Drukarnia Szwajpolta Fiola
 Karty Os'mogłasnika z drukarni Szwajpolta Fiola | |
| Państwo |  Polska |
|---|---|
| Adres | Kraków |
| Właściciel | Szwajpolt Fiol |
| Tematyka druków | księgi liturgiczne |
| Język druków | cerkiewnosłowiański |
| Data założenia | 1491 |
| Data zamknięcia | 1491 |
| Liczba druków | 4 druki |
Drukarnia Szwajpolta Fiola – pierwsza na świecie drukarnia, która wydawała druki cyrylicą[1][2]. Powstała w 1491 roku w Krakowie (dzięki pomocy finansowej Jana Turzona).
Drukarnia powstała jako specjalistyczna oficyna, zajmująca się tłoczeniem cyrylicą ksiąg liturgicznych w języku cerkiewnosłowiańskim dla potrzeb kościoła prawosławnego, z inicjatywy magnaterii prawosławnej przebywającej na dworze królewskim, głównie rodów Gasztołtów, Sołtanów i Sapiehów.
Historia
Szwajpolt (Schweipolt) Fiol, założyciel i właściciel drukarni, z pochodzenia Frankończyk, a z zawodu hafciarz i złotnik, wydał tylko cztery księgi: triodion postny (Triod' postnaja, Тріωдь постная) i wielkanocny czyli kwiatowy (Triod' cwietnaja, Тріωдь цвѣтная [w dzisiejszej pisowni Триодь цветная]), oktoechos (Oktoich Os'mogłasnik, Октωихъ Осьмогласникъ) i godzinki (Czasosłowiec, Часословецъ). Czcionki wykonał Ludolf Borchtorp. Księgi zakupiły klasztory między innymi w Drohobyczu i Gródku Jagiellońskim oraz cerkwie na Wołyniu, Litwie i Rusi.
Publikacje
Z drukarni Fiola wyszły cztery duże księgi liturgiczne w języku cerkiewnosłowiańskim, tłoczone po raz pierwszy użytą cyrylicą:
- Czasosłowiec – godzinki z modlitwami i psalmami na określone godziny dnia i nocy; 1491;
- Os'mogłasnik – oktoechos (oktoich); zbiór hymnów św. Jana z Damaszku w układzie ośmiogłosowym; 1491;
- Triod' postnaja – triodion postny; modlitwy i rytuał wielkopostny; przed 1490;
- Triod' cwietnaja – triodion kwiatowy; modlitwy i rytuał okresu wielkanocnego, przed 1490[3].
Oktoechos był najczęściej używaną księgą liturgiczną w Cerkwi prawosławnej w owym czasie.
W roku 1490 Fiol posiadał już duży zapas papieru, w 1491 roku zamówił nowe czcionki (230 znaków „ruskich liter”). Dwa pierwsze druki z roku 1491 posiadają identyczny, ozdobny kolofon z herbem Krakowa, nazwiskiem drukarza, miejscem i datą druku. Czasosłowiec posiada drzeworyt przedstawiający Ukrzyżowanie, pierwszy drzeworyt figuralny na ziemiach polskich. Oba triodiony, wykonane prymitywniej, nie posiadają daty ani miejsca wydania, są to prawdopodobnie wcześniejsze druki Fiola, które ukazały się przed 1490 rokiem.
Znaczenie drukarni
Znaczenie drukarni Fiola wskazuje jej produkcja. W latach 1490–1491 wydała ona 4 pozycje na 521,5 arkuszach. Natomiast działające w całym XV wieku w Polsce i we Wrocławiu drukarnie łacińskie łącznie wydały 27 pozycji na 635,5 arkuszach[4].
Likwidacja drukarni
Oskarżony o herezję oraz sympatie husyckie Fiol w listopadzie 1491 roku stanął przed sądem biskupim. Mimo że komisja inkwizytorska po kilku miesiącach przesłuchań uznała go za niewinnego, kapituła gnieźnieńska zabroniła mu wydawania i rozpowszechniania ksiąg drukowanych cyrylicą, zgodnie z bullą papieża Innocentego VIII z roku 1487, nakładającą na biskupów obowiązek prewencyjnej cenzury kościelnej.
Druki Fiola były bardzo rozpowszechnione na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, obecnie w większej liczbie znajdują się w bibliotekach Rosji.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Lilia Citko. O najstarszych podlaskich drukach cyrylickich. „Studia Wschodniosłowiańskie”. 13, s. 19, 2013. Uniwersytet w Białymstoku. Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej. ISSN 1642557X.
- ↑ Dorota Wysocka: Pierwsi drukarze z Zabłudowa. Przegląd Prawosławny. Fundacja im. Księcia Konstantego Ostrogskiego. [dostęp 2016-11-08].
- ↑ Triod cvetnaja, polona.pl, [Kraków: Szwajpolt Fiol, nakł. Jan Turzo ante 1490] [dostęp 2018-03-26].
- ↑ Aleksander Naumow: Piśmiennictwo cerkiewnosłowiańskie jako składnik kulturowego uniwersum I Rzeczypospolitej. Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego, 2013, s. 55-61, seria: Colloquia Orientalia Bialostocensia. ISBN 978-83-63470-13-5.
Bibliografia
- Antoni Mironowicz, Kościół prawosławny w państwie Piastów i Jagiellonów, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2003, ISBN 83-89031-39-6, OCLC 830464532.
