Dubienka

Dubienka
	wieś
	; Kościół Trójcy Przenajświętszej
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	chełmski
Gmina	Dubienka
Liczba ludności (2011)	967
Strefa numeracyjna	82
Kod pocztowy	22-145
Tablice rejestracyjne	LCH
SIMC	0103131
	Położenie na mapie gminy Dubienka Dubienka
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dubienka
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Dubienka
	Położenie na mapie powiatu chełmskiego Dubienka
	51°02′54″N 23°53′41″E/51,048333 23,894722
	Strona internetowa

Artykuł	51°2′54″N 23°53′41″E
- błąd	39 m
WD	51°3'N, 23°53'E, 51°1'N, 23°52'E
- błąd	2313 m
Odległość	864 m

Dubienka – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie chełmskim, w gminie Dubienka. Leży w Obniżeniu Dubieńskim (Polesie Wołyńskie), nad Wełnianką (lewy dopływ Bugu), w pobliżu granicy Strzeleckiego Parku Krajobrazowego. Siedziba gminy Dubienka. Od 1588 samodzielne miasto, zdegradowana w 1945 roku^[3]^[4]. Była miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[5]. Miasto królewskie Dubno lokowane w 1588 roku położone było w XVI wieku w ówczesnym województwie bełskim^[6]. W XVIII wieku wchodziła w skład starostwa dubieńskiego^[7]. Miasto rządowe Królestwa Kongresowego położone było w 1827 roku w powiecie hrubieszowskim, obwodzie hrubieszowskim województwa lubelskiego^[8]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w ówczesnym województwie chełmskim.

Miejscowość w 2011 liczyła 967 mieszkańców (Narodowy Spis Powszechny: marzec 2011 r.)^[1].

Historia

Pierwsza źródłowa informacja o istnieniu miejscowości pochodzi z roku 1472. W latach 1588–1945 było to miasto leżące na dawnym szlaku handlowym z Wielkopolski i Mazowsza przez Chełm do Kijowa, zwanym Drogą Królewską; w XVI i XVII wieku był to ośrodek handlu (spław drewna oraz zboża Bugiem) i szkutnictwa; port rzeczny. Dubienka zwana niegdyś Dębnem lub Dubnem była miastem królewskim i ma bogatą przeszłość historyczną. Korzystne położenie przy szlaku wodnym sprawiło to, że 10 lutego 1588 roku otrzymała ona przywilej lokacyjny od króla Zygmunta III Wazy. Miasto otrzymało szereg przywilejów, oraz w użytkowanie okoliczne łąki, lasy i wody. Szybko się rozwijało, słynęło z handlu i szkutnictwa. W 1592 roku starosta horodelski, wojewoda podolski Jan Sienieński uposażył kościół parafialny w Dubnej pw. św. Trójcy, a w 1599 roku – cerkiew, prawdopodobnie prawosławną^[9]. Świątynia ta przyjęła następnie unię. W XVIII wieku w Dubience znajdowała się parafia unicka z drewnianą cerkwią^[10]. W 1648 roku do Dubna dotarli Tatarzy, którzy spalili miasto, w tym także ratusz ze wszystkimi księgami miejskimi. Pomimo tego, że miasto było silnie obwarowane, w połowie XVIII wieku zrujnowały je wojny kozackie i dopiero pod koniec wieku nastąpił jego kolejny rozkwit. W tym też czasie utrwaliła się nowa nazwa – Dubienka. W mieście czterokrotnie bawił król Stanisław August Poniatowski. Podczas podróży z Warszawy na Podole w 1781 roku król zatrzymał się 13 października i 3 grudnia w drodze powrotnej. Kolejna podróż z Warszawy do Kaniowa odbywała się w 1787 roku. W czasie tej podróży król zatrzymał się w Dubience dnia 5 marca i 3 czerwca w drodze powrotnej. W 1789 roku Dubienka została stolicą województwa bełskiego i powiatu dubienieckiego.

Mogiła żołnierzy 42 Białostockiego Pułku Piechoty poległych pod Dubienką w 1920 roku.

W okolicy znajduje się pole bitwy stoczonej 18 lipca 1792 roku przez generała Tadeusza Kościuszkę. Została ona upamiętniona w 1861 roku usypaniem kopca ziemnego na południowym skraju wsi Uchańka. W 1964 roku został on odnowiony i częściowo zrekonstruowany, obecnie ma wysokość 10 metrów, a na szczycie trzy maszty. Od 1795 roku Dubienka znajdowała się na terenie zaboru austriackiego, od 1806 roku na terenie Księstwa Warszawskiego, od 1815 roku na terenie Królestwa Polskiego. W 1830 roku stacjonował tu 3 szwadron 4 Pułku Ułanów. W XIX wieku nastąpiło zahamowanie rozwoju miasta, co spowodowane było m.in. budową linii kolejowej, która ominęła Dubienkę. W 1875 roku, wskutek likwidacji unickiej diecezji chełmskiej, parafia unicka w Dubience przeszła do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Od 1878 roku przy prawosławnej cerkwi działała szkoła^[11]. Pod koniec XIX wieku świątynia prawosławna spłonęła, toteż w 1908 roku na jej miejscu postawiony został nowy sakralny budynek murowany^[12].

Pomnik-czołg w Dubience.

W 1920 roku pod Dubienką stoczono jedną z bitew w trakcie wojny polsko-bolszewickiej.

W czasie okupacji hitlerowskiej osada była silnym ośrodkiem ruchu oporu. W 1942 roku Niemcy utworzyli getto (ok. 3000 osób, większość zginęła w obozie zagłady w Sobiborze). 21 lipca 1944 roku wojska radzieckie po sforsowaniu Bugu zdobyły Dubienkę. 23 lipca 1944 oku do Dubienki weszły oddziały 2 dywizji piechoty Wojska Polskiego im. Jana Henryka Dąbrowskiego (w 30. rocznicę tego wydarzenia ustawiony został pomnik – czołg)^[13]. Do 1951 roku w okolicy aktywnie były oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii, zrzeszenia Wolność i Niezawisłość oraz Narodowych Sił Zbrojnych.

Zabytki

Cerkiew Świętej Trójcy.

Neobarokowy kościół rzymskokatolicki Trójcy Przenajświętszej murowany, wzniesiono w 1865 roku (parafia erygowana po 1588 roku). Zachowało się starsze wyposażenie barokowe i rokokowe pochodzące z XVIII wieku
Cerkiew prawosławna Świętej Trójcy – od 1946 roku do niedawna użytkowana jako magazyn. Obecnie cerkiew filialna parafii Świętego Apostoła Jana Teologa w Chełmie; nieczynna ze względu na zły stan techniczny. Wzniesiona z czerwonej cegły w 1909 roku w stylu bizantyńsko-ruskim, na zróżnicowanym rzucie (zbliżonym do prostokąta), z zakończonym oktagonalnie prezbiterium. Na elewacjach zewnętrznych medaliony z wizerunkami świętych prawosławnych. Obramienia okienne z motywami roślinnymi i geometrycznymi.
Przy ul. 3 Maja znajduje się izba pamięci, m.in. z ekspozycją poświęconą pochodzącemu z Dubienki komandorowi Bogusławowi Krawczykowi – dowódcy Okrętu Rzeczypospolitej Polskiej "Wilk", który we wrześniu 1939 roku walczył na wodach Morza Bałtyckiego, następnie dotarł do Zjednoczonego Królestwa.
Cmentarz żydowski – położony na rogu ul. Piaski i ul. Armii Krajowej
Cmentarz prawosławno-katolicki

Drewniane domy przy ul. 3 Maja.

Szlaki turystyczne

Szlak Tadeusza Kościuszki
Nadbużański szlak rowerowy

Osoby związane z Dubienką

Stanisław Krakiewicz – polski duchowny protestancki
Bogusław Krawczyk – polski wojskowy, oficer Marynarki Wojennej
Adam Lerue – polski rysownik i malarz
Wojciech Sęczawa – polski rzeźbiarz

Przypisy

↑ ^a ^b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 239 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 28-29.
↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948, s. 84
↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 173.
↑ Wiesław Bondyra, Własność ziemska w województwie bełskim w czasach saskich, Lublin 2015, s. 37.
↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 108.
↑ AndrzejA. Gil AndrzejA., Chełmska diecezja unicka 1596-1810. Dzieje i organizacja, Lublin: Towarzystwo Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, 2005, s. 54, ISBN 83-85854-85-1, OCLC 69308844 .
↑ K. Wróbel-Lipowa: Kultura materialna miast królewskich województwa bełskiego w XVIII w. Dubienka, Grabowiec, Horodło, Tyszowce. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 1986, s. 77-78. ISBN 83-227-0045-8.
↑ A. Krochmal, Działalność prawosławnego duchowieństwa w diecezji chełmsko-warszawskiej w latach 1875–1905, "Roczniki Humanistyczne", Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, t. XLI, z.2, 1993, s.171
↑ G. Rąkowski: Polska egzotyczna. Cz. II. Przewodnik. Pruszków: Rewasz, 2003, s. 203-204. ISBN 978-83-62460-26-7.
↑ ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945” Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 140

Linki zewnętrzne

Makieta 3D Dubienki w latach 30. XX wieku na platformmie Sketchfab
Historia Żydów w Dubience na portalu Wirtualny Sztetl
Dubienka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 189 ., s. 189-190.

[GUS-1] GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 239 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[3] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 28-29.

[4] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948, s. 84

[5] Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.

[6] Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 173.

[7] Wiesław Bondyra, Własność ziemska w województwie bełskim w czasach saskich, Lublin 2015, s. 37.

[8] Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 108.

[9] AndrzejA. Gil AndrzejA., Chełmska diecezja unicka 1596-1810. Dzieje i organizacja, Lublin: Towarzystwo Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, 2005, s. 54, ISBN 83-85854-85-1, OCLC 69308844 .

[10] K. Wróbel-Lipowa: Kultura materialna miast królewskich województwa bełskiego w XVIII w. Dubienka, Grabowiec, Horodło, Tyszowce. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 1986, s. 77-78. ISBN 83-227-0045-8.

[11] A. Krochmal, Działalność prawosławnego duchowieństwa w diecezji chełmsko-warszawskiej w latach 1875–1905, "Roczniki Humanistyczne", Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, t. XLI, z.2, 1993, s.171

[12] G. Rąkowski: Polska egzotyczna. Cz. II. Przewodnik. Pruszków: Rewasz, 2003, s. 203-204. ISBN 978-83-62460-26-7.

[13] ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945” Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 140

[a-14] w 1940 pozbawione praw miejskich przez okupanta, w 1945 nie uznane za miasto przez władze polskie

[b-15] 1951 w ZSRR

[c-16] większa część przeszła do ZSRR

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[A]

[B]

[C]

Wsie sołeckie	Brzozowiec Dubienka Holendry Janostrów Jasienica Józefów Kajetanówka Krynica Mateuszowo Nowokajetanówka Radziejów Rogatka Siedliszcze Skryhiczyn Stanisławówka Starosiele Tuchanie Uchańka Zagórnik
Kolonie i osady	Lipniki Poduchańka Rudka
Części miejscowości	Tursko

Przynależność wojewódzka	gubernia lubelska (1867−1912) gubernia chełmska (1912−15) gubernia lubelska (1915−1918) woj. lubelskie (II RP) (1919−39) dystrykt lubelski (1939−44) woj. lubelskie (PRL) (1944−75)
Miasta	Bełz (← 1940^[A]^[B]) Dubienka (do 1939^[A]) Grabowiec (do 1870) Horodło (do 1870) Hrubieszów Kryłów (do 1870) Uchanie (do 1870)
Gminy wiejskie (1867−1954 i 1973−75)	Bełz (← 1940−51^[C]) Białopole (od 1877) Chłopiatyn (1951−54) Chorobrów (← 1940−51 →) Dołhobyczów (← od 1905) Dubienka (od 1939) Dziekanów (1918−1936) Grabowiec Horodło (od 1877) Hrubieszów (do 1918) Hrubieszów (od 1973) Hulcze (1951−54) Jarosławiec (do 1925) Kozodawy (do 1877) Kryłów (do 1954) Krystynopol (← 1940−51 →) Miączyn Mieniany (1877−1954) Miętkie (do 1954) Mircze (do 1936 i od 1973) Mołodiatycze (do 1954) Moniatycze (do 1954) Ornatowice (do 1868) Poturzyn ← 1940–44 → Strzelce (do 1877) Strzyżów (do 1877) Tarnoszyn (← 1940–45 →) Telatyn ← 1940–44 → Trzeszczany (od 1973) Uchanie (od 1925) Waręż (← 1940−51^[C]) Werbkowice
Gromady (1954−72)	Białopole (1954−72) Chłopiatyn (1954−61) Czerniczyn (1954−72) Dołhobyczów (1954−72) Drohiczany (1954−59) Dubienka (1954−72) Dziekanów (1954−72) Gdeszyn (1954−61) Gozdów (1954−68) Grabowiec (1954−72) Horodło (1954−72) Horyszów (1954−61) Hostynne (1954−72) Hulcze (1954−72) Jarosławiec (1954−61) Kopyłów (1954−61) Kozodawy (1954−59) Kryłów (1954−72) Małków (1956−59) Matcze (1954−59) Miączyn (1954−72) Miętkie (1954−61) Mircze (1954−72) Modryń (1954−59) Mojsławice (1954−59) Mołodiatycze (1954−68) Mołożów (1956−61) Moniatycze (1954−72) Nieledew (1954−68) Oszczów (1954−59) Raciborowice (1954−61) Rogatka (1954−59) Siedliszcze (1954−61) Skomorochy Małe (1954−68) Skryhiczyn (1954−61) Stara Wieś (1962−72) Stefankowice (1954−68) Strzyżów (1954−72) Szychowice (1954−56) Szystowice (1954−59) Ślipcze (1954−61) Świdniki (1954−61) Teptiuków (1954−61) Teratyn (1954−68) Terebiniec (1954−59) Trzeszczany (1954−61) Trzeszczany (1969−72) Tuczapy (1954−56) Tuczępy (1954−59) Turkowice (1954−72) Uchanie (1954−72) Werbkowice (1954−72) Wiszniów (1954−61) Zawalów (1954−59) Zosin (1954−59) Żniatyn (1954−59)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne