX wieku, kiedy to na ich miejsce zostały wybudowane bloki z wielkiej płyty. Przed rozbiórką pojawił się pomysł zachowania ich i przeniesienia do skansenu, nie został on jednak zrealizowany – ówczesne władze nie chciały „upamiętniać” reliktów agresywnego kapitalizmu XIX wieku.
Ulica Kunitzera olej 1978.jpg
Autor: Feliks Paszkowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ulica Kunitzera (Kunitzer Street)