Dorota Kłuszyńska

Dorota Kłuszyńska
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1 stycznia 1876
Tarnów

Data i miejsce śmierci

22 listopada 1952
Warszawa

Członkini Rady Narodowej Śląska Cieszyńskiego
Okres

od 1918
do 1920

Przynależność polityczna

Polska Partia Socjalno-Demokratyczna Galicji i Śląska Cieszyńskiego

Senatorka I, II, III kadencji Rzeczpospolita Polska
Okres

od 25 grudnia 1925
do 10 lipca 1935

Przynależność polityczna

Polska Partia Socjalistyczna

Posłanka na Sejm Ustawodawczy
Okres

od 4 lutego 1947
do 4 sierpnia 1952

Przynależność polityczna

Polska Partia Socjalistyczna Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Dorota (Dora) Kłuszyńska z Pilcerów (ur. 1 stycznia 1876[1][2] w Tarnowie, zm. 22 listopada 1952 w Warszawie) – polska działaczka społeczna polityczna, feministka. Senator I, II i III kadencji w latach 1925–1935, posłanka na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL I kadencji w latach 1947–1952.

Życie

Urodziła się w rodzinie żydowskiej jako Dora Pilcer, córka Ignacego Pilcera i Barbary. Ukończyła szkołę ludową a następnie wydziałową w Tarnowie[3]. W latach 1893–1895 była wolną słuchaczką na wydziale ekonomii Uniwersytetu Wiedeńskiego. Od 1896 zamężna z Henrykiem Kłuszyńskim, lekarzem i działaczem socjalistycznym. W 1900 wstąpiła do Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego, a w latach 1911–1919 była członkinią zarządu oraz Centralnego Komitetu Wykonawczego tej partii. Organizowała i propagowała socjalistyczny ruch kobiecy w Polsce. Była redaktorką „Głosu Kobiet” (1907–1914). W 1908 zorganizowała pierwsze w Polsce obchody Dnia Kobiet. W 1912 uczestniczka II Międzynarodowej Konferencji Kobiet Socjalistek w Kopenhadze. Autorka broszury „Dlaczego kobiety walczą o prawa polityczne” (1912)[4].

W okresie I wojny światowej działała od 1915 w Lidze Kobiet Galicji i Śląska, w latach 1916–1918 była członkinią jej Zarządu Naczelnego[5]. W latach 1914–1919 była przewodniczącą Centralnego Wydziału Kobiet PPSD. Broniła polskości Śląska Cieszyńskiego, działała wraz z Tadeuszem Regerem w Sekcji Śląskiej Naczelnego Komitetu Narodowego. W latach 1918–1920 była członkinią Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego. 1 listopada 1918 na czele manifestacji robotniczej "odbiła" strategicznie bardzo ważny dworzec bogumiński. 23 stycznia 1919 brała udział w obronie dworca w Boguminie przed nacierającymi wojskami czechosłowackimi[6]. Uczestniczyła także w delegacji Rady Narodowej na konferencję w Paryżu[3].

W okresie międzywojennym mieszkała z mężem w Łodzi (1921–1927) i Warszawie. Od 1921 była radną miasta Łodzi i ławniczką opieki społecznej[3]. Czynna w Polskiej Partii Socjalistycznej, między innymi w latach 1919–1939 jako członkini Rady Naczelnej PPS oraz w latach 1928–1939 członek CKW PPS[1]. Zaliczana w kierownictwie partii do prawego skrzydła, była gorącą zwolenniczką Centrolewu. Odbudowała po rozłamie Rajmunda Jaworowskiego warszawską organizację PPS. W latach 1919–1939 była także przewodniczącą bądź wiceprzewodniczącą Centralnego Wydziału Kobiecego PPS. Redagowała także „Głos Kobiet” oraz „Zawodową Opiekę Społeczną”. Dorota Kłuszyńska działała również w międzynarodowym ruchu socjalistycznym – od 1928 jako przedstawicielka PPS w II Międzynarodówce. Zasiadała w licznych socjalistycznych organizacjach społecznych, między innymi w Towarzystwie Uniwersytetu Robotniczego jako członkini Zarządu Głównego i przewodnicząca oddziału warszawskiego, Robotniczym Towarzystwie Przyjaciół Dzieci, Robotniczym Towarzystwie Służby Społecznej[7]. Działała także wraz z dr Justyną Budzińską-Tylicką oraz dr. Hermanem (Henrykiem) Rubinrautem w założonej przez Tadeusza Żeleńskiego Poradni Świadomego Macierzyństwa.

Była także senatorką Rzeczypospolitej Polskiej. 25 grudnia 1925 złożyła ślubowanie i objęła mandat senatorski w miejsce zmarłego Ksawerego Praussa. Była wybierana do Senatu też w 1928 (z listy PPS z województwa warszawskiego[8]) i 1930 (listy Centrolewu). W II i III kadencji pracowała w senackiej komisji gospodarstwa społecznego i skarbowo-budżetowej[9].

Po wybuchu II wojny światowej przebywała we Lwowie. W 1939 r. została na krótko aresztowana przez władze sowieckie[10]. Następnie ukrywała się do 1942 w Warszawie, a następnie na wsi pod Grójcem, gdzie uczestniczyła w tajnym nauczaniu. Od 1943 była członkiem Centralnego Kierownictwa Ruchu Polskiej Partii Socjalistycznej – Wolność, Równość, Niepodległość[11]. W 1945 wraz Zygmuntem Żuławskim uczestniczyła w tworzeniu odrębnej od „lubelskiej” PPS Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej.

Po nieudanej próbie legalizacji tej ostatniej działała w tzw. „lubelskiej” PPS, a przede wszystkim w Towarzystwie Przyjaciół Dzieci. Posłanka do Sejmu Ustawodawczego (1947–1952), wybrana w 1947 z okręgu 34 (Gniezno). Zasiadała w komisjach Pracy i Opieki Społecznej, Skarbowo-Budżetowej oraz Spraw Zagranicznych[12]. Od 1948 do 1952 przewodnicząca Zarządu Głównego TDP[1]. Od 1948 członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[7]. Weszła w skład Komitetu Centralnego PZPR, ale był to udział czysto formalny, a po jej śmierci KC PZPR nie zamieścił nawet nekrologu[13]. W 1952 uzyskała mandat poselski w okręgu nr 2 (Pruszków), jednak nie złożyła ślubowania, zmarła dwa dni po rozpoczęciu kadencji. Została pochowana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A24-tuje-3)[14]

Grób Doroty Kłuszyńskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

W 1938 wniosek o nadanie Medalu Niepodległości został odrzucony, podobnie został potraktowany w 1947 wniosek Zarządu Głównego RTPD o przyznanie jej Złotego Krzyża Zasługi[15].

Wybrane publikacje

  • Daniel Korbel, Dorota która odbiła Bogumin, Tramwaj Cieszyński, https://tramwajcieszynski.pl/dorota-ktora-odbila-bogumin/
  • Ważność zagadnień kobiecych, [w:] Czy kobieta ma być wyzwoloną czy niewolnicą?, Warszawa 1937.
  • RTPD 1919–1939. Okres pionierski, Warszawa 1947
  • Co Polska Ludowa dała kobietom, Warszawa 1950.
  • Walkę z alkoholizmem wygramy! : (zarys programu walki z alkoholizmem), Warszawa 1950.

Upamiętnienie

Jest jedną z 30 bohaterek wystawy pt. „60 na 100. SĄSIADKI. Głosem Kobiet o powstaniach śląskich i plebiscycie” poświęconej roli kobiet w śląskich zrywach powstańczych i akcji plebiscytowej (2019). Koncepcję wystawy, scenariusz i materiały przygotowała Małgorzata Tkacz-Janik, a grafiki Marta Frej[16][17].

W 2018 została uhonorowana lampą umieszczoną na Uliczce Cieszyńskich Kobiet[18][19].

W marcu 2018 w Oranżerii Zamku Cieszyn otwarto czasową wystawę Obywatelki. Kobiety Śląska Cieszyńskiego dla Niepodległej opracowaną przez Władysławę Magierę. Jedną z jej bohaterek była Dorota Kłuszyńska[20].

Przypisy

  1. ↑ a b c Jacek Majchrowski: Kto był kim w drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: BGW, 1994. ISBN 83-7066-569-1.
  2. ↑ Andrzej Garlicki et al.: Encyklopedia historii Drugiej Rzeczypospolitej: 1918–1939. Warszawa: Bellona, 1999. ISBN 83-214-1101-0. podaje datę 1874.
  3. ↑ a b c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 143. [dostęp 2021-08-01].
  4. ↑ Alicja Pacholczykowa, Kłuszyńska Dorota (Dora) [w:] Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego, Tom 3, Warszawa 1992, s. 209.
  5. ↑ Joanna Dufrat, Kobiety w kręgu lewicy niepodległościowej. Od Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego do Ochotniczej Legii Kobiet (1908–1918/1919, Toruń 2001, s.181, 186, 225, 228, 291 ISBN 83-7174-980-5.
  6. ↑ Tomasz Fałęcki, Kłuszyńska Dorota (1874–1952), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 13, Wrocław-Warszawa-Kraków 1967–1968, s. 77.
  7. ↑ a b Andrzej Garlicki et al.: Encyklopedia historii Drugiej Rzeczypospolitej: 1918–1939. Warszawa: Bellona, 1999. ISBN 83-214-1101-0.
  8. ↑ Tadeusz i Karol Rzepeccy, Sejm i Senat 1928–1933. Podręcznik zawierający wyniki wyborów w województwach, okręgach i powiatach, podobizny posłów sejmowych i senatorów, statystyki i mapy poglądowe, Wielkopolska Księgarnia Nakładowa Karola Rzepeckiego, Poznań 1928, s. 250.
  9. ↑ Mariola Kondracka, Posłanki i senatorki II Rzeczypospolitej, Warszawa 2017, s. 252, ISBN 978-83-7666-473-6.
  10. ↑ Lidia Ciołkoszowa, Spojrzenie wstecz, Paryż 1995, s. 142.
  11. ↑ Kazimierz Pużak, Wspomnienia, 1939–1945, Gdańsk 1989, s. 40.
  12. ↑ Dorota Kłuszyńska w Archiwum Danych o Posłach.
  13. ↑ Alicja Pacholczykowa, Kłuszyńska Dorota (Dora) ..., s. 210.
  14. ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-30].
  15. ↑ Baza Sejmu RP – Parlamentarzyści II RP – Kłuszyńska Dorota
  16. ↑ Małgorzata Tkacz-Janik (red.), Zeszyt do herstorii dla początkujących, Katowice 2019.
  17. ↑ 60 na 100: Sąsiadki. Wystawa – Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego, instytutkorfantego.pl [dostęp 2021-04-06].
  18. ↑ ''Uliczka Cieszyńskich Kobiet'' bogatsza o dwie nowe lampy, 24 kwietnia 2018.
  19. ↑ Obywatelki. Kobiety Śląska Cieszyńskiego dla Niepodległej.
  20. ↑ Poznaj zasłużone kobiety Śląska Cieszyńskiego, gazetacodzienna.pl [dostęp 2021-04-10].

Bibliografia

  • Tomasz Fałęcki, Kłuszyńska Dorota (1874–1952), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 13, Wrocław-Warszawa-Kraków 1967–1968, s. 76–78.
  • Alicja Pacholczykowa, Kłuszyńska Dorota (Dora) [w:] Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego, Tom 3, Warszawa 1992, s. 209–211.
  • Baza Sejmu RP – Parlamentarzyści II RP – Kłuszyńska Dorota.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Dorota Kłuszyńska grób.jpg
Autor: Lukasz2, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Doroty Kłuszyńskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach
Dorota Kluszynska.jpg
Dorota Kluszynska (1876-1952) polish politician