Dwór w Nowosielcach

Dwór w Nowosielcach
Symbol zabytku nr rej. 948 z 30.01.1985[1]
Ilustracja
Dwór w Nowosielcach (2014)
Państwo Polska
MiejscowośćNowosielce
AdresNowosielce 206
38-530 Zarszyn
Ważniejsze przebudowy1904-1905
Położenie na mapie gminy Zarszyn
Mapa konturowa gminy Zarszyn, po prawej znajduje się punkt z opisem „Dwór w Nowosielcach”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Dwór w Nowosielcach”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Dwór w Nowosielcach”
Ziemia49°33′48,3″N 22°04′43,9″E/49,563417 22,078861
Dwór Łucji z Ostaszewskich Gniewoszowej w Nowosielcach na mapie z 1851 roku

Dwór w Nowosielcach – zabytkowy dwór w Nowosielcach.

Pierwotnie budynek dworu został zbudowany na przełomie XVIII/XIX wieku. W latach 1904-1905 został odnowiony. W tym czasie działały w nim elektrownia i wodociąg.

Od końca XVIII wieku dobra ziemskie w Nowosielcach należały do rodziny Gniewoszów herbu Rawicz. W 1882 Stanisław Gniewosz nabył dobra od Józefa Mniszecha. Kolejnymi właścicielami rodowych dóbr byli jego synowie Józef Gniewosz (od 1795) i Piotr Gniewosz (1756-1811) od 1801. W owym czasie przejściowo majątek dzierżawił Jan Skrzynecki, ojciec gen. Jana Skrzyneckiego.

Kolejnym dziedzicem był od 1811 najstarszy syn Piotra, Wiktor Gniewosz (1792-1840), a po jego śmierci majątkiem władała żona, Łucja (1802-1894), córka Sebastiana Ostaszewskiego. Po jej zgonie dobra przejął w 1894 syn Feliks Gniewosz (1836-1907), a w 1901 jego syn, Wiktor (1879-1921). W 1905 Janina Gniewosz wraz z dwoma współwłaścicielami posiadała we wsi obszar 415 ha[2]. Po śmierci Wiktora Gniewosza ostatnią dziedziczką dóbr była Helena Gniewosz, do końca II wojny światowej.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej od lipca 1920 w folwarku majątku dworskiego w Nowosielcach-Gniewosz gromadzili się ochotnicy do formowanego 209 Ochotniczego Pułk Ułanów Podkarpackich, którego inicjatorem i organizatorem był rtm. Henryk Towarnicki[3].

Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 została stworzona tymczasowo szkoła rolnicza. Następnie w okresie PRL w budynku działała Spółdzielnia Produkcyjna do lat 50. W 1971 trwały prace konserwacyjno-remontowe dworu[4]. W zabudowaniach utworzona została Roczna Szkoła Rolnicza I stopnia od 1958. W 1984 szkoła otrzymała patrona II Czechosłowackiej Brygady Spadochronowej. Obecnie w budynku działa Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. II Czechosłowackiej Brygady Spadochronowej w Nowosielcach[5].

Wokół dworu rozpościera się park. Na jego obszarze zostały ustanowione:

  • Kamień pamiątkowy Tysiąclecia Państwa Polskiego 966-1966.
  • Masowa mogiła żołnierzy II Samodzielnej Czechosłowackiej Brygady Spadochronowej w Nowosielcach (1944) oraz pomnik odsłonięty 18 czerwca 1972, którego opiekę powierzono młodzieży z miejscowej szkoły rolniczej działającej w byłym budynku dworskim[6][7][8].

Zespół pałacowy w Nowosielcach, w tym pałac i park, zostały wpisane do wojewódzkiego rejestru ochrony zabytków.

Zobacz też

  • Lista zabytków w gminie Sanok w artykule „Wiki Lubi Zabytki”

Przypisy

  1. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie. 2021-09-30. s. 12. [dostęp 16 sierpnia 2013].
  2. ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
  3. ↑ Władysław Laudyn: Zarys historii wojennej 22-go pułku Ułanów Podkarpackich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, s. 3, 14-15, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
  4. ↑ Artur Bata. Sprawozdanie z działalności Powiatowego Konserwatora Zabytków w Sanoku w roku 1972. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. 15, s. 65, 1972. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. 
  5. ↑ Kontakt. zsckr-nowosielce.pl. [dostęp 2015-08-16].
  6. ↑ Odsłonięcie pomnika żołnierzy czechosłowackich w Nowosielcach. „Nowiny”, s. 1, Nr 167 z 18 czerwca 1972. 
  7. ↑ W Nowosielcach odsłonięto pomnik żołnierzy czechosłowackich. „Nowiny”, s. 1, Nr 168 z 19 czerwca 1972. 
  8. ↑ Odsłonięcie pomnika w Nowosielcach. „Podkarpacie”, s. 2, Nr 26 z 29 czerwca 1972. 

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
Powiat sanocki location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Manor house in Nowosielce 2.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 4.0
Budynek dworski w Nowosielcach. Obecnie Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. II Czechosłowackiej Brygady Spadochronowej w Nowosielcach
Nowosielce Gniewosz 1851.jpg
Autor: Baliw, Licencja: CC BY-SA 4.0
Manor house and garden in Nowosielce Gniewosz on a map from 1851