Drenaż mózgów

Drenaż mózgów (ang. brain drain[1]) – zjawisko ekonomiczne „skłaniania specjalistów wysokiej klasy do podejmowania pracy w krajach uprzemysłowionych przez zapewnienie im lepszych warunków ekonomicznych i nowoczesnej organizacji pracy”[2].

Terminu „drenaż mózgów” zaczęto używać na początku lat 60. dla opisu nasilonej migracji wykształconych mieszkańców krajów rozwijających się do krajów wysokorozwiniętych[3]. W efekcie, inwestycje w edukację, które mają na celu poprawę wydajności, a w następstwie przyspieszenie rozwoju w krajach Trzeciego Świata, okazują się nieskuteczne, bowiem większość wykształconej kadry wyjeżdża do krajów Pierwszego Świata. Według danych UNESCO[4], w latach 1960–1975 ok. 27 tys. wykształconych mieszkańców Afryki wyjechało do krajów uprzemysłowionych, w latach 1975–1984 liczba ta wzrosła do 40 tys., a od lat 90. ok. 20 tys. wykwalifikowanych osób rocznie opuszcza kontynent. Ocenia się, że z Karaibów wyjechało 41% ludności z wyższym wykształceniem, z Afryki Zachodniej – 27%, z Afryki Wschodniej – 18,4%, a z Ameryki Środkowej – 16%[5].

Niekiedy wyrażenia tego używa się również w kontekście krajów wysokorozwiniętych, wskazując np., że na 3,2 miliona Brytyjczyków mieszkających za granicą 1,1 miliona to osoby wysoko wykwalifikowane, a wśród Niemców mieszkających za granicą 84% ukończyło studia wyższe. Jednak przykłady te wskazują raczej na to, że pewne gałęzie gospodarcze funkcjonują na różnych poziomach zaawansowania i zachodzi „równoległy” przepływ wysoko wykwalifikowanych fachowców. Należy więc mówić o wymianie mózgów (brain exchange) lub cyrkulacji mózgów (brain circulation)[6]. Tym niemniej, wiele krajów OECD inicjuje specjalne programy, które mają zachęcać specjalistów mieszkających za granicą do powrotu[7], osiągając efekt pozyskiwania mózgów (brain gain), bowiem powracający pracownicy dysponują bogatszym doświadczeniem i nowymi umiejętnościami, zwykle też uzyskują wyższe wynagrodzenie[8].

W Polsce termin „drenaż mózgów” upowszechnił się w latach 80. XX w. Oblicza się, że na blisko 700 tysięcy osób, które opuściły Polskę w latach 1981–1988, aż 15% legitymowało się wykształceniem powyżej średniego, podczas gdy dla całej populacji udział osób z wyższym wykształceniem wynosił wtedy 7%[9]. Kolejna fala migracji z Polski nastąpiła po przystąpieniu do Unii Europejskiej. Szacuje się, że w 2012 ok. 2,5 mln Polaków mieszkało w UE-15, jednak brak danych o ich wykształceniu[10].

Przypisy

  1. ↑ Wielki słownik angielsko-polski PWN - Oxford. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 135. ISBN 83-01-13708-8.
  2. ↑ Stanisław Dubisz (red.): Uniwersalny słownik języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 694, tom 1. ISBN 83-01-13858-0.
  3. ↑ William J. Carrington, Enrica Detragiache. How Extensive Is the Brain Drain?. „Finance & Development”. 36, No 2, s. 46–49, June 1999. International Monetary Fund. ISSN 0015-1947 (ang.). 
  4. ↑ From brain drain to brain gain. „Education Today. The Newsletter of UNESCO’s Education Sector”, October 2006 – January 2007. ISSN 1814-3970 (ang.). 
  5. ↑ Devesh Kapur, John Mchale: Give Us Your Best and Brightest: The Global Hunt for Talent and Its Impact on the Developing World. Washington, D.C.: Center for Global Development, 2005, s. 1. ISBN 978-1-933286-03-7.
  6. ↑ Paweł Tarasiewicz. Migracje a drenaż mózgów. „Człowiek w kulturze”, s. 157. Wydawnictwo KUL. ISSN 1230-4492. 
  7. ↑ Mario Cervantes, Dominique Guellec. The brain drain: Old myths, new realities. „The OECD Observer”, styczeń 2002 (ang.). 
  8. ↑ Agnieszka Makulec: Konsekwencje migracji wysoko wykwalifikowanego kapitału ludzkiego dla krajów wysyłających i migrantów na przykładzie personelu medycznego. Ośrodek Badań nad Migracjami, Uniwersytet Warszawski, luty 2013.
  9. ↑ Paweł Tarasiewicz. Migracje a drenaż mózgów. „Człowiek w kulturze”, s. 147. Wydawnictwo KUL. ISSN 1230-4492. 
  10. ↑ Maciej Duszczyk, Kamil Matuszczyk: Migration in the 21st century from the perspective of CEE countries – an opportunity or a threat?. Warszawa: Central and Eastern Europe Development Institute, 2014, s. 26.