Donovaly

Donovaly

Widok ogólny
Herb
Państwo	Słowacja
Kraj	bańskobystrzycki
Powiat	Bańska Bystrzyca
Starosta	Miroslav Daňo[1]
Powierzchnia	17,503[2] km²
Wysokość	960 m n.p.m.
Populacja • liczba ludności	249
Nr kierunkowy	+48
Kod pocztowy	97639
Tablice rejestracyjne	BB
Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego Donovaly
Położenie na mapie Słowacji Donovaly
48°53′N 19°14′E/48,883333 19,233333
Strona internetowa

Donovaly (węg. Dóval, do 1882 Donoval) – wieś i gmina (obec) na Słowacji, w powiecie Bańska Bystrzyca.

Miejscowość położona jest na wysokości od 900 do 1060 metrów n.p.m. na pograniczu Wielkiej Fatry (masyw Zwolenia) na północy i Gór Starohorskich (Barania hlava, 1100 m) na południu, wokół szerokiego siodła Przełęczy Donowalskiej. Przez Donovaly biegnie droga krajowa 59 (międzynarodowa E-77), łącząca Rużomberk na północy z Bańską Bystrzycą na południu^[3].

Historia

Donovaly powstały na początku XVIII wieku na terenach należących do bańskobystrzyckiej komory górniczej. Pierwsza wzmianka pisana o nich pochodzi z 1702 r. Już jednak blisko sto lat wcześniej istniały tu pierwsze śródleśne osady węglarzy, wypalających węgiel drzewny na potrzeby bańskobystrzyckich hut miedzi. Dzisiejszą gminę tworzą właściwe Donovaly i siedem innych osad. Osady te otrzymywały nazwy od imion lub przezwisk zakładających je mistrzów (słow. mistríkov): Buly (lub Bully, 1618 r.), Hanesy (1627 r.), Mistríky i Mišúty (1743 r.), Močiar (1754 r.), Polianka i Sliačny (1820 r.).

Po upadku bańskobystrzyckiego hutnictwa miedzi i w ogóle po przejściu na opalanie pieców hutniczych węglem kamiennym (koksem) mieszkańcy Donoval zajęli się pracą w lasach lub w hutach żelaza w dolinie Hronu. Rosnące bezrobocie było od początku XX w. przyczyną znacznej emigracji zarobkowej (na Węgry i do Ameryki), a równocześnie radykalizacji postaw społecznych mieszkańców. M.in. od 1922 r. działała tu Komunistyczna Partia Czechosłowacji. W okresie międzywojennym zaczęto doceniać walory wypoczynkowe wsi – pierwszy hotel powstał w 1936 r.

W czasie słowackiego powstania narodowego (SNP) Donovaly były jednym z głównych ośrodków tzw. republiki partyzanckiej (Partizánska republika). Tutaj w grupie słowackich działaczy niepodległościowych powstała koncepcja odezwy, która odczytana w dniu 30 sierpnia 1944 r. w Wolnym Radiu Słowackim dała początek powstaniu. Przez krótki okres mieściło się tu dowództwo 1 Armii Czechosłowackiej. W budynku "Športhotelu" odbywały się ostatnie zebrania politycznych i wojskowych organów powstania. Pod koniec października 1944 r. stąd grzbietami Niżnich Tatr na wschód uchodziły setki powstańców i cywilnych uciekinierów. Później w peryferyjnych osadach Donoval mieściły się partyzanckie szpitale, magazyny i punkty kontaktowe. Pamiątkami po tych czasach jest pomnik SNP z postacią powstańca przed wspomnianym "Športhotelem" (artysta rzeźbiarz J. Kostka, architekt M. Škorupa) oraz tablica pamiątkowa na budynku w Bullach, w którym mieścił się partyzancki szpital.

Turystyka

Sama miejscowość Donovaly leży w paśmie ochronnym Parku Narodowego Niżne Tatry (Národný park Nízke Tatry)^[3].

Obecnie Donovaly są znanym ośrodkiem narciarskim, którego centrum – Park Snow Donovaly – leży na zboczach masywu Zwolenia i Novej holi, dokąd dochodzi wyciąg krzesełkowo-gondolowy. W Donovalach trasy narciarskie biegną po stokach dwóch gór: Nova Hola (z najdłuższym wyciągiem krzesełkowo-gondolowym Telemix o długości 1312 m) i Zahradiste (z najdłuższym wyciągiem krzesełkowym o długości 774 m, oferującym także jazdę nocną)^[4]. Od 1992 r. odbywają się tutaj także wyścigi psich zaprzęgów.

W okresie letnim miejscowość jest popularnym miejscem rozpoczynania wędrówek głównym grzbietem Niżnych Tatr. Przechodzi przez nią czerwony szlak Cesta hrdinov SNP. Jest to najdłuższy szlak turystyczny całej Słowacji prowadzący szczytami i grzbietami gór^[5].

odcinek: Donovaly – Barania hlava – Bulovský príslop – Kečka – Hadliarka – sedlo Hadlanka – Kozí chrbát – Hiadeľské sedlo. Odległość 9,5 km, suma podejść 540 m, suma zejść 435 m, czas przejścia: 3:10 h, z powrotem 3 h^[3]

odcinek: Donovaly – Zvolen – sedlo Prípor – Motyčská hoľa – Veľký Šturec. Odległość 7,9 km, suma podejść 80 m, suma zejść 330 m, czas przejścia: 1:15 h, z powrotem 1:30 h^[3]

Donovaly – Korytnica, rázcestie. Odległość 4,7 km, suma podejść 578 m, suma zejść 560 m, czas przejścia: 2:55 h, z powrotem 2:50 h^[3]

• 

  Kładka dla pieszych nad drogą krajową numer 59

• 

  Droga krajowa numer 59 w stronę Rużomberku. Po obu stronach drogi parkingi kompleksu narciarskiego

• 

  Cmentarz

• 

  Kościół

• 

  Jeden z parkingów dla turystów

• 

  Hotele

• 

  Hotele

Przypisy