Dworek Goethego w Tarnowskich Górach

Dworek Goethego

nr rej. A/624/66 z 28 maja 1966[1]
Dworek Goethego w Tarnowskich Górach
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Tarnowskie Góry (Śródmieście-Centrum)
Adres	ul. Górnicza 7
Architekt	nieznany[2]
Inwestor	nieznany[2]
Ukończenie budowy	poł. XVIII wieku[3][4]
Kolejni właściciele	Spis kolejnych właścicieli 1800: Babczinski, 1811: Mentzel, 1817–1822: Georg Heppner, 1827: Henckel von Donnersmarck, 1832–1843: Michael Kochanowsky, 1847–1848: Wilhelm August Dressler, – Friedrich Schneider, – Gottlieb Schneider, 1883: Marcus Weissenberg, 1884–1896: Dorothea Weissenberg, 1909–1911: Max i Siegfried Weissenberg, 1931: Hermann i Maria Kalisz[2]
Obecny właściciel	PTTK Oddział „Ziemi Tarnogórskiej”
Położenie na mapie Tarnowskich Gór Dworek Goethego
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dworek Goethego
Położenie na mapie województwa śląskiego Dworek Goethego
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego Dworek Goethego
50°26′34,94″N 18°51′19,80″E/50,443039 18,855500

Dworek Goethego – zabytkowy budynek o charakterze mieszczańskiego dworku^[1][4] z XVIII wieku znajdujący się u zbiegu ulic Górniczej i Jana Bondkowskiego na terenie zabytkowego śródmieścia Tarnowskich Gór.

Historia

Dworek pochodzi z połowy XVIII wieku, a jego fundator i budowniczy jest nieznany. W kolejnym stuleciu został rozbudowany i przebudowany. Niegdyś pełnił funkcje mieszczańskiej lub szlacheckiej rezydencji^[5]. Powszechnie używana nazwa zwyczajowa budynku^[5][4][6][7] upamiętnia dwudniowy pobyt w nim Johanna Wolfganga von Goethego – w owym czasie tajnego radcy na dworze Karola Augusta z Saksonii-Weimar – we wrześniu 1790 roku^[3][4][8][5]. Poeta zwiedził wówczas kopalnię „Fryderyk” (niem. Königliche Friedrichsgrube), na której dwa lata wcześniej zainstalowano jedną z pierwszych maszyn parowych na kontynencie europejskim^[5][9]. Pewne kontrowersje wzbudził wpis Goethego do księgi pamiątkowej kopalni^[8][10]:

W 1821 roku gościem dworku był polski dramaturg, powieściopisarz i poeta Julian Ursyn Niemcewicz, który swój pobyt w Tarnowskich Górach opisał w opublikowanych w 1873 roku wspomnieniach Podróż do Wielkopolski i Śląska w roku 1821 z niewydanych dotąd rękopisów [...]^[11]. Podczas wizyty w mieście i jego bliskich okolicach Niemcewicz m.in. uczestniczył w polskim nabożeństwie w kościele pw. św. Piotra i Pawła, odwiedził hutę srebra i ołowiu w Strzybnicy oraz – podobnie jak Goethe 30 lat wcześniej – kopalnię „Fryderyk”^[5][9].

Po II wojnie światowej obiekt stopniowo popadał w ruinę, jednak w 1966 roku decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach został wpisany do rejestru zabytków. W 1985 roku dworek stał się własnością Oddziału „Ziemi Tarnogórskiej” Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego i do 1990 roku trwał jego remont generalny^[9][5].

Od ukończenia remontu tarnogórski oddział „Ziemi Tarnogórskiej” PTTK ma swoją siedzibę na poddaszu budynku^[12], natomiast na parterze mieści się restauracja (obecnie o nazwie „Praha”)^[13].

Architektura

Dworek Goethego jest murowanym budynkiem z cegły, parterowym, na rzucie wydłużonego prostokąta, podpiwniczonym. Elewacja bez wyraźnych cech stylowych, od frontu sześcioosiowa z dwuosiową facjatką, w której szczycie znajduje się okrągłe okienko. Obiekt dwutraktowy, trakt od strony wschodniej (frontowej) szerszy. Wewnątrz na osi budynku zlokalizowana jest sień z wejściami do pomieszczeń parteru oraz schody dwubiegowe prowadzące na poddasze. W pomieszczeniach na parterze zachowały się belkowane stropy^[3][4][5]. Drzwi frontowe klepkowe, dach naczółkowy, kryty gontem (w l. 60. XX wieku papą) zwrócony kalenicą do ul. Górniczej. W połaciach dachu obecne lukarny œil-de-bœuf^[6].

Przy północno-zachodnim narożniku dworku znajduje się przybudówka (również kryta gontem) oraz murowane ogrodzenie wzdłuż ulicy Bondkowskiego, z małą kutą furtką prowadzącą do restauracyjnego ogródka. Drugi, mniejszy ogródek znajduje się po południowej i zachodniej stronie budynku^[6][5]. Przed budynkiem rosną dwie lipy drobnolistne o rozmiarach pomnikowych, między którymi stoi pomnik w formie kałamarza nawiązujący do postaci poetów, którzy odwiedzili dworek^[7].

W pomieszczeniach restauracji znajdują się pamiątki i eksponaty wywodzące się z tradycji śląskiej oraz austro-węgierskiej, m.in. zabytkowe kufle, stare krzesła i stoły, pamiątkowe zdjęcia i obrazy. Organizowane są wernisaże prac plastycznych i wystawy zdjęć, odbywają się tutaj również kameralne koncerty^[5][7].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Marian Broniec, Ryszard Bednarczyk, Arkadiusz Czech, Mieczysław Filak, Krzysztof Gwóźdż, Jan Hahn, Marek Kandzia, Alicja Kosiba-Lesiak, Zofia Krzykowska, Dominik Ochman, Marek Panuś, Przemysław Rubacha, Anna Sopuch, Gabriela Szubińska, Marek Wojcik, Roman Wolniszewski: Przewodnik Tarnowskie Góry. Tarnowskie Góry: Drukpol sp.j., 2009. ISBN 978-83-61458-36-4.Sprawdź autora:15.
• Zofia Krzykowska: Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763-1918). Zabytki architektury i sztuki. W: praca zbiorowa pod red. Jana Drabiny: Historia Tarnowskich Gór. Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.Sprawdź autora:1.