Domus ecclesiae

Domus ecclesiae (łac. dom zgromadzenia) lub oikos ekklesias (gr. oίκος εκκλησίας) – określenie na prywatny dom, dostosowany na potrzeby kultu chrześcijańskiego, w którym gromadzili się pierwsi chrześcijanie przed 313 r[1][2].

Miejsca kultu w domach mieszkalnych

Listy Pawła oraz Dzieje Apostolskie przynoszą wzmianki o tym, że pierwsi chrześcijanie spotykali się w prywatnych domach należących do rodzin współwyznawców[3]. Używane greckie określenie kat’oikon ekklēsia (kościół domowy) nie odnosiło się do budynku zamieszkania rodziny chrześcijan, ale miejsce sprawowania kultu – liturgii eucharystycznej[3][4], a w każdym mieście funkcjonowało tylko jedno zgromadzenie obejmujące cały lokalny Kościół[4]. Po zakończeniu zgromadzenia liturgicznego domus ecclesiae był używany jako miejsce zamieszkania rodziny właścicieli. Dopiero na przełomie II i III wieku chrześcijanie zaczęli przekazywać domy mieszkalne do wyłącznej dyspozycji Kościoła. Impulsem do takiej zmiany mógł być okres umiarkowanego spokoju za panowania Kommodusa i Septymiusza Sewera[3][5].

Domus ecclesiae w Dura Europos

„Sacraria”

Od początku III wieku liturgiczne zgromadzenia chrześcijan zaczynały odbywać się w miejscach, które były przeznaczone wyłącznie na cele kultu, bez spełniania funkcji mieszkalnych i stanowiły już własność gminy. Minucjusz Feliks, apologeta chrześcijański nawiązując w dziele „Oktawiusz” do takich świętych miejsc kultu, używa po raz pierwszy terminu „sacraria”. Budowle te nie były jeszcze kościołami, ale służyły wyłącznie w celach sprawowania kultu[3][6]. Najprawdopodobniej zwykle pochodziły z darowizny majętnego wyznawcy. Autor „Rozpoznań” (Recognitiones), dzieła z IV w. przypisywanego Klemensowi Rzymskiemu, wskazywał dwa przykłady takich donacji: Syryjczyk Maron przekazał do dyspozycji gminy chrześcijańskiej dom, w którym mogło się pomieścić pięćset osób, a Teofilus z Antiochii oddał swój dom lokalnemu Kościołowi[3].

Znane przykłady wczesnochrześcijańskich domów kultu

Domus ecclesiae zostały znalezione głównie we wschodniej części Cesarstwa. Wyjątkowe znaczenie ma domus ecclesiae w Dura Europos. Miasto to zostało zrównane z ziemią w 256 AD i nigdy nie odbudowane. Miasto zostało odkryte przez archeologów w 1920, religijne budynki są dobrze zachowane[3].

Domus ecclesiae zostało znalezione też niedaleko portu w Palmyrze, a dzięki freskom pochodzącym z roku 232 można określić jako jeden z najstarszych kościołów na świecie[1][2].

Przypisy

  1. ↑ a b Grzegorz Gęsikowski. Domus Ecclesiae. „Tygodnik Niedziela”. 2, 2002 (pol.). 
  2. ↑ a b Gajewski 2013 ↓.
  3. ↑ a b c d e f Dariusz Zalewski. Domus ecclesiae – chrześcijańskie miejsce kultu. „Studia Ełckie”. 17 (2), s. 139-148, 2015. Centrum Oświatowo-Dydaktyczne - Wydawnictwo Diecezjalne Adalbertinum. ISSN 1896-6896 (pol.). 
  4. ↑ a b Henryk Paprocki. Prawosławne rozumienie związku eucharystii z kościołem. „Sympozjum”. XV (20), s. 49-59, 2011. 1 (pol.). 
  5. ↑ Bożena Wronikowska: Domus – Ecclesia – Aedes. Powstanie świątyni chrześcijańskiej [w: Daniel Próchniak (Red): Sympozja kazimierskie poświęcone kulturze świata późnego antyku i wczesnego chrześcijaństwa]. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2004, s. 11-45, seria: Prace Wydziału Historyczno-Filologicznego - Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. ISBN 83-7306-213-0.
  6. ↑ Jean Daniélou, Henri Irenée Marrou: Historia Kościoła. 1, Od początków do roku 600. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 137-138. ISBN 83-211-0577-7.

Bibliografia

Wojciech Gajewski: Ekklesia a oikos w epoce Nowego Testamentu; Kościół w świetle antycznego domostwa na podstawie 1 i 2 Kor oraz przypowieści Mt 7:24-27, Mt 24:45-51, Łk 15:11-32. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2013. ISBN 978-83-7865-055-3.

Media użyte na tej stronie

Church dura.jpg
Autor: drawn byUdimu, Licencja: CC-BY-SA-3.0
خريطة منزل الكنيسة لدورا أوربوس- بادية الشام- سوريا.