Donieck
.png) Donieck (2015) | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Burmistrz | Aleksiej Kuliemzin | ||||
| Powierzchnia | 385[1] km² | ||||
| Wysokość | 169 m n.p.m. | ||||
| Populacja • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy | +380 (0)062/ 0622 | ||||
| Kod pocztowy | 83000- | ||||
| Tablice rejestracyjne | AH | ||||
Położenie na mapie obwodu donieckiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||
 48°00′N 37°48′E/48,000000 37,800000 | |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Ukraina | |||||
Donieck (ukr. Донецьк, Donećk; ros. Донецк, Donieck; do 1924 Juzowka, od 1924 do 1961 Stalino) – miasto we wschodniej części Ukrainy, nad rzeką Kalmius. Stolica obwodu donieckiego. Główny ośrodek przemysłowy w Donieckim Zagłębiu Węglowym. Na początku 2020 roku, z liczbą mieszkańców wynoszącą niecałe 910 tys., Donieck zajmował piąte miejsce wśród najludniejszych ukraińskich miast. Stanowi centrum aglomeracji, którą w 2013 roku zamieszkiwało ok. 1,9 mln osób. Miasto ma charakter przemysłowy. Wraz z sąsiednimi ośrodkami miejskimi tworzy konurbację.
Historia
Za początki miasta uznaje się rok 1869 roku, gdy walijski właściciel hut, stalowni, zakładów zbrojeniowych i stoczni John Hughes wybudował zakłady metalurgiczne oraz kilka kopalń węgla na terenie kilku niewielkich osad założonych w XVII wieku przez Kozaków zaporoskich. Hughes przybył na ten teren z czterema synami, setką inżynierów, metalurgów, górników i budowlańców z maszynami parowymi i dwoma wielkimi piecami[2]. Hughes zakupił tu grunty za 24 tys. funtów od kniazia Siergieja Koczubieja, który zobowiązał się wobec cara Aleksandra II do zbudowania fabryki produkującej szyny dla kolei żelaznej. Huges otrzymał carską koncesję, która w zamian za zobowiązanie uruchomienia huty i stalowni produkującej szyny kolejowe dawała mu prawo do eksploatacji miejscowych złóż węgla i rudy żelaza[2]. Osada dla robotników została założona w rejonie wsi Aleksandrowka (Александровка), którą od rosyjskiej wymowy nazwiska Hughes (Juz), zaczęto nazywać Juzowką (Юзовка). Pierwszy wielki piec wybudowany przez Walijczyków wytopił surówkę niespełna osiem miesięcy później. Po roku gotowe były pierwsze szyny, z których w roku kolejnym ułożono pierwszą w Donbasie 120-kilometrową linię Konstantynówka – Juzowka – Elenówka[2]. Linia ta dała połączenie z magistralą Moskwa – Krym, a ta z całą siecią kolejową Rosji. W roku 1870 mieszkało w Juzowce zaledwie 164 ludzi, w roku 1884 – 5494, a w 1897 – 29 tys. ludzi. W maju roku 1917, w przededniu rewolucji październikowej, Juzowka otrzymała prawa miejskie. Mieszkało w niej wówczas ok. 70 tys. ludzi.
Pod koniec XIX w. stacja kolei drewnianej i żelaznej charkowsko-azowskiej w guberni jekaterynosławskiej[3]. Podczas rosyjskiej wojny domowej, w ramach bitwy o Donbas, o miasto toczyły się w marcu-kwietniu 1919 r. ciężkie walki, a przemysł w całym regionie został w znacznej mierze unieruchomiony lub zniszczony[4]. Czerwoni ostatecznie opanowali miejscowość w toku operacji donbaskiej w grudniu 1919 r.[5]
Pierwsze kopalnie zostały znacjonalizowane w wyniku rewolucji. W roku 1924 na kilka tygodni zmieniono nazwę miasta Trock, a potem na Stalino (Сталино) na cześć Józefa Stalina.
Na początku II wojny światowej mieszkało tu 507 tys. ludzi. Wojska niemieckie zajęły miasto 16 października 1941 i pozostawały w nim do 5 września 1943 roku. W tym czasie liczba mieszkańców zmniejszyła się do niecałych 175 tys. W czasie walk o miasto uległo ono bardzo poważnym zniszczeniom i pod koniec wojny rozpoczęła się jego niemal całkowita odbudowa. Do dziś w Doniecku znaleźć można domy mieszkalne powstałe po wojnie, których budowniczymi byli jeńcy fińscy – stąd miejscowe określenie budynków jako „domy fińskie”.
Na fali drugiego etapu destalinizacji przeprowadzonego przez Nikitę Chruszczowa po 22 Zjeździe Komunistycznej Partii ZSRR w październiku 1961, wszystkie miasta radzieckie nazwane na cześć Stalina zostały przemianowane i Stalino zmieniło swoją nazwę na Donieck, od rzeki Doniec.
7 kwietnia 2014 Donieck został faktycznie opanowany przez wojska rosyjskie i prorosyjskich separatystów – przeciwników rządu w Kijowie. Uznany przez Radę Najwyższą Ukrainy za terytorium czasowo okupowane[6]. Stanowił stolicę nieuznawanej Donieckiej Republiki Ludowej.
Geografia i klimat
Donieck leży na Wyżynie Donieckiej, w krajobrazie stepowym, w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego, kontynentalnego. Tereny wokół Doniecka są wykorzystywane przede wszystkim pod uprawę, gdyż znajdują się na nich żyzne szare gleby leśne i czarnoziemy[7].
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rekordy maksymalnej temperatury [°C] | 12.2 | 16.0 | 21.3 | 31.0 | 34.6 | 38.0 | 37.8 | 39.1 | 33.9 | 32.7 | 20.5 | 15.0 | 39,1 |
| Średnie temperatury w dzień [°C] | −1.3 | −0.9 | 5,3 | 14,5 | 20,8 | 24,8 | 27,3 | 26,9 | 20,7 | 13,1 | 4,7 | −0.3 | 13,0 |
| Średnie dobowe temperatury [°C] | −4.1 | −4.1 | 1,3 | 9,4 | 15,4 | 19,3 | 21,6 | 20,8 | 15,1 | 8,5 | 1,6 | −2.9 | 8,5 |
| Średnie temperatury w nocy [°C] | −6.7 | −7.0 | −2.1 | 4,6 | 9,9 | 13,8 | 15,9 | 15,0 | 10,0 | 4,5 | −1.1 | −5.4 | 4,3 |
| Rekordy minimalnej temperatury [°C] | −32.2 | −31.1 | −21.0 | −10.6 | −2.4 | 2.1 | 6.0 | 2.2 | −6.0 | −10.0 | −22.2 | −28.5 | −32,2 |
| Opady [mm] | 37 | 32 | 34 | 38 | 46 | 65 | 51 | 37 | 36 | 37 | 38 | 41 | 492 |
| Średnia liczba dni z opadami | 22 | 8 | 17 | 13.4 | 13 | 14 | 11 | 8 | 10 | 12 | 18 | 22 | 178 |
| Wilgotność [%] | 87 | 84 | 77 | 66 | 62 | 66 | 64 | 60 | 67 | 76 | 86 | 88 | 74 |
| Źródło: Pogoda i klimat. (ros.). | |||||||||||||
Demografia
- Liczba ludności w 2005 roku: 1 016 194 osób
- Szacunkowa liczba ludności w 2012 roku: 975 546 osób
- Średni wzrost ludności w latach 1995–2000: – 4,32%
- Na skutek wojny w Donbasie populacja Doniecka spadła według szacunków z 949 825 (styczeń 2014) do ok. 800 000 (w grudniu 2014)[8]
Według spisu powszechnego z 2001 roku[9]:
| Narodowość | Procent ludności |
|---|---|
| Rosjanie | 48,15% |
| Ukraińcy | 46,65% |
| Białorusini | 1,15% |
| Grecy | 0,99% |
| Żydzi | 0,50% |
| Tatarzy | 0,49% |
| Ormianie | 0,40% |
| Azerowie | 0,20% |
| Gruzini | 0,20% |
| pozostali | 1,27% |
Ludność tego obszaru przejawia silne tendencje prorosyjskie – zostało to wykorzystane w kampaniach wyborczych w roku 2004 oraz 2006 – Partia Regionów Wiktora Janukowycza tutaj (i na Krymie) ma swoje główne oparcie (sam Janukowycz był niegdyś gubernatorem obwodu donieckiego).
Źródło: polsko-ukraiński wniosek o organizację UEFA EURO 2012
Historyczny skład narodowościowy miasta na podstawie danych ze spisów powszechnych Związku Radzieckiego:
Gospodarka
Donieck i okolice wokół tego miasta są silnie zurbanizowane. Rozwija się tam głównie przemysł ciężki, jako że siłą napędową rozwoju gospodarczego Doniecka był zawsze węgiel kamienny. Stąd silnie rozwinięty przemysł wydobywczy i stalowy, który bazuje na tym właśnie surowcu. Obecnie w Doniecku funkcjonuje 17 kopalni węgla i 5 hut żelaza. Spadek koniunktury po upadku ZSRR, związany z politycznymi przemianami, spowodował znaczne zmiany w przemysłowym krajobrazie miasta. Inwestorzy zaczęli stawiać na mechanikę i produkcję żywności[12]. Donieck jest miastem dynamicznie rozwijającym się – znajduje się tam specjalna strefa ekonomiczna. W rankingu miesięcznika Forbes z roku 2012 miasto zostało uznane najlepszym spośród miast Ukrainy dla rozwoju biznesu. Znalazł się na szczycie rankingu w takich kategoriach jak: kapitał ludzki, siła nabywcza obywateli, warunki inwestycyjne, stabilność ekonomiczna czy infrastruktura[13]. Pomimo stereotypowych wyobrażeń o szkodach wyrządzonych w mieście przez przemysł ciężki, stolica Donbasu została uznana przez UNESCO za najczystsze miasto przemysłowe świata. I ciągle otrzymuje kolejne dofinansowania, które dynamizują rozwój gospodarki.
Transport
- Metro w Doniecku (budowa przerwana)
- Donieck (stacja kolejowa)
- Port lotniczy Donieck (nieczynny, zdewastowany)
Oświata i nauka
Miasto jest siedzibą uniwersytetu, akademii medycznej, politechniki i wyższej szkoły handlowej oraz wielu instytutów naukowo-badawczych, m.in. filii Akademii Nauk Ukrainy.
Atrakcje turystyczne
Główną ulicą miasta jest ulica Artioma, nazwaną tak na cześć przywódcy Doniecko-Krzyworoskiej Republiki Radzieckiej (1918-1919 r.) Miejsce spotkań i głównych imprez kulturalnych znajduje się w centralnej części ul. Artioma, na placu Lenina. Artioma rozdziela miasto na część wschodnią i zachodnią. Architektura Doniecka utrzymana jest w stylu socrealistycznym.
Wybrane zabytki i atrakcje turystyczne
- Synagoga Chasydów
- Akademicki Teatr im. Anatolija Sołowianenki
- Donieckie okręgowe muzeum krajoznawcze
- Regionalne Muzeum Sztuki[14]
Sport
Donieck jest jednym z czterech ukraińskich miast, w których były rozgrywane mecze organizowanego wspólnie z Polską UEFA EURO 2012. Najbardziej znanym klubem mającym swoją siedzibę w mieście jest Szachtar Donieck, wielokrotny mistrz i wicemistrz Ukrainy, ostatni zdobywca Pucharu UEFA, uczestnik rozgrywek Ligi Mistrzów. Z innych klubów należy tutaj wymienić takie jak: Donczanka-CPOR Donieck, Metałurh Donieck, Olimpik Donieck, Tytan Donieck czy hokejowy Donbas Donieck.
W Doniecku znajduje się Donbas Arena – najnowocześniejszy stadion na Ukrainie i największy stadion tamtejszej ligi.
Miasta partnerskie
Zobacz też
- Donbas Donieck
- Donieck (stacja kolejowa)
- Szachtar Donieck
- Doniecki Park Kowalstwa Artystycznego
Przypisy
- ↑ Устав территориальной громады г. Донецка [dostęp 2020-11-07] [zarchiwizowane z adresu 2012-01-11] (ros.).
- ↑ a b c Narodziny Donbasu. Jak Walijczycy próbowali stworzyć Nową Amerykę na Ukrainie, „wyborcza.pl” [dostęp 2018-07-25] (pol.).
- ↑ Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. II. Warszawa: 1880-1902, s. 120.
- ↑ Донбасс в конце 1918 – начале 1919 годов, infodon.org.ua [dostęp 2018-08-24] (ros.).
- ↑ ДОНБАСЬКА ОПЕРАЦІЯ, resource.history.org.ua [dostęp 2018-08-25].
- ↑ ПОСТАНОВА Верховної Ради України «Про визнання окремих районів, міст, селищ і сіл Донецької та Луганської областей тимчасово окупованими територіями».
- ↑ Atlas geograficzny – Świat, Polska, wyd. Nowa Era, Wrocław 2010.
- ↑ Треба забрати вугілля з окупованих територій і знайти компроміс для соцвиплат – Волинець, www.radiosvoboda.org [dostęp 2017-11-22] (ukr.).
- ↑ Eternal Russia:Yeltsin, Gorbachev, and the Mirage of Democracy by Jonathan Steele, Harvard University Press, 1988, ISBN 978-0-674-26837-1 (s. 218).
- ↑ Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей, demoscope.ru [dostęp 2017-11-22].
- ↑ Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей, demoscope.ru [dostęp 2017-11-22].
- ↑ Donieck, gov.ua [dostęp 2021-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2013-06-14].
- ↑ Forbes admitted Donetsk best city for business in Ukraine | Ukraine News, in.ua [dostęp 2021-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-15] (ang.).
- ↑ Donieck zabytki, atrakcje, przewodnik.
Linki zewnętrzne
- Józówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 616.
| Rejony |
|
|---|
| Obwody | |
|---|---|
| Republika autonomiczna | |
| Miasta wydzielone | |
| Miasta obwodowe |
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Ukraine
.svg)
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Autor: Amakuha, Licencja: CC BY-SA 3.0
Blank map of Ukraine with oblasts in 4 colors. It's based on my map Map of Ukraine Oblasts simple DEMO.svg, which is based on Map of Ukraine political simple blank.svg. It's easy to edit.
Герб Донецької области (Україна)
.jpg)
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Districts of the Donetsk region of Ukraine according to the Decree of the Verkhovna Rada of July 17, 2020 against the background of the old administrative boundaries of districts and cities of regional significance (city councils) and displaying the territories of the unrecognized DPR that are not controlled by the Ukrainian authorities.
Autor: Nushtaev Dmitriy, Rokun Illia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Достопримечательности Донецка:
.jpg)
Autor: Fotograf oder Zeichner: Sven Teschke, Licencja: Attribution
Trolleybus in Donetsk, Ukraine. GNU, from DE Wikipedia
.svg)
Greater coat of arms of Donetsk.