Dwór Żuk-Skarszewskich w Przyszowej

Dwór od frontu
Dwór od strony zachodniej

Dwór Żuk-Skarszewskichdwór znajdujący się we wsi Przyszowa w województwie małopolskim. Budynek należy do zabytkowej posiadłości należąca do rodziny wywodzącej się z rodu Żuk-Skarszewskich herbu „Nałęcz”.

Dworek rodziny Żuk-Skarszewskich nie udostępniany zwiedzającym, pełniąc funkcję domu mieszkalnego. Położony jest na stromej skarpie, z elewacją frontową zwróconą ku północy. Na fasadzie wyeksponowany jest herb „Nałęcz”. Dookoła rosną okazy starych dębów.

Historia dworu i jego mieszkańców

Został zbudowany na przełomie XVI i XVII wieku, około roku 1580 przez Andrzeja Wierzbięta, ówczesnego dziedzica wsi Przyszowa. Późniejszym właścicielem posiadłości był rycerski ród Dunin-Wąsowiczów[1]. W 1683 roku, posiadłość została sprzedana zaprzyjaźnionemu z rodem Aleksandrowi Żuk-Skarszewskiemu, wywodzącemu się z Podola. Zapoczątkował on kolejną linię rodu dziedziców Przyszowej.

Przez wieki był głównym ośrodkiem rozwoju kulturalnego i gospodarczego ówczesnego społeczeństwa Przyszowej, jak również okolicznych wsi.

Dwór był świadkiem bitwy pod Limanową, która toczyła się w grudniu 1914 roku. Jej znamieniem jest zniszczenie baszty budynku. Znajdował się tutaj także szesnastowieczny, drewniany lamus dworski, który w wyniku działania czasu uległ zniszczeniu. Po zakończeniu  wojny, gdy majątki wiejskie ulegały parcelacji (w tym majątek rodziny Żuk-Skarszewskich), w dworskim budynku utworzono szkołę podstawową. W późniejszych latach, szkołę przeniesiono do nowo powstałego budynku, dwór wyremontowano i odnowiono, a należyci właściciele wprowadzili się do niego na nowo. Aktualnie uznawany jest jako zabytek i miejsce pamięci, szczególnie lokalnej.

Postacie historyczne[2]

  • Onufry Żuk-Skarszewski – konfederat barski[3] (1768–1772);
  • Protazy Żuk-Skarszewski – miłośnik gospodarstwa i pracy na roli, oddany społeczeństwu, wprowadził uwłaszczenie chłopów w Przyszowej;
  • Marceli Żuk-Skarszewski – brał udział w powstaniu styczniowym: zajmował się pomocą dla organizacji wspierających wojsko w Kongresówce;
  • Faustyn Żuk-Skarszewski – poeta;
  • Aleksander Żuk-Skarszewski – twórca zakładu leczniczego w okresie dwudziestolecia międzywojennego, który znajdował się na terenie posiadłości dworskich;
  • Adam Żuk-Skarszewski – „chłopoman”, niezwykle oddany dla współmieszkańców, ofiarny dla wsi i Kościoła[4];
  • Roman Żuk-Skarszewski – ostatni wojenny właściciel Przyszowej, brał udział w kampanii wrześniowej w 1939, został ranny w bitwie pod Szczekocinami. Po powrocie do domu rozpoczął w Przyszowej podziemną działalność tworzenia struktur Armii Krajowej oraz partyzancką. Podejrzany o działania konspiracyjne, był długo więziony i torturowany przez GESTAPO w Nowym Sączu.[1][5]
  • Aleksandra Żuk-Skarszewska – prowadziła działalność społeczną. Stworzyła bibliotekę. Książki były wypożyczane ku oświeceniu miejscowej ludności;
  • Maria Żuk-Skarszewska – zdobyła wykształcenie muzyczne i komponowała na pianinie. Jeden z Polskich poetów, Zygmunt Krasiński, ułożył słowa do jej melodii.[2]


Przypisy

  1. Marzanna Raińska, Dwory Małopolski w fotografii archiwalnej, Warszawa: Graf-ika, 2017, ISBN 978-83-65602-26-8.
  2. Opowiadania właścicielki - Pani Żuk-Skarszewskiej
  3. Onufry Antoni Żuk-Skarszewski h. Nałęcz, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2016-04-08].
  4. Adam Żuk-Skarszewski h. Nałęcz, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2016-04-08].
  5. Almanach Ziemi Limanowskiej

Media użyte na tej stronie

Dwór Żuk - Skarszewskich.jpg
Autor: Kunicka i Migacz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zdjęcie przedstawia dwór Żuk-Skarszewskich od frontu
Dwór Żuk-Skarszewskich.jpg
Autor: Kunicka i Migacz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zdjęcie przedstawia dwór Żuk-Skarszewskich od strony zachodniej.