Don Whillans
| ||
| Data i miejsce urodzenia | 18 maja 1933 Salford | |
|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 4 sierpnia 1985 Oksford | |
| Zawód, zajęcie | himalaista alpinista | |
Don Whillans właściwe Donald Desbrow Whillans (ur. 18 maja 1933 w Salford, na przedmieściach Manchesteru – zm. 4 sierpnia 1985 w Oksfordzie) – legendarny brytyjski wspinacz, alpinista i himalaista, wynalazca sprzętu wspinaczkowego (za młodu kształcił się do zawodu hydraulika).
Wspinał się od 1951, najpierw będąc pod wpływem starszego o kilka lat Joe Browna z Llanberis, a potem z Chrisem Boningtonem, tworząc z nimi bardzo silne zespoły w Alpach.
Ważniejsze wspinaczki
Skałki i góry Wielkiej Brytanii
Najwcześniej, znaczące wyniki osiągnął we wspinaczce skalnej na terenach Peak District i Snowdonii (był m.in. autorem nowych dróg na słynnej Clogwyn Du'r Arddu po północno-zachodniej stronie Snowdon, nad Llanberis).
Alpy
- Aiguille de Blaitière, pierwsze wejście zachodnią ścianą, 1954, z Joe Brownem, nową drogą (ze słynną, testującą wspinaczy Rysą Browna)
- Petit Dru, filar Bonattiego, 1958, I przejście brytyjskie (6. w ogóle), z Boningtonem
- Grandes Jorasses, Filar Walkera, 23. wejście
- Filar Frêney, I przejście 1961 (bardzo nagłośnione w mediach), z Chrisem Boningtonem, Ianem Cloughem i Janem Długoszem
Wyprawy
- Maszerbrum, 7821 m, w Karakorum, 1957, próba I wejścia do wysokości ok. 7700 m (w dwójce z Josephem Walmsleyem)
- Trivor, 7728 m, w Karakorum, 1960, udział (przerwany chorobą) w zakończonej sukcesem wyprawie (po której wracał motocyklem)
- Torre Central del Paine, w Patagonii, I wejście, 1963, z Boningtonem
- Gauri Shankar, 7145 m (Nepal), 1964, próba I wejścia, do wysokości 6700 (w dwójce z Ianem Cloughem)
- Roraima, 1967, północną granią (od strony Gujany)
- Annapurna, 1970, nowa droga południową ścianą (ok. 2600 m wysokości), największy sukces wyprawowy Whillansa. Szczyt osiągnęli 27 maja wraz z Dougalem Hastonem (wyprawą kierował Bonington). Wejście to stanowiło olbrzymi przełom jakościowy w himalaizmie, otwierając epokę wejść wielkim trudnymi ścianami w Himalajach
- Mount Everest, 1971, próba nowej drogi ścianą północno-zachodnią w wyprawie międzynarodowej (w dwójce z Dougalem Hastonem osiągnął wysokość ok. 8350 m)
- Tiricz Mir, wejście i zejście drogą hiszpańską 1975 (wyprawa straciła wcześniej istotną część sprzętu)
Ciekawostki
Don Whillans stał się postacią legendarną także ze względu na swój styl życia, charakter i specyficzne poczucie humoru (przy czym nawet źródła angielskie zaznaczają, że nie wszystko z tych legend musi być prawdą). Jednak szeroko znany jest jego powrót na motocyklu z Karakorum po wyprawie w 1960, co zajęło mu ok. 6 tygodni, jedynie z mapą naszkicowaną w zeszycie[1].
Wspinacze polscy poznali Whillansa w lecie 1961, gdy wraz z Boningtonem oczekiwał on miesiąc na pogodę pod Eigerem, planując pierwsze angielskie przejście ściany. Tego samego celu próbował wtedy 4-osobowy zespół polski z Janem Długoszem, z którym potem Brytyjczycy pokonali nową drogę na Filarze Frêney i który zawarł kilka anegdot w swym ostatnim opowiadaniu Świecznik Filara Frêney – m.in. o dziurawym namiocie Boningtona i Whillansa bez podłogi, zwanym "chatką-szmatką", czy o uzasadnieniu przez Whillansa, dlaczego wspina się bez kasku w kruchej ścianie: bo wtedy wpinaczka jest bardziej podniecająca[2].
Był też postacią kontrowersyjną, skromną i niezależną, ale z czasem zbyt kłopotliwą (miał opinię bitnika i nie wylewał za kołnierz). Jego wielka kariera alpinistyczna zakończyła się, gdy miał ok. 42 lata. Zmarł w wieku 52 lat na atak serca.
Don Whillans był też wynalazcą sprzętu, m.in. zaprojektował pierwszą uprząż biodrową, zwaną pasem Don Whillansa (ang. Whillans Harness), najbardziej rozpowszechnioną na przełomie lat 1960. i 1970. i dającą większą swobodę alpinistom na długich drogach i wyprawach. Zaprojektował też odporny namiot wyprawowy (Whillans-box).
Jego imieniem nazwano schronisko górskie w pobliżu Roaches w Peak District w północnej Anglii (utrzymywane przez brytyjskie zrzeszenie wysokogórskie, BMC).
Bibliografia i filmy
- Jim Perrin: The Villain: the life of Don Whillans, "Hutchinson", London 2005, ISBN 0-09-179438-2, s. 354, wyd. II, "Arrow", 2006, ISBN 0-09-941672-7, s. 304
- Don Whillans & Alick Ormerod: Don Whillans: Portrait of a mountaineer. Heinemann, London, 1971, s. 266, ISBN 0-434-86251-7 (Harmondsworth, Penguin Books, 1973, ISBN 0-14-003627-X).
- Don Whillans – Myth and Legend (2006) – film Leo Dickinsona
Przypisy
Bibliografia
- Zbigniew Kowalewski i Janusz Kurczab: Na szczytach Himalajów, SiT Warszawa 1983, ISBN 83-217-2412-4. Rozdziały: Annapurna, s. 69-75, Mount Everest, 118-122, Masherbrum, 337-338, Gauri Shankar, 387-388.
- Ivan Dieška a kolektív. Horolezectvo – encyklopédia, Wydawn. "Šport", Bratislava, 1989, ISBN 80-7096-015-9, hasło: Don Whillans, s. 316-317, (słow.) [źródło szeroko stosowane przez wspinaczy w Polsce]
- Jan Długosz: Świecznik Filara Frêney, [w:] Jan Długosz: Komin Pokutników, wyd. I pełne z komentarzem historyczno-edytorskim Ewy Dereń i Grzegorza Głazka, "Text", Warszawa 1994, ISBN 83-86144-01-7, s. 177-201, i komentarz s. 246-263 (wyd. II pełne, "Ati", Kraków 1995, ISBN 83-86219-14-9, s. 175-211 i 260-278)
Linki zewnętrzne
- guardian.co.uk, The vertical beatnik (ang.) artykuł Eda Douglasa z 2005 roku (dostęp 30 marca 2010)
- thebmc.co.uk, The Don Whillans Hut: A History (ang.) (dostęp 30 marca 2010)
Media użyte na tej stronie
(c) Peter Hodge, CC BY-SA 2.0
The Don Whillans Memorial Hut. The cottage was built by the Brocklehurst Family who owned the surrounding moorland, the estate gamekeeper lived in the mock-castle style building whilst managing the moor for grouse shooting. In 1992 the building was restored and converted into a climbing hut, now leased to The British Mountaineering Council (BMC) by The National Park Authority. Prior to 1992 this was the home of the infamous Doug The Lord Of The Roaches.