Doris Lessing

Doris Lessing
Jane Somers
Ilustracja
Doris Lessing (2006)
Imię i nazwisko

Doris May Lessing

Data i miejsce urodzenia

22 października 1919
Kermanszah

Data i miejsce śmierci

17 listopada 2013
Londyn

Narodowość

angielska

Język

angielski

Dziedzina sztuki

powieść, opowiadanie, esej, literatura faktu, dramat, poezja

Ważne dzieła
  • Pamiętnik przetrwania
  • Piąte dziecko
  • Podróż Bena
podpis
Odznaczenia
Order Towarzyszy Honoru (Wielka Brytania) Złoty Order Mapungubwe (Republika Południowej Afryki)
Nagrody
  • Nagroda Nobla: Nagroda Nobla w dziedzinie literatury2007
  • Nagroda Księcia Asturii: Literatura, 2001
  • Somerset Maugham Award: 1954 Mrowisko
Strona internetowa

Doris May Lessing z domu Tayler (ur. 22 października 1919 w Kermanszahu, zm. 17 listopada 2013 w Londynie) – angielska pisarka, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (2007).

Życiorys

Urodziła się w rodzinie brytyjskiej w Persji, dzisiejszym Iranie. Jej ojciec Alfred Cook Tayler, okaleczony w I wojnie światowej, był urzędnikiem w Imperial Bank of Persia, matka zaś była pielęgniarką. Wczesne dzieciństwo Lessing spędziła w Kermanszahu. W latach dwudziestych XX w. rodzina przeniosła się do Rodezji, gdzie jej ojciec kupił farmę. W 1948 przeprowadziła się do Anglii.

11 października 2007 przyznano jej literacką Nagrodę Nobla, uzasadniając wybór stwierdzeniem: „...jej epicka proza jest wyrazem kobiecych doświadczeń. Przedstawia je z pewnym dystansem, sceptycyzmem, ale też z ogniem i wizjonerską siłą”[1]. Była najstarszą osobą nagrodzoną literacką Nagrodą Nobla. Przed nią najstarszym laureatem był Theodor Mommsen, mający w momencie przyznawania nagrody 85 lat.

Zmarła 17 listopada 2013 roku w Londynie w wieku 94 lat[2].

Zaangażowanie społeczne i polityczne

Była znana z krytycznych opinii o polityce wewnętrznej RPA okresu apartheidu, co doprowadziło do jej długoletniego zakazu wjazdu do RPA oraz Rodezji.

Uznanie zdobyła dzięki książkom psychologicznym i obyczajowym z życia kobiet. Ze względu na wymowę części swojej twórczości Doris Lessing stała się żywym symbolem marksizmu, feminizmu, antykolonializmu i sprzeciwu wobec apartheidu. Przez pewien czas była członkiem Komunistycznej Partii Wielkiej Brytanii, ale wystąpiła z niej po radzieckiej interwencji na Węgrzech w 1956 roku. W powieści „A Ripple from the Storm” już wyśmiewa swoją fascynację komunizmem. Jest autorką ponad czterdziestu dzieł. Kilka jej książek należy do gatunku science-fiction.

W wywiadzie udzielonym dla hiszpańskiej gazety „El País” pisarka określiła prezydenta USA George’a W. Busha jako „światową katastrofę”, a byłego premiera brytyjskiego Tony’ego Blaira jako „katastrofę dla własnego kraju”[3]. Ponadto Doris Lessing powiedziała: „Niektórzy Amerykanie będą myśleć, że oszalałam. Dużo ludzi zginęło, prestiżowe budynki zostały zburzone, ale zamachy z 11 września nie były tak straszne w porównaniu z krwawym terrorem Irlandzkiej Armii Republikańskiej (IRA)”[3].

Twórczość

Twórczość Doris Lessing określa się jako autobiograficzną, ze względu na wielokrotne czerpanie z własnych doświadczeń z czasów pobytu w Afryce. Pisarka w swoich powieściach skupiała się na takich zjawiskach jak zderzenia kultur, niesprawiedliwość społeczna i rasowa, konflikt między jednostką, a społeczeństwem[4].

Twórczość Lessing można podzielić na trzy okresy. Pierwszy, "komunistyczny" (1944-1956), gdy pisarka skupiała się na opisywaniu spraw społecznych. Z tego czasu pochodzi też jej debiutancka powieść, Trawa śpiewa, z 1950 roku, której akcja toczy się w Rodezji Południowej, opowiadającą o relacji białej żonie właściciela farmy z czarnym służącym. Powieść ta przyniosła jej dużą popularność i odniosła sukces zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i za granicą[5].

W latach 50. i 60. Lessing publikowała kolejne części cyklu The Children of Violence, częściowo opartej na wątkach autobiograficznych. Licząca sześć części seria, opowiadająca historię życia Marty Quest, była nowoczesnym odpowiednikiem XIX-wiecznych powieści o dojrzewaniu[6].

Drugi okres to "psychologiczny" (1956-1969), a pochodzi z niego powieść Złoty notes z 1962 roku jest uznawana za jedno z przełomowych dzień Lessing, uważana za jednej z klasyków literatury feministycznej[7].

Trzeci okres, "sufistyczny", to czas inspiracji sufizmem i science fiction, z którego pochodzi seria powieści fantastycznych The Canopus in Argos (1979-1983)[8].

W Polsce książki Doris Lessing tłumaczyli, m.in. Bogdan Baran, Agnieszka Glinczanka, Anna Gren, Zofia Kierszys, Wacław Niepokólczycki, Magdalena Słysz, Andrzej Szulc i Barbara Rewkiewicz-Sadowska.

Dzieła

  • The Grass Is Singing (1950) – powieść, wyd. pol. Trawa śpiewa, Świat Książki 2008
  • This Was the Old Chief’s Country 1951 – opowiadania
  • Cykl The Children of Violence
    • Martha Quest (1952) – wyd. pol. Martha Quest, Albatros 2008
    • Five Short Novels (1953) – opowiadania, wyd. pol. Mrowisko, PIW 1956
    • A Proper Marriage (1954) – wyd. pol. Odpowiednie małżeństwo, Albatros 2009
    • A Ripple from the Storm (1958) – wyd. pol. Fala po burzy, Albatros 2010
    • Landlocked (1965) – wyd. pol. Czas nadziei, Albatros 2013 (zapowiedź)
    • The Four-Gated City (1969) – wyd. pol. Miasto o czterech bramach, Albatros 2013
  • Going Home (1957) – pamiętniki
  • The Habit of Loving (1957) – opowiadania
  • In Pursuit of the English (1960) – tekst niebeletrystyczny
  • The Golden Notebook (1962) – powieść, wyd. pol. Złoty notes, Świat Książki 2009
  • A Man and Two Women (1963) – opowiadania, wyd. pol. Mężczyzna i dwie kobiety, PIW 2008
  • African Stories (1964) – opowiadania, wyd. pol. Opowieści afrykańskie, Albatros 2008
  • Cykl Cat Tales (Kocie opowieści)
    • Particularly Cats (1967) – opowiadania i teksty niebeletrystyczne
    • Particularly Cats and Rufus the Survivor (1993)
    • The Old Age of El Magnifico (2000) – opowiadania i teksty niebeletrystyczne
    • On Cats (2002) – opowiadania, wyd. pol. O kotach, Prószyński i S-ka 2008
  • Briefing for a Descent into Hell (1971) – wyd. pol. Przed zstąpieniem do piekieł, W.A.B. 2008
  • The Temptation of Jack Orkney and other Stories (1972) – opowiadania
  • The Summer Before the Dark (1973) – powieść, wyd. pol. Lato przed zmierzchem, Czytelnik 1976
  • This Was the Old Chief’s Country: Collected African Stories, Vol. 1 (1973)
  • The Sun Between Their Feet: Collected African Stories, Vol. 2 (1973) – opowiadania, wyd. pol. Drugie opowieści afrykańskie, Albatros 2011
  • A Small Personal Voice (1974) – eseje
  • Memoirs of a Survivor (1974) – powieść, wyd. pol. Pamiętnik przetrwania, Wydawnictwo Literackie 1990, ISBN 83-08-02176-X.
  • Stories (1978) – opowiadania
  • To Room Nineteen: Collected Stories, Vol. 1 (1978) – opowiadania, wyd. pol. Pokój nr 19, PIW 1996
  • The Canopus in Argos: Archives – seria powieści fantastycznych
    • Shikasta (1979)
    • The Marriages Between Zones Three, Four and Five (1980)
    • The Sirian Experiments (1980)
    • The Making of the Representative for Planet 8 (1982)
    • The Sentimental Agents in the Volyen Empire (1983)
  • The Good Terrorist (1985) – wyd. pol. Dobra terrorystka, Albatros 2008
  • Prisons We Choose to Live Inside (1987) – eseje
  • The Wind Blows Away Our Words (1987)
  • The Fifth Child (1988) – wyd. pol. Piąte dziecko, Wydawnictwo Marba Crown 1992, ISBN 83-85467-03-3.
  • African Laughter: Four Visits to Zimbabwe (1992) – pamiętnik
  • Conversations, red. Earl G. Ingersoll (1994) – wywiady
  • Autobiografie
    • Under My Skin: Volume One of My Autobiography, to 1949 (1994) – wyd. pol. Pod skórą, Świat Książki 2010
    • Walking in the Shade: Volume Two of My Autobiography 1949 to 1962 (1997) – wyd. pol. Spacer w cieniu, Świat Książki 2010, ISBN 978-83-247-1100-0.
  • Spies I Have Known (1995) – opowiadania
  • Love, Again (1996) – wyd. pol. Znów ta miłość, W.A.B. 2009
  • The Pit (1996) – opowiadania
  • Mara and Dann (1999) – wyd. pol. Mara i Dann, Vis-à-vis/Etiuda 2012
  • Ben, in the World (2000) – wyd. pol. Podróż Bena, PIW 2005, ISBN 83-06-02982-8.
  • The Sweetest Dream (2001)
  • The Grandmothers: Four Short Novels (2003) – opowiadania, wyd. pol. Dwie kobiety, Wielka Litera 2013
  • The Story of General Dann and Mara’s Daughter, Griot and the Snow Dog (2005) – kontynuacja Mary and Danna
  • The Cleft (2007) – wyd. pol. Szczelina, Świat Książki 2008
  • Alfred and Emily (2008) – wyd. pol. Alfred i Emily, Wydawnictwo Literackie 2009
Jako Jane Somers
  • The Diary of a Good Neighbour (1983)
  • If the Old Could... (1984)

Nagrody i wyróżnienia

  • Somerset Maugham Award (1954) – za książkę Mrowisko
  • Prix Médicis étranger (1976)
  • Österreichischem Staatpreis für Europäische literatur (1981)
  • Shakespeare-Preis der Alfred Toepfer Stiftung F.V.S., Hamburg (1982)
  • W. H. Smith Literary Award (1986)
  • Palermo Prize (1987)
  • Premio Internazionale Mondello (1987)
  • Premio Grinzane Cavour (1989)
  • Doktorat honoris causa Harvard University (1995)
  • James Tait Black Memorial Prize za biografię (1995)
  • Los Angeles Times Book Prize (1995)
  • Premi Internacional Catalunya (1999)
  • Order Kawalerów Honorowych (1999)
  • Companion of Literature of the Royal Society of Literature (2000)
  • David Cohen British Literary Prize (2001)
  • Nagroda Księcia Asturii (2001)
  • S.T. Dupont Golden PEN Award (2002)
  • Nagroda Nobla w dziedzinie literatury (2007)
  • Złoty Order Mapungubwe (RPA, 2008)

Przypisy

  1. ↑ The Nobel Prize in Literature 2007, NobelPrize.org [dostęp 2020-12-19] (ang.).
  2. ↑ Doris Lessing, Nobel Prize-winning author, dies aged 94, „BBC News”, 17 listopada 2013 [dostęp 2020-12-19] (ang.).
  3. ↑ a b BRT1 Cultuur-Media Teletekst, 21 września 2007].
  4. ↑ Biography, www.dorislessing.org [dostęp 2020-12-19].
  5. ↑ The Grass Is Singing, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  6. ↑ The Nobel Prize in Literature 2007, NobelPrize.org [dostęp 2020-12-19] (ang.).
  7. ↑ The 100 best novels: No 81 – The Golden Notebook by Doris Lessing (1962), the Guardian, 6 kwietnia 2015 [dostęp 2020-12-19] (ang.).
  8. ↑ Doris Lessing - Literature, literature.britishcouncil.org [dostęp 2020-12-19].

Bibliografia

Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie literatury
XX wiek
XXI wiek

Nobel

Media użyte na tej stronie

Order of the Companions of Honour Ribbon.gif
Autor: Image sourced from 'Medals of the World' website: medals.org.uk, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Order of the Companions of Honour Ribbon
NobelP2.png
Alfred Nobel from public domain photo, in circle. (Photo taken 1896 or earlier).
Doris lessing 20060312.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Elya (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0

Doris Lessing, British writer, at lit.cologne, Cologne literature festival 2006, Germany

  • date: 2006-03-12
  • author: Elke Wetzig (elya)
  • other versions:
  • REWORKED VERSION
    REWORKED VERSION
  • SQUARE
    SQUARE
Doris May Lessing signature.svg
Autor: Polonoid, Licencja: CC BY-SA 4.0
Signature of Doris May Lessing was a British novelist, poet, playwright, librettist, biographer and short story writer. Signature
Order of Mapungubwe (RSA) - ribbon bar.gif
Autor: McOleo, Licencja: CC0
Ribbon bar of the Order of Mapungubwe (RSA)