Dwór w Cielętnikach
| ||
 nr rej. A/218/67 z 27.12.1967; A/189/78[1] | ||
 | ||
| Państwo |  Polska | |
| Miejscowość | Cielętniki | |
| Adres | Cielętniki, 42-265 Dąbrowa Zielona | |
| Typ budynku | dwór | |
| Styl architektoniczny | klasycyzm | |
| Inwestor | Bystrzanowscy | |
| Kondygnacje | 2 | |
| Ukończenie budowy | 1725 | |
| Ważniejsze przebudowy | XIX w., 1939 | |
| Pierwszy właściciel | Bystrzanowscy | |
| Kolejni właściciele | Torgułowie, | |
Położenie na mapie gminy Dąbrowa Zielona _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Dąbrowa Zielona") | ||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | ||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | ||
Położenie na mapie powiatu częstochowskiego  | ||
 50°53′25,2″N 19°34′17,8″E/50,890333 19,571611 | ||
Dwór w Cielętniki – zabytkowy dwór w Cielętnikach, w powiecie częstochowskim. Wpisany do rejestru zabytków byłego woj. katowickiego pod nr A/218/67 z datą z 27 grudnia 1967 roku oraz pod nr A/189/78. Do rejestru zabytków wpisano również lamus (kaplicę dworską?) z XVIII wieku oraz 15 marca 2007 roku XIX-wieczny park.
Historia
Dwór w Cielętnikach został zbudowany w 1725 roku w stylu klasycystycznym przez właścicieli Cielętnik Bystrzanowskich herbu Starykoń. Otaczał go rozległy park krajobrazowy. W połowie XVIII wieku właścicielami dworu byli Torgułowie[2]. W połowie XIX wieku we dworze osiedli Kołaczkowscy, jednak za udział w powstaniu styczniowym musieli go opuścić. Następnymi gospodarzami w Cielętnikach byli Lemańscy i Kobierzyccy. Po I wojnie światowej cielętnickie włości wystawiono na sprzedaż. Kupnem zainteresowany był ponoć sam Ignacy Jan Paderewski. Ostatecznie majątek nabył w 1928 roku Stefan Steinhagen, syn Artura Steinhagena, właściciela zakładów papierniczych w Myszkowie. Zakupiony majątek Cielętniki obejmował 1500 ha, w tym 1000 ha lasów i 500 ha ziemi uprawnej. Funkcjonowały tu stawy rybne, tartak, młyn i gorzelnia. Stefan Steinhagen był jednym z najwybitniejszych przemysłowców polskich, twórcą koncernu papierniczego Senger-Steinhagen, posiadającego fabryki w Myszkowie, Włocławku i Pabianicach (80% produkcji papieru gazetowego w Polsce). Zginął w 1939 roku w Warszawie, podczas bombardowania. Pełnił tam funkcję pełnomocnika prezydenta Starzyńskiego ds. aprowizacji. Jego spadkobiercy dzielnie wspierali partyzantów w czasie wojny. W 1944 roku dministratorem majątku Cielętniki był inżynier Władysław Gieysztor[3]. Spadkobiercy Stefana Steinhagena utracili swoje dobra w wyniku reformy rolnej. Majątek przekazano Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu, we dworze funkcjonowały biura. Później działała w nim poczta (na pocz. lat 90. XX wieku), biblioteka, straż pożarna oraz utworzono mieszkania komunalne. Spadkobiercy rodziny Steinhagenów starali się o zwrot majątku, lecz gmina Dąbrowa Zielona zaproponowała im sprzedaż na zasadach pierwokupu za cenę 150 tys. zł, następnie wystawiając dwór na sprzedaż[4].
Architektura
Dwór jest murowany z cegły, parterowy, dwukondygnacyjny, zbudowany na planie prostokąta. Posiada dwuspadowy dach. W środkowej części głównego korpusu budynku, na elewacji frontowej jest niewielkie pięterko z ryzalitem i balkonem wspartym na czterech filarach (portyk poprzedzający wejście). Ściany boczne zwieńczono zaokrąglonymi szczytami. Od strony wschodniej i zachodniej widoczne są dobudówki. W elewacji tylnej wyróżnia się ryzalit z kolumnami i szczytem trójkątnym.
W wyniku przebudów dwór zatracił cechy stylowe. Gruntowne remonty i przebudowy miały miejsce w XIX i XX wieku, a ostatni w 1939 roku. W latach 60. XX wieku nastąpiły wtórne podziały wnętrz dworu w celu wydzielenia mieszkań. Prowadzony obecnie przez prywatnych właścicieli remont ma w znacznej części przywrócić charakter obiektu.
Z całego założenia dworskiego zachował się także barokowy zbór braci polskich, zbudowany przez braci Majów – protektorów braci polskich na tym terenie, później będący lamusem. Zachowały się fragmenty parku z podjazdem i pomnikowymi drzewami, sad, staw, pojedyncze budynki folwarczne oraz XIX-wieczna gorzelnia.
Galeria
Lamus dworski
Staw w parku
Przypisy
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie. 2020-09-30.
- ↑ GogleCenter • Stawy w Cieletnikach! Rybki pierwsza klasa! • Cielętniki, goglecenter.pl [dostęp 2015-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-08].
- ↑ Śladami brytyjskiej misji "Freston" - Strona 3, odkrywcy.pl, 9 kwietnia 2013 [dostęp 2016-01-11] (pol.).
- ↑ Gazeta Częstochowska OnLine - Częstochowa, kultura, rozrywka, gazetacz.com.pl [dostęp 2015-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-08].
Bibliografia
- Dwór w Cielętnikach na stronie internetowej map4U.pl
- Dwór i dawny zbór ariański w Cielętnikach na stronie internetowej Związku Gmin Jurajskich
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
- N: 51.1617 N
- S: 49.2956 N
- W: 17.8872 E
- E: 20.0559 E
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Częstochowa County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
- N: 51.06 N
- S: 50.61 N
- W: 18.82 E
- E: 19.85E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Symbol dworu do legendy mapy
Autor: LuzynaS, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Cielętniki, dwór, 2 poł. XVIII, XIX, XX
Autor: LuzynaS, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID
Autor: Leszek Korpas, Licencja: CC BY 2.5 pl
Cielętniki - widok na park