Doryda (Azja Mniejsza)

Krainy historyczne Azji Mniejszej

Doryda – część starożytnej Grecji obejmująca wyspy Rodos, Kos, część wybrzeża Karii (historycznej krainy południowo-zachodniej Azji Mniejszej) i inne mniejsze wyspy znajdujące się w regionie.^[1] Były to tereny zasiedlone w okresie wieków ciemnych przez Greków mówiących dialektem doryckim^[1]. Na północ od Dorydy na wybrzeżu Azji Mniejszej leżały inne krainy zamieszkane przez Greków mówiących dialektami jońskim i eolskim: Jonia i Eolia. Największe polis Dorydy tworzyły związek sześciu miast - heksapolis.

Nazwa Doryda pojawia się u Pliniusza i Klaudiusza Ptolemeusza, Tukidydes natomiast pisze o mieszkających tam Grekach: "Dorowie sąsiedzi Karyjczyków".^[2]

Osadnictwo greckie w Dorydzie

Związki greckich polis w Azji Mniejszej. Kolorem żółtym oznaczono miasta eolskie, niebieskim jońskie, czerwonym doryckie heksapolis.

Ślady obecności Greków (bądź greckich wpływów wśród miejscowej, karyjskiej ludności) na wyspach Rodos i Kos pochodzą jeszcze z czasów mykeńskich, podobnie jak na pobliskim fragmencie wybrzeża Azji Mniejszej, w miejscu gdzie później powstało Knidos.^[3][4] Czas pojawienia się Dorów szacuje się na podstawie znalezisk archeologicznych, na X-IX wiek p.n.e. na Kos oraz na ok. 900 p.n.e. na Rodos (czyli okres ciemnych wieków)^[5]. Stare Knidos (miasto zmieniło lokalizację w IV wieku p.n.e.) oraz Halikarnas zostały zasiedlone przez Greków najpóźniej w VIII wieku p.n.e., możliwe, że wcześniej^[6]. Poza Knidos, gdzie w czasach klasycznych silne było przekonanie o lacedemońskich korzeniach miasta, pozostałe polis zachowały tradycje o przybyciu ich założycieli z Argolidy, co zdają się potwierdzać rozpowszechnione później w regionie kulty charakterystyczne dla tej krainy^[7].

Knidos było najsilniejszym miastem regionu^[6]. Wraz z pozostałymi znaczącymi ośrodkami Dorydy, czyli Kos, trzema polis z Rodos (Lindos, Ialissos, Kamejros) i Halikarnasem tworzyło tzw. Heksapolis, związek sześciu miast, organizujący wspólne igrzyska doryckie ku czci Apolla^[6]. W V wieku p.n.e. Halikarnas był już poza związkiem. Według Herodota, pochodzącego z tego miasta, stało się tak na skutek złamania przez przedstawiciela Halikarnasu tradycji obowiązującej na igrzyskach^[6]. W mieście tym pierwiastek dorycki był najsłabszy, w V wieku p.n.e. posługiwano się tu najczęściej dialektem jońskim, a spory procent populacji stanowili miejscowi Karyjczycy^[8].

W Dorydzie istniały też mniejsze greckie ośrodki. Na półwyspie (z gr. Chersonez) stanowiącym południowo-zachodni skraj Karii, leżącym naprzeciw Rodos, znajdowały się małe osady oraz ośrodki wyznawców kultów o charakterze uzdrowicielskim (np. świątynia Hemiteji w Kastabos)^[6]. Od IV wieku p.n.e. rejon ten należał do polis Rodos, wcześniej być może do Knidos.^[6] Halikarnas otaczały do IV wieku p.n.e. małe miasteczka, lecz zamieszkane przez ludność nie-grecką - Lelegów^[8]. Kiedy około 360 p.n.e. Mauzolos zmuszał Karyjczyków do osiedlania się w miastach, powstały tu dwa ośrodki o charakterze greckich polis - nowe Myndos^[a] i Theangela (zwana też Syangelą^[9], które zostały przez Trojzenę w Argolidzie (według tradycji miasto macierzyste pobliskiego Halikarnasu) uznane za jej kolonie^[10]. Dalej na wschód od Halikarnasu znajdowało się kilka ośrodków, lecz były to prawdopodobnie głównie osady karyjskie, które częściowo przejmowały kulturę grecką (być może za pośrednictwem osiedlających się w nich grup Greków)^[11].

Zobacz też

• Doryda (Grecja)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• J.M. Cook: Chapter XXXVIII Greek Settlement In The Eastern Aegean And Asia Minor. W: The Cambridge Ancient History. T. II. Cz. 2: History Of The Middle East And The Aegean Region c. 1380-1000 B.C.. Cambridge University Press, 2006. ISBN 0-521-08691-4.
• Trevor Bryce: The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia: The Near East from the Early Bronze Age to the Fall of the Persian Empire. Routledge, 2009. ISBN 978-0-203-87550-6.
• William Smith: Dictionary of Greek and Roman Geography. Walton and Maberly, 1856.
• Adam Ziółkowski: Historia powszechna. Starożytność. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-15810-1.