Dwór w Modliszewicach

Dwór obronny w Modliszewicach
Symbol zabytku nr rej. A.489/1-4 z 2.10.1956, z 15.02.1967 i z 16.05.1984[1]
Ilustracja
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Państwo

 Polska

Miejscowość

Modliszewice

Typ budynku

dwór obronny

Styl architektoniczny

renesans

Architekt

Santi Gucci

Kondygnacje

3

Rozpoczęcie budowy

XV w.

Ważniejsze przebudowy

lata 80.-90. XVI w.

Zniszczono

XIX w.

Pierwszy właściciel

Andrzej Modliszewski

Kolejni właściciele

Modliszewscy, bp Jan Lipski

Położenie na mapie gminy Końskie
Mapa konturowa gminy Końskie, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dwór obronny w Modliszewicach”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Dwór obronny w Modliszewicach”
Położenie na mapie powiatu koneckiego
Mapa konturowa powiatu koneckiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dwór obronny w Modliszewicach”
Ziemia51°12′15,54″N 20°22′18,36″E/51,204317 20,371767

Dwór obronny w Modliszewicach – częściowo zrujnowany renesansowy dwór obronny z XVI wieku, znajdujący się w centralnej części wsi Modliszewice w powiecie koneckim w województwie świętokrzyskim.

Opis

Dwór w Modliszewicach zawiera w sobie wszystkie elementy charakterystyczne dla siedziby zamożnego szlachcica polskiego z II połowy XVI wieku. Autorem projektu dworu w stylu renesansu włoskiego był najprawdopodobniej słynny włoski architekt Santi Gucci. Obiekt jest budowlą obronną, dwukondygnacyjną, zbudowaną z kamienia oraz cegły na fundamencie z łamanego wapienia. Wznosi się na niewysokim sztucznym wzniesieniu na wyspie. Ma plan prostokąta o wymiarach 10,8×27 m. W narożach budynku wybudowano dwie cylindryczne piętrowe wieże strzelnicze nakryte dachem. Do dworu wchodziło się wachlarzowatymi schodami od strony północnej. Wejście zlokalizowane było na wysokości pierwszej kondygnacji nad trójarkadowym ryzalitem. Według zamierzeń architekta, miał on pełnić funkcję krużganków. Nad trójarkadowymi krużgankami na wysokości pierwszego piętra znajduje się pięć otworów okiennych rozmieszczonych nierównomiernie w układzie trzy na dwa. Nad drzwiami można zauważyć łacińską inskrypcję będącą wierną kopią inskrypcji z Zamku na Wawelu[2]. Uwagę zwraca bogate zdobienie kamiennych obramień okiennych w północnej elewacji budynku, co wskazuje na typową renesansową dekorację okienną. W XVI wieku na wyspę prowadził drewniany most zwodzony. Na stałym lądzie zakończony był kamienną bramą, mającą podobne cechy obronne. Jeszcze w XVI w. do południowej elewacji dobudowano kolejne skrzydło mieszkaniowe, a w XVII wieku wyspa od wschodu i południa została otoczona murem. Dziś dwór leży nad dużym stawem, który jest pozostałością fosy.

Historia dworu

Dwór został ufundowany przez Andrzeja Dunina-Modliszewskiego w końcu XVI wieku na miejscu drewnianego dworu z XV wieku, zbudowanego przez Odrowążów. W XVII wieku dwór przeszedł na własność biskupa Jana Lipskiego, późniejszego prymasa. W latach trzydziestych XVII wieku w północnej części wyspy wzniósł on piętrowy budynek bramny i otoczył dwór murem obwodowym. Następnymi właścicielami byli Humięccy, a przez małżeństwo Izabeli Humięckiej z Janem Małachowskim wieś dostała się w pierwszej połowie XVIII wieku rodzinie Małachowskich herbu Nałęcz. Wówczas dobudowano przyległy budynek zwany kuźnią.

W końcu XIX wieku obiekt został sprzedany Tarnowskim, którzy nie przeprowadzili żadnych prac remontowych. Budynek został opuszczony w połowie XIX wieku i zaczął podupadać. Rozebrano wówczas południowe skrzydło.

W trakcie II wojny światowej w Modliszewicach miał siedzibę niemiecki zarządca Kreislandwirt Fitting, który został zlikwidowany przez dowódcę II Zgrupowania Partyzanckiego Waldemara Szwieca „Robota” w czasie spektakularnej akcji w 1943 roku. W latach 1983–1985 dwór został częściowo odbudowany i zabezpieczony przed zniszczeniami. W latach 1985–1990 kontynuowano jego odbudowę.

W latach 1986–1987 na terenie dworu prowadzone były badania archeologiczne[3]. W 1990 roku przerwano renowację ze względu na brak środków finansowych. Obecnie dwór jest własnością Świętokrzyskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego.

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2012-12-09].
  2. ↑ Przewodnicy.Sandomierz, Góry Świętokrzyskie - Nieznane i zapomniane, przewodnik-swietokrzyski.pl.tl [dostęp 2017-11-22].
  3. ↑ Czesław Hadamik: Konferencja pt. Z nowych badań nad systemai grzewczymi i wytwórczością kaflarską na ziemiach polskich w średniowieczu i nowożytności. Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Kielcach, 9 października 2009. [dostęp 2015-09-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-07)].

Bibliografia

  • Agnieszka i Robert Sypkowie, Zamki i warownie ziemi sandomierskiej, Wyd. Trio, Warszawa 2003
  • Sławomir Wróblewski, Zamki i dwory obronne województwa sandomierskiego w średniowieczu, Nowy Sącz 2006

Media użyte na tej stronie

Świętokrzyskie Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Świętokrzyskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 51.4 N
  • S: 50.1N
  • W: 19.6 E
  • E: 22 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Końskie County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Końskie County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 51.35 N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.96 E
  • E: 20.72 E
4 Modliszewice 03.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Ruiny obronnego dworu w Modliszewicach