Donżon
Donżon (fr. donjon, ang. keep, niem. Donjon) – wieża łącząca w sobie główne funkcje mieszkalne i obronne, przez co zamieszkiwana była w czasie pokoju. Często mylona z wieżą ostatecznej obrony typu stołp, która służyła jedynie funkcji militarnej.
Istnieje także sporo form pośrednich między donżonami a typowymi stołpami, przy czym zazwyczaj dominują cechy jednego z tych obiektów. Donżon to zarazem wieża ostatecznej obrony, jak i stałe, główne mieszkanie feudała. Z donżonu wykrystalizowały się dwa obiekty – prawie czysto obronny stołp i prawie czysto mieszkalny pałac lub dom.
Geneza
Wieże mieszkalne typu donjon zaczęły najwcześniej powstawać w stylu romańskim we Francji w wieku X i XI (np. Langeais około 994 r., Fréteval z 1040 r., Zamek w Loches, Bressuire, Beaugency, Provins, Arques-la-Bataille, Caen, Château Gaillard, Zamek w Falaise), a następnie po najeździe Normanów rozpowszechniły się w Anglii (gdzie określa się je jako Keep). Jedną z najstarszych i najbardziej znanych wież tego typu w Anglii jest mieszkalna wieża Tower w Londynie z 1077 roku. Inne przykłady to Hedingham Castle, Rochester z 1128 r., Conisbrough z 1190 r., Bamburgh, Zamek w Dover. Na terenie dzisiejszych Niemiec architektura tego typu rozwijała się później i jako przykład donżonu można wymienić Frauenburg z XIII w. i Zamek Trifels z XII w.
Z okresu gotyku jako przykład donżonu można wymienić wieżę w Coucy-le-Château-Auffrique z 1225 r., Zamek Vincennes z 1360 r., w Hiszpanii Fuensaldaña i Medina del Campo, w Portugalii wieżę w Beja. Wieże tego typu były budowane też na terenie królestw łacińskich na Bliskim Wschodzie w okresie Krucjat[1].
Przykłady w Europie Środkowej
- Na terenie Czech: Zamek Kost, wieża na zamku Karlštejn;
- na terenie Słowacji: Zamek w Trenczynie, Zamek Szaryski;
- na Węgrzech: zamek w Nagyvázsony (Kinizsi-vár);
- w Polsce: wieże w Lublinie[2], Żmigrodzie, Siedlęcinie, Srebrnej Górze i Szamotułach.
Galeria
Beaugency
Arques
Gaillard
Donżon w Provins
(c) ChrisO, CC-BY-SA-3.0Rochester
Conisbrough
Porchester
(c) Simondaw, CC-BY-SA-3.0Hedingham
Model wnętrza donżonu w Coucy
Zamek Roquetaillade
Queribus
Plan donżonu w Falaise
Donżon w Falaise
Medina del Campo
Vincennes
Penafiel
Żmigród
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Antoni Piskadło "Grody, zamki, fortece:budownictwo i architektura obronna do schyłku średniowiecza", Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977
- ↑ Data budowy donżonu lubelskiego zamku, archeowiesci.pl, 15 lipca 2021 [dostęp 2022-01-14] (pol.).
Bibliografia
- André Châtelain: Donjons romans des pays d'ouest. Étude comparative sur les donjons romans quadrangulaires de la France de l'Ouest. A. et J. Picard, Paris 1973.
- Hermann Hinz: Motte und Donjon – Zur Frühgeschichte der mittelalterlichen Adelsburg. In: Zeitschrift für Archäologie des Mittelalters. Beiheft 1, Köln 1981, ISBN 3-7927-0433-1
- Jean Mesqui: Deux donjons construits autour de l'an mil en Touraine – Langeais et Loches. Paris 1998.
- Bernhard Siepen: Französische Donjons. Aachen 2001. ISBN 3-00-007776-6
- Liddiard, Robert. (ed) (2003) Anglo-Norman Castles. Woodbridge, UK: Boydell Press. ISBN 978-0-85115-904-1.
- Eugène Viollet-le-Duc, Dictionnaire raisonné de l'architecture française du XIe au XVIe siècle – Tome 5, Donjon
Media użyte na tej stronie
The Mota Castle in Medina del Campo (Valladolid, Spain). The word “Mota” refers to an artificial mountain built to defend the castle better, this mound was called in early English: motte. The Mota fortress had a military function and it also was a royal dungeon. The castle was built between the 12th and 15th Centuries. It has a coat with its own drawbridge (today fixed), an outer curtain (for artillery), an inner curtain (with arrow slits for archers and guards) surrounding a large courtyard, and a great square tower (which is the Keep).
The castle was left and collapsed, but was recovered after the Spanish Civil War (1936-1939). It is the first monumental building in Medina declared Good with Cultural Interest.
Autor: Lieven Smits, Licencja: CC BY-SA 3.0
Aerial view from the West towards the dungeon of Loches (Indre-et-Loire department, France). Nikon D60 f=55mm f/11 at 1/500s ISO 400. Processed using Nikon ViewNX 1.3.0 and GIMP 2.6.6.
Autor: Donna from Belfast, Norn Iron, Licencja: CC BY-SA 2.0
Carrickfergus Castle
Autor: Snowheron, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stone keep in Beaugency (France), XIth century, 36 metres high. Nowadays the interior which once numbered five floors is in ruins.
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Erasoft24 (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Focus sur le donjon du fr:Château de Bourdeilles
Autor: Roi Boshi, Licencja: CC BY-SA 3.0
Modèle du donjon du Château-de-Coucy avant sa démolition. Trouvé dans le bureau du tourisme à la porte de Soissons, Coucy-le-Château
Autor: Foto43, Licencja: CC BY 2.0
Evening sunshine on Conisbrough Castle Keep. Process: 5 x RAW to 1 x HDR then tone mapped to 1 x TIF
Autor: Tomekziel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Srebrna Góra - Twierdza Srebrnogórska
Autor: InnaIna, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wieża Książęca w Siędlęcinie, koło Jeleniej Góry
Autor: Urban, Licencja: CC-BY-SA-3.0
The donjon of Château-Gaillard, Eure, Normandy.
Autor: Viault, Licencja: CC BY-SA 3.0
Le château de Falaise (Calvados, France).
Autor: geni, Licencja: CC BY-SA 4.0
Photo of the keep of Portchester castle in winter. Castle in this section is mostly medieval.
© Xavier Caré / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
Le donjon du château de Vincennes.
Autor: Cjulien21, Licencja: CC BY-SA 3.0
This building is indexed in the base Mérimée, a database of architectural heritage maintained by the French Ministry of Culture, under the reference PA00083626
. 
Autor: GS3, Licencja: CC BY 3.0
Castillo de Peñafiel, Peñafiel Castle, Valladolid, Spain. Viewed from West. The vents seen at the lower left are for the ventilation of underground caves used as wine cellars.
... En Normandie, où la domination anglaise, au commencement du XVee siècle, fut contestée par une grande partie de la population, où il s'agissait non-seulement de protéger le pays contre des ennemis du dehors, mais de se garder contre ceux du dedans, les rares fortifications que les Anglais ont élevées ont un tout autre caractère. Elles tendent à augmenter et à renforcer les places importantes, afin d'avoir des garnisons nombreuses centralisées sur certains points stratégiques. C'est ainsi que le château de Falaise, dont la position était si importante, fut renforcé pendant la domination anglaise, c'est-à-dire de 1418 à 1450, par une grosse tour cylindrique qui formait une annexe au donjon normand du XIIe siècle (fig. 54). Le château de Falaise couvre une surface d'un hectare et demi ...