Drohobycz

Drohobycz
Дрогобич
ilustracja
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Rejon

rejonu drohobycki

Prawa miejskie

1392

Burmistrz

Taras Kuczma

Powierzchnia

44,5 km²

Populacja (2019)
• liczba ludności


76 044[1]

Nr kierunkowy

+380 3244

Kod pocztowy

82100

Tablice rejestracyjne

(UA) BC

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Drohobycz”
Położenie na mapie Ukrainy
Ziemia49°21′N 23°30′E/49,350000 23,500000
Strona internetowa
Portal Ukraina

Drohobycz (ukr. Дрогобич, jid. ‏דראָהאָביטש‎) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, siedziba rejonu drohobyckiego.

Drohobycz leży nad Tyśmienicą w Beskidach Brzeżnych.

Historia

Powstanie miasta jest związane z jego położeniem na tzw. szlaku solnym i wydobyciem soli w okolicach. Pierwsze wzmianki o grodzie pochodzą z czasów Rusi Kijowskiej. Po przyłączeniu przez Kazimierza Wielkiego Rusi Czerwonej do Królestwa Polskiego, miasto przeżyło pierwszy okres dynamicznego rozwoju. Żupy solne przeszły na własność królewską i były dzierżawione przybyszom z całej Europy, m.in. z Włoch.

Kazimierz Wielki przyczynił się do powstania w Drohobyczu parafii rzymskokatolickiej, a w 1340 nadał miastu herb przedstawiający 9 topek solnych (tradycyjna miara soli) na granatowej tarczy, nad którą widniała korona królewska. W 1392 król Władysław II Jagiełło ufundował istniejący nadal kościół farny, a w 1422 nadał miastu prawa magdeburskie[2]. Przywileje miejskie były później wielokrotnie potwierdzane, m.in. przez Kazimierza IV Jagiellończyka w 1460 i Aleksandra I Jagiellończyka w 1506.

1404 rok to pierwsza znana data pojawienia się Żydów w Drohobyczu[3].

Obwarowania miejskie składały się z wałów i bram: Zamkowej, Lwowskiej, Węgierskiej i Żydowskiej. Fortyfikacje z wałami i fosami otaczały od czasów króla Zygmunta I również kościół, a dzwonnica pełniła funkcję bramy. Ufortyfikowany był także cmentarz kościelny.

W 1498, w wyniku najazdu turecko-tatarskiego, znaczna część miasta została zniszczona. Miasto położone na przełomie XVI i XVII wieku w powiecie drohobyckim ziemi przemyskiej województwa ruskiego[4], w drugiej połowie XVII wieku należało do starostwa drohobyckiego[5]. W 1578 Drohobycz uzyskał przywilej de non tolerandis Judaeis[6]. W 1616 starosta królewski zezwolił Żydom na osiedlenie się na przedmieściach miasta. Podczas wojen kozackich w XVII wieku miasto było niszczone. W 1648 Kozacy dokonali rzezi mieszkańców w kościele farnym. Po tym wydarzeniu zamurowano wejście do świątyni, przez które wdarli się najeźdźcy. Miasto posiadało zamek starostów królewskich składający się z co najmniej dwóch budynków.

Po pierwszym rozbiorze Polski (1772) wcielone do monarchii Habsburgów, pozostawało w jej składzie na terytorium kraju koronnego Galicji do upadku Austro-Węgier (1918). Drohobycz, pozostający ważnym centrum handlowym, pomimo nadania praw miejskich i licznych przywilejów królewskich (m.in. zwolnienie od czynszów miejskich i zezwolenie na pobór myta mostowego) nie rozwinął się jednak w większy ośrodek, aż do końca XIX wieku, gdy odkryto w pobliżu złoża ropy naftowej.

Od 1 listopada 1918 do maja 1919 pod administracją Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, następnie do 14 marca 1923 pod tymczasową polską administracją, zatwierdzoną przez paryską konferencję pokojową 25 czerwca 1919. Suwerenność Polski na terytorium Galicji Wschodniej Rada Ambasadorów uznała 15 marca 1923[7].

W maju 1919 oddziały Wojska Polskiego pod dowództwem gen. Wacława Iwaszkiewicza i Stanisława Maczka toczyły długotrwałe walki o miasto z oddziałami Ukraińskiej Armii Halickiej dowodzonymi przez gen. Mychajła Omelianowicza-Pawlenkę.

Od 15 marca 1923 do 16 sierpnia 1945 w granicach Polski, Drohobycz był siedzibą powiatu w woj. lwowskim. Przed wybuchem II wojny światowej, w 1939, liczył 39 tys. mieszkańców. Działało tu 5 rafinerii ropy naftowej. Na terenie miasta funkcjonował klub piłkarski Junak. W mieście były gimnazja im. Króla Władysława Jagiełły i im. Królowej Jadwigi. Obecnie w gmachach gimnazjalnych mieszczą się wydziały Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Iwana Franki. Centralną ulicą miasta w okresie II Rzeczypospolitej była ul. Mickiewicza.

Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 okupowany przez Armię Czerwoną (do czerwca 1941) i anektowany przez ZSRR.

Po rozpoczęciu niemieckiej inwazji na ZSRR funkcjonariusze NKWD zamordowali w więzieniu przy ul. Stryjskiej co najmniej kilkaset osób (od 200 do 500–600). Pod zwałami trupów odnaleziono później jedynie kilku żywych więźniów[8]. Po rozpoczęciu niemieckiej okupacji w Drohobyczu i w pobliżu miasta odnajdywano kolejne, masowe groby ofiar NKWD[8][9]. Nie sposób jednak ustalić, czy spoczywały w nich ofiary masakry więziennej, czy też osoby zamordowane w latach 1939–1941[8]. Odkrycie ofiar NKWD wywołało trwający 4 dni pogrom Żydów, których oskarżono o sympatyzowanie z komunizmem. W trakcie pogromu zabito 47 osób[10]. W czasie II wojny światowej Niemcy utworzyli w Drohobyczu getto i wymordowali większość żydowskich mieszkańców miasta. Jedną z ofiar był Bruno Schulz.

Od czerwca 1941 do 1944 Drohobycz znajdował się pod okupacją III Rzeszy (od 1 sierpnia 1941 w Generalnym Gubernatorstwie).

6 sierpnia 1944 miasto zostało ponownie zajęte przez Armię Czerwoną[11]. Po konferencji jałtańskiej (4–11 lutego 1945) Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, wyłoniony w konsekwencji jej ustaleń, podpisał 16 sierpnia 1945 umowę z ZSRR, uznając nieco zmodyfikowaną linię Curzona za wschodnią granicę Polski, na podstawie porozumienia o granicy, zawartego pomiędzy PKWN i rządem ZSRR 27 lipca 1944. W konsekwencji umowy Drohobycz znalazł się w granicach ZSRR, na terytorium Ukraińskiej SRR, a jego polską ludność wysiedlono, głównie na Ziemie Zachodnie. Według spisu powszechnego z 1959 w mieście mieszkało 48 145 ludzi, w tym 70,1% Ukraińców, 22,6% Rosjan, 2,9% Polaków i 2,4% Żydów. Drohobycz jest jednym z nielicznych miast II RP, które nie zostało zniszczone podczas II wojny światowej.

Od 1991 w granicach niepodległej Ukrainy.

W mieście stoi wybudowany w 2001 z inicjatywy samorządowych władz ukraińskich pomnik Stepana Bandery[12].

Polacy w Drohobyczu

W Drohobyczu działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej[13]. Są plany powołania Domu Polskiego dla krzewienia polskiej kultury i tradycji. Miejscowi Polacy skupieni są wokół kościoła rzymskokatolickiego pw. św. Bartłomieja, który jest swoistym centrum polskiego życia kulturalnego i religijnego[14]. W kościele parafialnym codziennie odbywają się msze święte w języku polskim[15]. Według ukraińskiego powszechnego spisu ludności z 2001, w Drohobyczu mieszkało 454 Polaków, z czego 156 osób uznało język polski za ojczysty[16]. Liczba osób polskiego pochodzenia w Drohobyczu jest zdecydowanie większa.

Zabytki

kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii, Krzyża Świętego i św. Bartłomieja
Synagogi, kościoły, cerkwie
Wielka Synagoga
Wielka Synagoga
Synagoga z XIX w.
Kościół pw. św. Michała, obecnie cerkiew pw. Trójcy Przenajświętszej
Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła
Dzwonnica kościelna
Cerkiew pw. św. Jura
Cerkiew pw. św. Jura, fragment
Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego
Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego
Dom Brunona Schulza
Dom Brunona Schulza
Tablica na ścianie domu Brunona Schulza
  • kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii, Krzyża Świętego i św. Bartłomieja z lat 1392–1445:
    • renesansowy nagrobek Katarzyny Ramułtowej z 1572 r.
    • freski z XVIII wieku
    • dzwonnica kościelna z 1551 r. o charakterze obronnym
    • obronny mur cmentarny
  • dawny kościół karmelicki pw. św. Michała, obecnie cerkiew greckokatolicka Trójcy Przenajświętszej z 1690 r.
    • budynki klasztorne, pokarmelickie, obecnie biura
  • kościół pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła, z 1828 r.
  • Wielka Synagoga zbudowana w latach 1842–1865
  • Synagoga przy ul. Mazepy 11 z końca XIX w.
  • ratusz z 20-lecia, prawdopodobnie z reliktami z XVIII w.
  • cerkiew pw. św. Jura, ul. Sołonyj Stawok 23a z przełomu XV i XVI wieku, w 2013 wpisana na listę UNESCO
  • cerkiew drewniana Podwyższenia Krzyża, ul. Zwaryćka 7, z XVI wieku, z freskami z XVIII wieku
  • dzielnica willowa przy ul. Franki i Szewczenki
  • dom Brunona Schulza
  • warzelnia soli
  • katolicka kaplica „kolejowa” przy dworcu głównym
  • rezydencja polskiego burmistrza i prezydenta miasta Drohobycz Rajmunda Jarosza
  • „willa Bianki” – willa lekarza Zeemana przy przedwojennej ulicy Mickiewicza. Obecnie mieści się w niej Pałac Sztuki z niezwróconymi Polsce obrazami malarzy europejskich z XVIII – XX wieku, obrazami hrabiów Lanckorońskich oraz zachowanymi freskami Schulza. Budynek w przeszłości był m.in. siedzibą drohobyckiego „Sokoła” oraz towarzystwa strzelców-legionistów
  • pałac Gartenbergów
  • dom adwokata Herszderfera przy dawnej ulicy Sienkiewicza, z ogrodem, w którym zachowały się egzotyczne rośliny, jak magnolia chińska i drzewo octowe
  • willa polskiego burmistrza Jana Niewiadomskiego, będąca przykładem wiedeńskiej secesji
  • pomnik Adama Mickiewicza z 1894 roku ufundowany przez społeczność miasta z okazji 100 rocznicy insurekcji kościuszkowskiej
  • cmentarz katolicki z zabytkowymi nagrobkami, do którego prowadzi brama zwieńczona herbem Galicji. Na cmentarzu spoczywają m.in. znani Polacy związani z Drohobyczem: burmistrzowie miasta Rajmund Jarosz i Jan Niewiadomski, lekarz Bronisław Kozłowski, Eugeniusz Kozłowski (założyciel w latach 90. towarzystwa skupiającego Polaków z Drohobycza i Truskawca). Znajduje tam także grób-pomnik powstańców styczniowych.

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł rafineryjny, maszynowy, metalowy, drzewny oraz spożywczy[17].

Sport

Przed II wojną światową działał w mieście polski klub sportowy Junak Drohobycz. W 1939 walczył w barażach o I ligę, które zostały zawieszone z powodu wybuchu wojny. W 2008 Junak Drohobycz został przez Polaków z Kresów reaktywowany i wznowił działalność.

Przynależność państwowa i administracyjna

Drohobycz w literaturze

Fundacja świętego Antoniego

W Drohobyczu działa Fundacja świętego Antoniego[19][20]. Pomysłodawcą utworzenia Fundacji i równocześnie Prezesem zarządu jest pani Olga Pawłowska. Fundacja niesie doraźną pomoc starszym i samotnym Polakom na Ukrainie, prowadzi centrum socjalne, zajmuje się transportem chorych dzieci do Polski, prowadzi świetlicę, w której dzieci i młodzież uczą się religii i języka polskiego[21].

Urodzeni oraz związani z Drohobyczem

Honorowi obywatele

Miasta partnerskie

Pobliskie miejscowości

Przypisy

  1. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.49.
  2. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 167.
  3. Maurycy Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 r., w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1974, nr 3 (91), s. 14.
  4. Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1], Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 3.
  5. Lustracja województwa ruskiego 1661-1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 140.
  6. Ignacy Schiper, Dzieje handlu żydowskiego na ziemiach polskich, Warszawa 1937, s. 27.
  7. Tekst deklaracji opublikowany w: Dz.U. z 1923 r. nr 49, poz. 333.
  8. a b c Zbrodnicza ewakuacja więzień i aresztów NKWD na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w czerwcu – lipcu 1941 roku. Materiały z sesji naukowej w 55. rocznicę ewakuacji więźniów NKWD w głąb ZSRR, Łódź 10 czerwca 1996 r., Warszawa: GKBZPNP-IPN, 1997, s. 125–126, ISBN 83-903356-6-2.
  9. Bogdan Musiał: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 115. ISBN 83-88747-40-1.
  10. Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 280.
  11. ВОВ-60 – Сводки. [dostęp 2012-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-15)].
  12. Semper Fidelis, „Pismo Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich”, styczeń–luty 2006, s. 17.
  13. Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej.
  14. Telewizja Polska S.A, Polacy z Drohobycza chcą ratować kościół św. Bartłomieja, rzeszow.tvp.pl [dostęp 2020-09-10] (pol.).
  15. Drohobycz, www.rkc.lviv.ua [dostęp 2020-09-15].
  16. Region: DROHOBYCH (miskrada), Nationality: Poles, Indicated as a native language: Whole population i native language, [w:] Databank – National composition of the population, language attributes, citizenship – Nationality and language attributes according (2001(05.12)) – Distribution of the population by nationality and native language (2,3) – 19A050501_021_046. Distribution of the population by nationality and native language, Lvivska oblast (2) (2001(05.12)), database.ukrcensus.gov.ua, 2001 [dostęp 2021-11-07] (ang. • ukr. • ros.).
  17. Drohobycz, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-10-14].
  18. Dz.U. z 1920 r. nr 117, poz. 768 – Ustawa z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy.
  19. W Drohobyczu działa Fundacja świętego Antoniego, ТРУСКАВЕЦЬКИЙ ВІСНИК, 24 listopada 2014 [dostęp 2020-12-18] (ukr.).
  20. Szkoła języka polskiego w Drohobyczu, www.kuriergalicyjski.com [dostęp 2020-12-18].
  21. Między Ziemią a Niebem – 06.12.2020, VOD Tvp.pl [dostęp 2020-12-18] (pol.).
  22. Szematyzm na rok 1895. Lwów: 1895, s. 3.
  23. Kronika. „Nowa Reforma”, s. 2, nr 252 z 5 listopada 1897. 
  24. Gen. Karaszewicz-Tokarzewski obywatelem honorowym Drohobycza. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 265 z 22 listopada 1938. 
  25. Starostowie odznaczeni za popieranie przysposobienia wojskowego.
  26. Jerzy Wyrozumski: Sieradzki Józef (1900-1961). [W:] Polski Słownik Biograficzny. T. XXXVII. Kraków, 1996–1997, s. 247.
  27. Włodzimierz Bonusiak: Polityka ludnościowa i ekonomiczna ZSRR na okupowanych ziemiach polskich w latach 1939–1941 („Zachodnia Ukraina” i „Zachodnia Białoruś”). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2006, s. 127. ISBN 978-83-7338-249-7.

Bibliografia

  • Drohobycz nieznany, Nowy Kurier Galicyjski, 27 czerwca 2012 [dostęp 2021-11-07] (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lviv Oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Районы Львовской области с 17 июля 2020 года.
Flag of Lviv Oblast.svg
Flag of Lviv Oblast (Ukraine).
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
DrohobyczWielkaSynagoga2.JPG
Autor: Tomasz Leśniowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wielka Synagoga, fragment
DrohobyczKosciolMichala.JPG
Autor: Tomasz Leśniowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół pw. św. Michała, ob. cerkiew gr.kat. pw. Trójcy Przenajświętszej
DrohobyczCerkiewJura2.JPG
Autor: Tomasz Leśniowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cerkiew pw. św. Jura
DrohobyczCerkiewJura.JPG
Autor: Tomasz Leśniowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cerkiew pw. św. Jura
Coat of Arms of Lviv Oblast SVG.svg
Coat of Arms of Lviv Oblast
Україна Львівщина мiсто Дрогобич, Церква Чесного Хреста XVI ст. (4).jpg
Autor: Валерій Ящишин, Licencja: CC BY-SA 3.0
Україна Львівщина мiсто Дрогобич, Церква Чесного Хреста XVI ст. (4)
Україна Львівщина місто Дрогобич, Церква Чесного Хреста XVI ст. (2).jpg
Autor: Валерій Ящишин, Licencja: CC BY-SA 3.0
Україна Львівщина мiсто Дрогобич, Церква Чесного Хреста XVI ст. (2)
Flag of Drohobych.svg
Flaga miasta Drohobycz, Obwód lwowski, Ukraina
DrohobyczDzwonnica.JPG
Autor: Tomasz Leśniowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dzwonnica kościoła
Drohobych2.JPG
Autor: Szeder László, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Drohobych. City centre. Basilian church and monastery
DrohobyczTablicaSchulza.JPG
Autor: Tomasz Leśniowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica na ścianie domu B. Schulza
DrohobyczSynagoga.JPG
Autor: Tomasz Leśniowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Synagoga z XIX w.
Casco histórico de Drogobych.jpg
Autor: McFranek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Casco histórico de Drogobych