Dworek Jana Matejki w Krzesławicach (Kraków)

Muzeum
Dworek Jana Matejki

Dworek Jana Matejki w Krzesławicach – widok od frontu
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Adres	ul. Wańkowicza 25 31-752 Kraków
Data założenia	1966
Dyrektor	Michał Pawelec
Położenie na mapie Krakowa Muzeum Dworek Jana Matejki
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Muzeum Dworek Jana Matejki
Położenie na mapie województwa małopolskiego Muzeum Dworek Jana Matejki
50°04′54,4″N 20°03′19,0″E/50,081778 20,055278
Strona internetowa

(c) Krzyycho z polskiej Wikipedii, CC BY 1.0

Dworek Jana Matejki w Krzesławicach – widok od tyłu

(c) Krzyycho z polskiej Wikipedii, CC BY 1.0

Dworek Jana Matejki w Krzesławicach – widok z boku (od strony Zalewu Nowohuckiego)

Dworek Jana Matejki w Krzesławicach – Muzeum Pamiątek po Hugonie Kołłątaju i Janie Matejce – staropolski dworek wystawiony w 1826, którego obecnym właścicielem jest Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Jest to typowa parterowa rezydencja wiejska z dobudówką mieszczącą niegdyś pracownie Jana Matejki. Całość przykrywa dach gontowy, a od frontu dostawiona jest weranda zaprojektowana przez J. Matejkę. Dworek otoczony jest 4-hektarowym parkiem. Od 1966 pełni funkcję muzeum, które poświęcone jest twórczości Jana Matejki, a jedna z sal przypomina innego wybitnego mieszkańca Krzesławic, Hugona Kołłątaja.

Historia

Pierwszymi znanymi właścicielami Krzesławic byli rycerze z rodu Gryfitów. W 1198 podarowali oni te dobra zakonowi bożogrobców w Miechowie, a pod koniec XVIII w. majątek trafił w ręce Akademii Krakowskiej. W 1788 tytułem emfiteuzy wszedł w jego posiadanie ówczesny rektor tej uczelni Hugo Kołłątaj (1750–1812). Wystawiony przez niego dwór stał w miejscu, gdzie dziś znajduje się latarnia koło parkingu. Budowla ta już nie istnieje. Gdy zbudowano nowy dwór pełniła funkcje „kuchni letniej” i została rozebrana w 1918.

Po upadku wojny w obronie Konstytucji 3 maja dwór został Kołłątajowi odebrany i objął go konsyliarz konfederacji targowickiej Karol Głębocki. Jakiś czas mieszkała tu jeszcze matka Kołłątaja, Marianna z Mierzeńskich oraz jego siostra.

Na początku XIX w. dwór zakupili Kirchmayerowie, którzy w 1826 wznieśli obecny dwór. Mieszkał tu Jan Kanty Kirchmayer, a potem dzierżawił te dobra Kazimierz Girtller, który zostawił ciekawe pamiętniki dotyczące terenów obecnej Nowej Huty.

Spokrewniony z Kirchmayerami Jan Matejko zakupił dworek w 1876 za pieniądze ze sprzedaży obrazu Stefan Batory pod Pskowem. W tym okresie dworek został przebudowany i rozbudowany według autorskiego projektu samego artysty. Matejko między innymi dobudował ganek własnego projektu pracownię malarską. W Krzesławicach Jan Matejko stworzył wiele swoich dzieł, głównie portrety i szkice, a także cykl „Dzieje cywilizacji w Polsce”, „Bohdan Chmielnicki z Tuhaj-bejem pod Lwowem”, „Ksiądz Kordecki broniący Jasnej Góry”, „Rzeczpospolita Babińska” (w tle ukazany jest ogród dworski w Krzesławicach), „Bolesław Rogatka i Zofia z Doren”. Tutaj powstał też częściowo obraz „Kościuszko pod Racławicami”. Kopiec po którym jedzie na obrazie Naczelnik znajdował się w tutejszym parku, a do obrazu pozowali miejscowi chłopi (jeden z nich, przedstawiony jako Bartosz Głowacki, zmienił sobie potem nazwisko z Boligłowa na Głowacki).

Po śmierci malarza dworek przeszedł w ręce żony, a następnie syna Tadeusza. Choć Jan Matejko marzył, by Krzesławice stały się siedzibą rodową, to majątek był tak zadłużony, że trzeba go było sprzedać. Trafił on w ręce dawnych plenipotentów Matejki, Cybulskich, a po nich objęła go ich córka Maria Burzyńska, która w 1959 przekazała dworek krakowskiemu Towarzystwu Przyjaciół Sztuk Pięknych.

17 stycznia 1966 w dworku dokonano uroczystego otwarcia muzeum. Znalazły tu miejsce pamiątki po Janie Matejce i Hugonie Kołłątaju, wyeksponowano poczet królów i książąt polskich (autorstwa uczniów J. Matejki Leonarda Stroynowskiego i Zygmunta Papieskiego), utworzono salę dydaktyczną.

Kolejnymi opiekunami Dworku J. Matejki w Krzesławicach byli:

• Katarzyna Kolasa
• Maciej Miezian
• Maria Przemecka-Zielińska
• Michał Pawelec.

Zespół dworsko-parkowy został wpisany do rejestru zabytków pod nr. A-330 z 30 czerwca 1961 i A-683 z 21 marca 1983^[1]

Zbiory

Z oryginalnego wyposażenia krzesławickiego dworu nie zachowało się wiele. Z czasów J. Matejki pochodzą: ganek (zaprojektowany przez artystę), drzwi wejściowe, drewniana ławka oraz dzwon do zwoływania domowników (obecnie na wieży pobliskiego kościoła).

Większość widocznego na ekspozycji umeblowania pochodzi z dawnego pałacu hrabiego Xawerego Pusłowskiego przy ul. Westerplatte i jest depozytem Muzeum UJ. Obrazy wiszące na ścianach w większości są własnością TPSP.

Do ciekawszych eksponatów należą:

• Sepet zdobiony kością (XVIII w.)
• Sepet zdobiony macicą perłową (XIX w.)
• Komplet mebli w stylu Ludwika Filipa
• Szafa rokokowa z 1737
• Stół i szafa w stylu neobarokowym (według tradycji po Henryku Sienkiewiczu)
• Fortepian na którym grywała żona Jana Matejki, Teodora Matejko
• Skrzynia na rysunki po Janie Matejce
• Jan Matejko, Głowa konia
• Jan Matejko, Orzeł (proj. polichromii do Kościoła Mariackiego w Krakowie)
• Jan Matejko, Herb cechu ślusarzy (proj. polichromii do Kościoła Mariackiego w Krakowie)
• Jan Matejko, oprawiony cykl grafik: Stroje w Polsce z dedykacją dla Leona Serafińskiego
• Gałąź palmowa z wieńca przysłanego na pogrzeb Jana Matejki przez Henryka Siemiradzkiego
• Nekrolog Jana Matejki
• Leonard Stroynowski, Zygmunt Papieski, Poczet królów i książąt polskich
• NN, Portret Tadeusza Kościuszki
• NN, Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego
• NN, Portret Hugona Kołłątaja
• Stefan Żechowski, Jan Matejko u umierającego Artura Grottgera
• Portrety państwa Cybulskich
• Stefan Matejko, Poranek w Krzesławicach
• Ludwik Leszko, Dworek w Krzesławicach
• Stefan Rostworowski, Dworek w Krzesławicach
• Halina Cieślińska-Brzeska, W Hołdzie Janowi Matejce.

Przypisy

Bibliografia

• Jaroszewski Tadeusz Stefan, Dwory i dworki w Polsce, Wydawnictwo „Sport i Turystyka” MUZA S.A., Warszawa, 1997.
• Michał Rożek, Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
• Michał Rożek, Zwiedzamy Kraków: przewodnik turystyczny, Wydawnictwo PTTK Kraj, Warszawa, Kraków, 1989.
• Julian Zinkow, Podkrakowskie wycieczki, Wydawnictwo Krakowski Ośrodek Informacji i Reklamy Turystycznej „Wawel – Tourist”, Kraków, 1977.
• Maciej Miezian, Nowa Huta. Socjalistyczna w formie, fascynująca w treści, Wydawnictwo Bezdroża, Kraków 2004.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Dworku Matejki