Dubiecko

Dubiecko

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Panorama Dubiecka z lotu ptaka (2019)
Herb
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	przemyski
Gmina	Dubiecko
Prawa miejskie	1407–1934, 2021
Burmistrz	Jacek Grzegorzak
Powierzchnia	2,39 km²
Wysokość	280–370 m n.p.m.
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość	866[1] 364 os./km²
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-750[2]
Tablice rejestracyjne	RPR
Położenie na mapie gminy Dubiecko Dubiecko
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dubiecko
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Dubiecko
Położenie na mapie powiatu przemyskiego Dubiecko
49°49′32″N 22°23′24″E/49,825556 22,390000
TERC (TERYT)	1813024
SIMC	0600496[3]
Strona internetowa

Dubiecko – miasto w Polsce, położone w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Dubiecko^[3][4]. Leży nad rzeką San, na Pogórzu Dynowskim; siedziba gminy Dubiecko.

W okresie I Rzeczypospolitej miasto administracyjnie należące do ziemi sanockiej w województwie ruskim.

Dubiecko uzyskało lokację miejską w 1407 roku, w latach 1879–1900 na prawach miasteczka, ponownie gmina wiejska jednostkowa z prawami miejskimi do 31 lipca 1934 roku^[5]. Od 1 sierpnia 1934 wieś w zbiorowej gminie Dubiecko^[6]. Miejscowość odzyskała status miasta z dniem 1 stycznia 2021^[7].

1934–1954 siedziba zbiorowej gminy Dubiecko^[6], 1954–1972 gromady Dubiecko^[8], a od 1973 ponownie gminy Dubiecko^[9]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Historia

Centrum Dubiecka z lotu ptaka (2019)

W 1389 król Władysław Jagiełło nadał w wieczyste posiadanie wieś królewską Dubiecko Piotrowi Kmicie^[10]. Miejscowość prawa miejskie otrzymała 24 sierpnia 1407 przywilejem króla Władysława II Jagiełły dzięki staraniom Piotra Kmity, wojewody sandomierskiego, który przeniósł i lokował miasto z pobliskiej Ruskiej Wsi. Piotr Kmita w roku 1407 ufundował i uposażył w Dubiecku pierwsza parafię i kościół pw. św. Mikołaja, Stanisława i Marcina. Kościół ten oraz następne uposażył jego syn Mikołaj Kmita, a po nim, w roku 1447, Dobiesław Kmita, wojewoda lubelski, wnuk Piotra. Pod koniec XV wieku w Dubiecku funkcjonowały poza kościołem parafialnym kościół, szpital oraz kolegium kapłańskie mansjonarzy.

W 1551 roku przeniósł się Stanisław Mateusz Stadnicki z Niedźwiedzia do Dubiecka i zaczął popularyzować reformację w Przemyskim. Jako właściciel Dubiecka skasował dobra katolików, a kościół zamienił na zbór kalwiński. Pierwszym kaznodzieją został mianowany przez Stadnickiego Albert z Iłży, apostata. W Dubiecku znaleźli schronienie i protekcję dwaj reformatorzy, Jerzy Tobołka i Andrzej z Dynowa, obaj wyklęci przez kościół rzymskokatolicki oraz przebywał tu Wojciech z Iłży. W Dubiecku rozpoczęto odprawiać nabożeństwa luterańskie z liturgią po polsku i zaczęto szerzyć żywą propagandę różnowierstwa. W 1552 roku biskup Dziaduski rzucił na Stadnickiego ekskomunikę, pozbawiając go dostojeństw, honorów oraz dóbr ruchomych i nieruchomych. W odpowiedzi w 1554 r. Stadnicki zajął kościół katolicki w Dubiecku.

Stanisław Diabeł Stadnicki urodził się około 1551 roku w Dubiecku, jako pierwszy syn Stanisława Mateusza Stadnickiego, ożenionego z Barbarą, siostrą Samuela Zborowskiego. Wikary z Niedźwiedzia ochrzcił w obrzędzie luterańskim nowo narodzonego syna Stadnickiego. Po kilkudziesięciu latach dzięki protekcji Stanisława Stadnickiego w Dubiecku powstały szkoły dla młodzieży uczące zasad reformacji. Organizacją szkół zajmuje się w tym czasie przybyły z Krakowa Franciszek Stankar oraz Grzegorz Orszak. Okres reformacji przetrwał tu do roku 1588, kiedy to syn Stanisława Andrzej Stadnicki, pan włości Dubiecka zwrócił dobra kościelne katolikom. W roku 1588 Dubiecko przeszedł również w posiadanie rodu Krasickich z Siecina. Przez pewien czas proboszczem miejscowej parafii oraz przełożonym szpitala był ks. Andrzej Bobola, syn Hieronima i Katarzyny – kuzyn świętego Andrzeja Boboli.

Do roku 1624 funkcjonowała w Dubiecku drukarnia kalwińska prowadzona przez Jana Szeligę.

W roku 1626 Grzegorz Krasicki, przebudowując zamek, zburzył istniejący kościół, a następnie ufundował nową świątynię pw. Podwyższenia Krzyża Świętego na przedmieściach Dubiecka. Na początku XVIII wieku w jego miejscu powstał nowy, murowany kościół pw. św. Apostołów Szymona i Judy, którego konsekracji w 1755 dokona biskup przemyski Wacław Hieronim Sierakowski. Kościół ten powstał dzięki fundacji Anny ze Starzechowskich Krasickiej, której portret umieszczono w świątyni.

W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej w Dubiecku z Czerwonką byli Aleksander i Henryka hr. Krasiccy^[11]. W 1893 właścicielem posiadłości tabularnej w Dubiecku był Isak Kanner^[12]. Po Krasickich zamek w Dubiecku przeszedł prawem spadku na hrabiów Konarskich.

Podczas zaboru austriackiego przez pewien czas jako miasto wchodziło w skład obwodu sanockiego^[13].

W 1880 miasto zamieszkiwało 690 katolików, 700 wyznawców judaizmu oraz 114 unitów.

Większość mieszkańców pod koniec XIX wieku trudniła się bednarstwem oraz szewstwem.

Prawa miejskie miejscowość utraciła w roku 1934.

Po II wojnie światowej w miejscowości ustawiono pomnik gen. Karola Świerczewskiego^[14].

1 stycznia 2021 roku Dubiecko otrzymało prawa miejskie.

Zabytki

Zamek

Zamek w Dubiecku w 1851 (mapa)

Pomnik ofiar UPA

Kościół parafialny (2011)

Cerkiew – użytkowana jest jako galeria

Obiekty wpisane do rejestru zabytków^[15]:

• Zespół zamkowo-pałacowy: pałac z oficyną i parkiem, ruiny zamku, fortyfikacje ziemne. Pałac klasycystyczny zbudowany przez Krasickich w obecnej formie w latach 1771–1790. Pałac zbudowano w miejscu zamku Stadnickich, który był otoczonym fosą czworobocznym założeniem z dziedzińcem. Następnie zamek został przebudowany na barokowy pałac, w którym w 1735 roku urodził się Ignacy Krasicki, późniejszy poeta i biskup warmiński. W 1909 r. powstała przy pałacu neogotycka dobudówka. Obecnie w pałacu mieści się hotel i restauracja. Park z unikatowymi gatunkami drzew (najokazalszy jest dąb szypułkowy o obwodzie pnia 633 cm w 2013 roku, posiadający wyjątkowo wysoki i walcowaty pień^[16]), założony w XVIII w. przez Różę z Charczewskich, żonę Antoniego Krasickiego i bratową Ignacego Krasickiego.
• Cerkiew greckokatolicka pw. Podniesienia Krzyża Świętego, odnowiona przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dubieckiej i użytkowana jako Kresowy Dom Sztuki, miejsce imprez kulturalnych.
• Cmentarz komunalny (najstarsza część), z połowy XIX, z kaplicami: Mycielskich i Dembińskich z XIX/XX w., Konarskich i Krasickich, 1 połowy XIX w. i Krasickich i Weyssenwolfów z połowy XIX w.

Miejsca warte odwiedzenia

• Kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny z 1934–1952 z XV-wieczną gotycką kropielnicą.
• Prywatne Muzeum Skamieniałości i Minerałów Roberta Szybiaka (ul. Krasickiego 3). Zawiera kilkaset okazów skamieniałości, głównie zebranych na Podkarpaciu. Unikatowym eksponatem jest ptak z oligocenu, znaleziony na Pogórzu Przemyskim.

Odniesienia w kulturze

O Dubiecku pisali:

• Ignacy Krasicki
• Aleksander Fredro
• Franciszek Karpiński (tutaj powstała kolęda Bóg się rodzi)
• Aleksandra Konarska (hr. Krasicka)

Miasta partnerskie

• Azay-le-Rideau

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Dubiecku

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Dubiecko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 187 .
• Dubiecko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 445 .
• Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dubieckiej
• Pałac w Dubiecku – opis i fotogaleria
• Historia Żydów w Dubiecku na portalu Wirtualny Sztetl
• Zamek Dubiecko – strona obiektu
• Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona