Doruchów

Doruchów

wieś
Dwór w Doruchowie
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	ostrzeszowski
Gmina	Doruchów
Liczba ludności (2009)	2400
Strefa numeracyjna	62
Kod pocztowy	63-505[1]
Tablice rejestracyjne	POT
SIMC	0196635
Położenie na mapie gminy Doruchów Doruchów
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Doruchów
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Doruchów
Położenie na mapie powiatu ostrzeszowskiego Doruchów
51°24′59″N 18°04′34″E/51,416389 18,076111
Strona internetowa

Doruchów – wieś w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, w powiecie ostrzeszowskim, w gminie Doruchów^[2][3], przy drodze wojewódzkiej nr 450 między Grabowem nad Prosną a Wieruszowem.

Siedziba gminy Doruchów. W latach 1954-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Doruchów.

Położona jest w Kotlinie Grabowskiej, ok. 11 km na wschód od Ostrzeszowa i ok. 35 km na południe od Ostrowa Wielkopolskiego. Druga pod względem liczby mieszkańców miejscowość powiatu ostrzeszowskiego. Nie posiada praw miejskich

Integralne części wsi

Nazwa

W 1295 w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis miejscowość wymieniona jest jako villa Doruchowo^[4].

Miejscowość historycznie należy do ziemi wieluńskiej. Ma metrykę średniowieczną i istniała od przełomu XIII I XIV wieku. Wymieniona została w 1305 w dokumencie zapisanym w języku łacińskim jako Doruchowo^[5].

Historia

Pierwsza wzmianka o Doruchowie pochodzi z 1213. Była wsią szlachecką. W 1415 odnotowana jako własność Mikołaja z Kępna. W XV i XIV wieku istniały tutaj huty żelaza, do których dostarczano rudę żelaza wydobywaną m.in. w okolicznym Wyszanowie^[5]. Do XIX wieku znajdował się tu ośrodek hutnictwa żelaza na lokalną skalę, a do 1852 we wsi czynna była kopalnia wapienia.

Podczas Powstania wielkopolskiego we wsi przebywał sztab Frontu Południowego, w ramach którego walczył 11 Pułk Strzelców Wielkopolskich, dowodzony przez Stanisława Thiela.

W Doruchowie urodził się Teofil Wolicki, arcybiskup poznańsko-gnieźnieński, a w sąsiednim Tokarzewie jeden z najznamienitszych polskich geografów, profesor Zbyszko Chojnicki.

Proces czarownic

W odległości ok. 1 km od miejscowości znajduje się wzgórze zwane „Wzgórzem Czarownic”. Według anonimowej relacji, podpisanej X.A.R., a opublikowanej w roku 1835^[6], na tym wzgórzu w roku 1775, miano spalić na stosie 11 kobiet, a 3 dalsze miały wcześniej zginąć w trakcie tortur. Kobiety te zostały oskarżone o rzucanie czarów na dziedziczkę i utrzymywanie kontaktów z diabłami^[7].

Janusz Tazbir uważa, że opis procesu i kaźni mógł być literackim dziełem Konstantego Majeranowskiego.

Według artykułu B. Szymańskiego w Archiwum Akt Dawnych w Ostrzeszowie miano znaleźć dokument z roku 1783, według którego wójt i ławnicy z Grabowa nad Prosną zostali usunięci z urzędów za to, że wezwani przez dziedzica z Doruchowa skazali na spalenie na stosie 6 kobiet uznanych za czarownice^[7]. Szymański nie podaje jednak źródła tej wiadomości.

Ewa Danowska miała podać, że w Bibliotece Naukowej PAU i PAN w Krakowie wśród materiałów po Kazimierzu Dobrowolskim znaleziono dokument liczący kilka kart. Dokument, a dokładnie ekstrakt (wypis) z ksiąg miejskich ostrzeszowskich, pierwotnie miał się znajdować w krakowskim Archiwum Akt Dawnych w zbiorze rodziny Skórzewskich. Opisuje on sam proces domniemanych czarownic, przeprowadzony w 1762 w Ostrzeszowie. Dotyczył czterech kobiet: Marianny Przybyłowej, Łucji Malchrowej, Elżbiety Bartkowej i Agnieszki Pierdoliny, oskarżonych o szkodzienie na zdrowiu miejscowym dziedzicom. Sprawę do sądu wnieśli właściciele wsi Doruchów, Wiktoria z Wiesiołowskich i Eustachy Skórzewscy. Przesłuchanie podejrzanych kobiet lub wydanie na nie wyroku nastąpiło 24 marca 1762. Na śmierć na stosie (ustawionym na granicy dóbr Doruchowa) skazano trzy z nich^[9].

W roku 1776 Sejm znosząc karę śmierci za uprawianie czarów^[10] nie wspomniał w uchwale o tym rzekomo głośnym wydarzeniu, brak też o nim wzmianki w ówczesnej prasie czy pamiętnikach^[11].

Zabytki

Kościół św. Stanisława Kostki

• kościół parafialny z monstrancją z XVIII wieku, która miała być ufundowana przez doruchowskiego dziedzica – pośredniego sprawcę procesu czarownic z 1775
• grobowiec rodu Thiel, w którym pochowany jest m.in. Stanisław Thiel
• Młyn z początków XIX wieku, początkowo młyn wodny, a od 1959 (po elektryfikacji) elektryczny, obecnie w posiadaniu rodziny Bogaczyńskich.
• dworek rodziny Thielów mieszczący się w parku (obecnie biblioteka publiczna)

Zobacz też

• Ostatni w Polsce proces o czary
• Droga wojewódzka nr 450

Przypisy

Bibliografia

• Ryszard Rosin: Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu, hasła: „Doruchów”, „Wyszanów”. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 75-76,180.

Linki zewnętrzne

• Doruchów w Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu
• Doruchów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 132 .
• Doruchów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 432 .