Dromeozaury

Dromeozaury

Dromaeosauridae
Matthew & Brown, 1922
(c) I, ArthurWeasley, CC BY 2.5 Velociraptor mongoliensis
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Infrarząd	tetanury
(bez rangi)	celurozaury
Nadrodzina	deinonychozaury
Rodzina	dromeozaury

Dromeozaury (Dromaeosauridae) – rodzina teropodów należących do grupy Maniraptora. Często potocznie nazywane „raptorami”. Określenie to spopularyzował film Park Jurajski Stevena Spielberga. Nazwa Dromaeosauridae oznacza „biegające jaszczury” – od greckich słów dromeus/δρομευς („biegacz”) i sauros/σαυρος („jaszczur”).

Dromeozaury były niewielkimi, zwinnymi drapieżnikami, które rozwinęły się w okresie jurajskim, największy rozkwit przeżywając w kredzie.

Ich rozmiary mieściły się w przedziale 0,5 do 7 metrów długości. Cechą charakterystyczną dromeozaurów był zakrzywiony pazur, zamocowany na wygiętym do tyłu, drugim palcu każdej z tylnych kończyn. Wyjątkiem wśród dromeozaurów jest Balaur, który miał taki pazur również na powiększonym pierwszym palcu stopy^[1]. Pazur ten służył do polowania, zwierzę prawdopodobnie skakało na swoją ofiarę, a następnie zadawało serię pchnięć (nie jak wcześniej myślano – cięć rozszarpujących ciało ofiary), które przebijały się przez narządy wewnętrzne i żyły, doprowadzając do śmierci ofiary. Ogony dromeozaurów były usztywnione przez ścięgna, co pomagało utrzymać równowagę w czasie biegu i skoku. Microraptor gui miał nawet ogon zakończony niewielkim „sterem” z piór, co pomagało mu w zwinnym poruszaniu się. Obecność piór udowodniono również u m.in. welociraptora^[2].

Ich życie społeczne pozostaje przedmiotem kontrowersji. Razem ze skamieniałościami roślinożernych tenontozaurów kilkakrotnie znajdowano zęby deinonychów i skamieniałości grup tych drapieżników, które według jednej z interpretacji miały zginąć, atakując większą od siebie ofiarę; odkrycia te przyczyniły się do popularyzacji poglądu, że przynajmniej niektóre gatunki dromeozaurów polowały w zorganizowanych watahach, co umożliwiało im atakowanie nawet kilkakrotnie większych zwierząt^[3]. Część naukowców kwestionowała jednak zasadność takiego założenia, twierdząc, że deinonychy mogły równie dobrze skupiać się wokół znalezionej padliny tenontozaurów, a analiza znanych skamieniałości nie pozwala ani na przyjęcie, ani na odrzucenie żadnej z tych hipotez^[4]. Roach & Brinkman (2007) wprost zakwestionowali tezę o dromeozaurach współpracujących w stadzie podczas łowów; ich zdaniem, odkryte skamieniałości tych zwierząt wskazują, że ich sposób polowania i żerowania był bardziej zbliżony do tego spotykanego u waranów z Komodo. W myśl tej hipotezy znalezione przy zabitych tenontozaurach skamieniałości deinonychów były w istocie szczątkami osobników, które zostały zabite i częściowo pożarte przez większe osobniki swojego gatunku^[5].

Li i współpracownicy (2008) opisali skamieniałe tropy dromeozaurów odkryte w prowincji Szantung w Chinach. Ślady pochodzą z wczesnej kredy; należą do dwóch ichnorodzajów – Dromaeopodus (ślady zostawione przez duże zwierzę, porównywalne z achillobatorem) i mniejszego Velociraptorichnus. Autorzy publikacji opisują m.in. reprezentujące ichnorodzaj Dromaeopodus tropy sześciu dromeozaurów. Wszystkie zostały zostawione przez zwierzęta porównywalnej wielkości, idące w jednym kierunku; tropy różnych osobników nie pokrywały się, co więcej – zwierzęta idąc, pozostawały przez cały czas w równej odległości od siebie nawzajem. Zdaniem autorów publikacji, taki układ śladów wskazuje, że dromeozaury, które je zostawiły, nie przechodziły przez teren, na którym odkryto tropy, niezależnie i w pewnych odstępach czasu, ale w tym samym czasie, jako grupa; znalezisko to, jak twierdzą autorzy, dowodzi więc, że przynajmniej niektóre dromeozaury żyły stadnie. Nie dowodzi to automatycznie, że również wspólnie polowały (tropy z Chin nie wskazują, by zwierzęta w chwili zostawiania śladów polowały); autorzy publikacji twierdzą jednak, że takiej możliwości nie można też wykluczyć^[6].

Klasyfikacja

• Rodzina Dromaeosauridae
  • Atrociraptor
  • Dromaeosauroides
  • Luanchuanraptor
  • Mahakala
  • Pyroraptor
  • ?Unquillosaurus
  • Variraptor
  • podrodzina Dromaeosaurinae
    • Achillobator
    • Adasaurus
    • Dromaeosaurus
    • Utahraptor
  • podrodzina Microraptorinae
    • Bambiraptor
    • Cryptovolans
    • Graciliraptor
    • Hesperonychus
    • Microraptor
    • Sinornithosaurus
    • Tianyuraptor
  • podrodzina Unenlagiinae
    • Austroraptor
    • Buitreraptor
    • Neuquenraptor
    • Rahonavis
    • Shanag
    • Unenlagia
  • podrodzina Velociraptorinae
    • Balaur
    • Deinonychus
    • Linheraptor
    • Saurornitholestes
    • Tsaagan
    • Velociraptor

Filogeneza

Deinonychus (z tyłu) i Buitreraptor

Kladogram rodziny Dromaeosauridae według Turnera i współpracowników, 2007^[7]

Przypisy