Droga na Górę Karmel

Droga na Górę Karmel

Subida del Monte Carmelo

Ilustracja pierwszego wydania, Diego de Astor
Autor	św. Jan od Krzyża
Tematyka	życie duchowe
Typ utworu	traktat teologiczny
Data powstania	1579-1582
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Alcalá de Henares
Język	hiszpański
Data wydania	1618
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1855
Wydawca	Czas
Przekład	Leon Rzewuski
poprzednia brak następna Noc ciemna

Droga na Górę Karmel jest jednym, być może najważniejszym z czterech dzieł Św. Jana od Krzyża, Doktora Kościoła i katolickiego mistyka. Traktat jest szczegółowym opisem ascetycznej drogi prowadzącej do zjednoczenia z Bogiem. Św. Jan czerpał zarówno z Biblii jak i katolickiego dziedzictwa teologiczno-filozoficznego, jak augustynizm i tomizm, oraz z osobistych doświadczeń. Książka rozpoczęta jako obszerny komentarz do treści poematu Autora o tym samym tytule, przechodzi następnie w systematyczny wykład życia wiary i drogi mistycznej.

Układ treści

Książka jest podzielona na trzy księgi. Pierwsza księga dotyczy ogólnie doświadczenia tzw. nocy duchowej w jej różnych wymiarach: mówi o jej istocie, konieczności. Święty rozpoczął księgę jako komentarz pierwszej strofy poematu: En una noche oscura (pol. W noc jedną pełną ciemności...). Ostatecznie jednak, w trakcie pisania, komentarz stał się traktatem o życiu duchowym. Autor nie dotrzymał też zapowiedzianego przez siebie schematu zmysły-duch (por. ks.I,1,2). Księga druga i trzecia wyjaśniają życie cnót teologalnych jako drogę do oczyszczenia i zjednoczenia z Bogiem. Swobodne podejście Autora do zamierzonego planu jest zrozumiałe ze względu na dynamikę opisywanego rozwoju życia duchowego. Droga duchowa wymyka się systematycznym podziałom, które mają tendencje do mnożenia się. Np. omawiając zagadnienie oczyszczenia woli, Święty zapowiedział na początku omówienie czterech klasycznych uczuć: radości, nadziei, smutku i lęku (por. ks. III 16, 2-3). Następnie, omawiając radość wyliczył jej sześć rodzajów, a jeden z tych rodzajów podzielił jeszcze na cztery (por. ks.III 35, 1). Dzieło ma charakter niedokończony. Księga trzecia została przerwana w połowie 45 rozdziału. Ostatnie zdanie pozostało nieskończone^[1].

Doktryna św. Jana jest owocem jego doświadczenia miłości Boga, którą próbował wyrazić w poezji i opisać w komentarzu teologicznym^[2]. Autor uczy zasad czynnego oczyszczenia wyobraźni i rozumu. Pokazuje, w jaki sposób człowiek idący drogą wiary zostaje oswobodzony od mechanizmu wielorakości władz duszy. Doznaje scalenia i prostoty życia, urzeczywistniającego się w poznaniu, pamiętaniu i miłości. Następnie, przez noc ducha, doświadcza przemienienia całej swej osobowości^[3]. Doktor Karmelu daje też wskazówki do odpowiedniego rozeznania i ustosunkowania się do darów nadprzyrodzonych. Trzecia księga kontynuuje temat czynnej nocy ducha koncentrując się na oczyszczeniu pamięci i woli oraz na opisie sześciu rodzajów dóbr do jakich może zwracać się ludzka wola.

Charakterystyczną cechą koncepcji ascetycznej zawartej w Drodze na Górę Karmel jest powiązanie oczyszczenia trzech władz duchowych: rozumu, pamięci i woli z trzema cnotami teologalnymi: wiarą, nadzieją i miłością.

Szkic św. Jana od Krzyża do Drogi: prowadzi przez liczne nada (pol. nic) mówiące o doznawanym w jej trakcie ogołoceniu duchowym – doświadczeniu braku widzenia, wiedzy, pociech itp. U jej kresu znajduje się je ostatecznie bez szukania: „kiedy już nie chcę szukać, znajduję wszystko bez szukania”. A na szczycie Góry święty umieścił napis: „Na tej górze przebywa jedynie cześć i chwała Boga”.

Tematy

Wiara

Jednym z głównych tematów Drogi jest wiara jako droga oczyszczenia. Św. Jan nauczał, że ojcami wiary chrześcijańskiej są święci Patriarchowie. Według niego dopiero człowiek – czy jak go określał: dusza – który został uwolniony od przywiązań doczesnych i cielesnych może być zaliczony do społeczności ojców wiary (por. ks. I, 2,3)

W księdze drugiej Autor obszernie opisał stopniowe oczyszczenie wiary człowieka. Według niego, wiara jest pewną i ciemną sprawnością człowieka. Jest ciemną, ponieważ dzięki niej obcuje się z rzeczywistością, której prawda jest objawiana przez Samego Boga i przekracza wszelkie naturalne zdolności poznawcze rozumu. Jest ona zupełnie odmienna od tego, co odpowiada rozumowi, co jest doń „proporcjonalne”. Niesie tak silne światło duchowe, że rozum jakby ślepnie. Sprawia to, że poznający doświadcza całkowitej ciemności, określanej jako „noc wiary” (por. ks. II, 3.1). Według św. Jana od Krzyża, jeśli człowiek trwa w tym świetle wiary, mimo doświadczenia bycia jakby ociemniałym, szybko zbliża się do zjednoczenia z Bogiem. Jest oczyszczany ze wszelkich nieuporządkowanych pożądań i przywiązań, które brudzą duszę (por. ks. II,9,1). Czysta wiara bardziej niż wizje duchowe rozpala miłość ku Bogu (por. ks. II,23,8). Duch Święty działa w człowieku zależnie od tego czy i jak bardzo jest skupiony wewnętrznie w swych władzach umysłowych. I odwrotnie, umysł nie może znaleźć większego skupienia niż w wierze. Im czystszym i doskonalszym jest dany człowiek, w doskonałości wiary, tym więcej posiada wlanej miłości Boga. Bóg ukazuje mu tajemnice i podnosi przez cnoty i dary mistyczne (por. ks. II,29,6)^[4][5].

Przypisy

Bibliografia

• Norbert Cummins OCD: Wprowadzenie do nauki św. Jana od Krzyża. Teresa Kieniewicz OCD (przekład). Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2012.
• Jerzy W. Gogola OCD: Wprowadzenie. W: Jan od Krzyża: Droga na Górę Karmel. Bernard Smyrak OCD (przekład). Wyd. 9 (Przejrzane, poprawione i uzupełnione). Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2013, s. 5-19.
• Teresa Benedykta od Krzyża (Edyta Stein): Wiedza Krzyża. Studium o św. Janie od Krzyża. Immakulata J. Adamska OCD, Grzegorz Sowinski (przekład). Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2013.
• Karol Wojtyła: Świętego Jana od Krzyża nauka o wierze. Lublin: TN KUL, 2000, s. 263, seria: Źródła i monografie 120 (człowiek i moralność 5).

Zobacz też

• Noc ciemna
• Pieśń duchowa
• Żywy płomień miłości
• Monte de perfección

Linki zewnętrzne

• Klasztory karmelitańskie na Górze Karmel
• Polskie wydanie dzieła w bibliotece Polona