Dworzec tramwajów podmiejskich przy ulicy Północnej w Łodzi

Dworzec tramwajów podmiejskich przy ulicy Północnej w Łodzi
Ilustracja
Widok dworca w kierunku północno-zachodnim (maj 2016)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Łódź

Lokalizacja

Bałuty – Stare Miasto

Data otwarcia

22 lipca 1951

Położenie na mapie Łodzi
Mapa konturowa Łodzi, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dworzec tramwajów podmiejskich przy ulicy Północnej w Łodzi”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dworzec tramwajów podmiejskich przy ulicy Północnej w Łodzi”
Ziemia51°46′46,740″N 19°27′31,540″E/51,779650 19,458761

Dworzec tramwajów podmiejskich przy ulicy Północnej – lewostronna pętla (reg. łódz. krańcówka) tramwajowa w Łodzi, stworzona z myślą o tramwajach podmiejskich. Znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie parku Staromiejskiego, przy skrzyżowaniu ulic Północnej z Franciszkańską. Przy pętli znajduje się murowany budynek dworca, wyremontowany w 2015 roku.

Dworzec z układem torów tramwajowych wraz z otoczeniem został wpisany do Rejestru zabytków nieruchomych województwa łódzkiego (nr rej.: A/100 z 21.12.2010 r.)[1].

Historia

Krańcówkę (prawdopodobnie projektu Krzysztofa Wiśniewskiego[2]) otwarto 22 lipca 1951[3]. Poczekalnię dla pasażerów, jeszcze niewykończoną, oddano do użytku dopiero 22 lipca 1953[3]. Budowę dworca zakończono w 1953 roku[4][5]. Dworzec zbudowano w stylu polskiego modernizmu międzywojennego[4]. Ma formę nakrytego wspólnym dachem zespołu przeszklonych pawilonów[4] (w tym okrągłych kiosków[6]). W pomieszczeniach, oprócz poczekalni mieściły się też niegdyś kiosk i bar[7]. Pod dworcem biegnie kanał rzeki Łódki[5].

„Krańcówka Północna” zastąpiła krańcówkę tramwajów podmiejskich na Rynku Bałuckim[8]. Z nowej pętli można było dojechać do Aleksandrowa Łódzkiego (linia 44), Lutomierska (linia 43), Konstantynowa Łódzkiego (linia 43bis), Zgierza (linia 45) i Ozorkowa (linia 46).

W 1991 roku zlikwidowano połączenie tramwajowe z Aleksandrowem Łódzkim, a co za tym idzie, również linię 44. Z kolei w 2001 roku, po reformie układu linii tramwajowych, linie 43 i 43 bis wydłużono do pętli Stoki.

Od lutego 2004[3][5], kiedy wycofano kursującą do Zgierza linię 45 (zastąpiono ją wydłużoną linią 11), natomiast sięgającą swym zasięgiem Ozorkowa linię 46 przekierowano do pętli Chocianowice, przez następne 13 lat żaden tramwaj nie kończył tam swej trasy, a krańcówka służyła jedynie jako pętla techniczna. W 2007 roku w jej bezpośrednim sąsiedztwie zorganizowano wystawę „Ziemia z nieba”[9].

We wrześniu 2013 władze Łodzi oficjalnie podpisały umowę na bezpłatne przekazanie dworca Łódzkiej Okręgowej Izbie Architektów, pod warunkiem wyremontowania obiektu przez tę instytucję[5]. Krańcówka nadal miała być dostępna dla tramwajów w sytuacjach awaryjnych[6]. Wartość przekazanej nieruchomości (ponad 4 tys. m² powierzchni) wyceniono na 857 tys. zł[10][5], z czego 265 tys. zł to wartość budynku[10]. We wrześniu 2015 ŁOIA zakończyła remont pawilonów i otworzyła tam swoją nową siedzibę[4][11][6]. Oficjalne, uroczyste otwarcie odnowionego obiektu odbyło się 18 września 2015[6]. Renowacja, przeprowadzona pod nadzorem konserwatora zabytków, kosztowała łódzkich architektów 2 miliony zł, z czego niecałe 20% stanowiły dotacje z funduszu miejskiego konserwatora zabytków[6]. Odrestaurowano kioski i budynki, naprawiono zarwany dach i podpory[6]. Wzdłuż filarów położono bazaltowo-granitową posadzkę[6]. Wzmocnienie kanału rzeki Łódki biegnącego pod budynkiem sfinansował łódzki magistrat[5]. Za stan torowiska i oświetlenie na terenie krańcówki odpowiada Zarząd Dróg i Transportu[5].

ŁOIA zapowiedziała drugi etap renowacji, który miałby polegać na osłonięciu dworca szklanymi ścianami połączonymi z zachodnią i wschodnią częścią obiektu[6][11]. W wydzielonych przestrzeniach miałyby powstać dwie sale: konferencyjna i wystawiennicza[6][11]. Koszt takiej modernizacji oszacowano na ponad milion zł[6]. Na dworcu nie ma ławek dla podróżnych[12].

2 kwietnia 2017, po kolejnym przemodelowaniu układu komunikacyjnego, na pętlę skierowano linie 43A oraz 43B – kursujące do Konstantynowa Łódzkiego i Lutomierska[13]. W ten sposób krańcówka częściowo odzyskała swoją dawną funkcję.

Galeria

  • Dworzec w latach 50. lub 60. XX wieku (fot. Ignacy Płażewski)

    Dworzec w latach 50. lub 60. XX wieku (fot. Ignacy Płażewski)

  • Dworzec w latach 50. lub 60. XX wieku (fot. Ignacy Płażewski)

    Dworzec w latach 50. lub 60. XX wieku (fot. Ignacy Płażewski)

  • Widok dworca w kierunku północno-wschodnim, przed renowacją (kwiecień 2008)

    Widok dworca w kierunku północno-wschodnim, przed renowacją (kwiecień 2008)

  • Dworzec na tle panoramy miasta

    Dworzec na tle panoramy miasta

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022, s. 46 [dostęp 2017-12-21].
  2. ↑ Krzysztof Stefański, Błażej Ciarkowski, Modernizm w architekturze Łodzi XX wieku, Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2018, s. 137.
  3. ↑ a b c Dębski 2009 ↓.
  4. ↑ a b c d Łódzka Okręgowa Izba Architektów ma nową siedzibę. sztuka-architektury.pl, 22 września 2015. [dostęp 2017-12-21].
  5. ↑ a b c d e f g Agnieszka Magnuszewska: Krańcówka przy Północnej ma być nową siedzibą łódzkich architektów. [w:] Dziennik Łódzki [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 13 kwietnia 2014. [dostęp 2018-01-02].
  6. ↑ a b c d e f g h i j Radosław Kędzierski: Zabytkowa krańcówka przy Północnej jak nowa!. [w:] lodz.wyborcza.pl [on-line]. Agora SA, 17 września 2015. [dostęp 2018-01-02].
  7. ↑ Ryszard Bonisławski, Joanna Podolska: Spacerownik Łódzki. Łódź 2008: Agora SA, s. 145, seria: Biblioteka Gazety Wyborczej.
  8. ↑ Bałucki Słownik 2. Łódź 2017: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi, s. 20.
  9. ↑ Maciej Morawski: Wystawa "Ziemia z nieba" w Łodzi. [w:] www.wiadomosci24.pl [on-line]. Wiadomosci24.pl, 12 maja 2007. [dostęp 2017-12-21].
  10. ↑ a b Jolanta Sobczyńska: Architekci nie dostaną zajezdni przy ul. Północnej. [w:] Dziennik Łódzki [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 6 czerwca 2012. [dostęp 2018-01-02].
  11. ↑ a b c Darek Matyjaszczyk: Krańcówka na Północnej w Łodzi. Nowa siedziba architektów. [w:] lodz.naszemiasto.pl [on-line]. Polska Press sp. z o.o., 17 września 2015 (aktualizacja: 18 września 2015). [dostęp 2017-12-21].
  12. ↑ Czekamy na Wasze opinie / Gdzie ta rewitalizacja?. „Magazyn Łódź – dodatek do Gazety Wyborczej”, s. 3, piątek, 29 czerwca 2018. Agora SA. 
  13. ↑ mt: Zmiany w MPK Łódź od 2 kwietnia. Nowe trasy tramwajów MPK Łódź. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Komunikacja > MPK Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2017-04-01. [dostęp 2017-12-21].

Bibliografia

Dotyczy lat 1950-2004

  • Wojciech Dębski: Krańcówka tramwajowa – Północna. [w:] Łódzkie tramwaje i autobusy. Strona poświęcona historii komunikacji miejskiej w Łodzi i okolicach. mkmlodz.webd.pl > Tramwaje – Krańcówki > Północna (Park Staromiejski) – więcej informacji [on-line]. Wojciech Dębski, 2009-06-10. [dostęp 2017-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-21)].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Łódź location map 2.png
Autor:
OpenStreetMap contributors, edited by User:Dwie szyszki
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Map of Łódź, Poland
Ta mapa of Łódź została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.
Łódź Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Łódź Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.45 N
  • S: 50.78 N
  • W: 17.95 E
  • E: 20.75 E
Ignacy Płażewski, Poczekalnia na pętli („krańcówce”) tramwajów podmiejskich przy ulicy Północnej w Łodzi, I-4718-2.cropped.jpg
Autor: Ignacy Płażewski , Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Fotografia Ignacego Płażewskiego przedstawiająca pętle tramwajową (nazywaną w Łodzi „krańcówką”) przy ulicy Północnej, na której znajdują się czekający pasażerowie. Krańcówka przy ulicy Północnej jest jedną z najbardziej znanych w Łodzi, dzięki swojej architekturze, typowej dla okresu, w którym została wybudowana. Wzniesiona została w 1951 r. W 1953 r. powstała poczekalnia dla pasażerów. Krańcówka była istotnym węzłem komunikacyjnym w Łodzi, to tu kończyły bądź zaczynały swoje trasy tramwaje linii podmiejskich, ponadto w latach 60. XX wieku kursowały do niej tramwaje linii miejskiej 26 i 26 bis. Pętla pełniła swoją rolę do 31 stycznia 2004 r., kiedy o godzinie 23.26 odjechał z niej ostatni rozkładowy tramwaj linii 45. Infrastruktura trakcyjna nie została jednak zlikwidowana, a pętla pełniła rolę pomocniczą w przypadku zatrzymań ruchu lub remontów. W 2012 r. na sesji Rady Miejskiej podjęto decyzję o przekazaniu budynków znajdujących się na terenie krańcówki Łódzkiej Okręgowej Izbie Architektów. Po generalnym remoncie mieści się tam siedziba Izby, Klub Architektów oraz przestrzenie wystawiennicze. Od 2 kwietnia 2017 – po reorganizacji linii komunikacyjnych MPK Łódź, wprowadzono w tym miejscu ponownie regularny ruch tramwajów podmiejskich.
PTTL ŁÓDŹ 20190716 195624-001.jpg
Autor: Tomasz Sienicki [user: tsca, mail: tomasz.sienicki at gmail.com], Licencja: CC BY 4.0
Dworzec tramwajów podmiejskich przy ulicy Północnej w Łodzi
Krancówka ul. Północna.jpg
Autor: Ainka, Licencja: CC BY 3.0
dworzec tramwajów podmiejskich (krańcówka przy Północnej), 1951–1953
Ignacy Płażewski, Poczekalnia na pętli („krańcówce”) tramwajów podmiejskich przy ulicy Północnej w Łodzi, I-4718-1.cropped.jpg
Autor: Ignacy Płażewski , Licencja: CC BY-SA 3.0 pl

Fotografia Ignacego Płażewskiego przedstawiająca pętle tramwajową (nazywaną w Łodzi „krańcówką”) przy ulicy Północnej, na której znajdują się czekający pasażerowie. Krańcówka przy ulicy Północnej jest jedną z najbardziej znanych w Łodzi, dzięki swojej architekturze, typowej dla okresu, w którym została wybudowana. Wzniesiona została w 1951 r. W 1953 r. powstała poczekalnia dla pasażerów. Krańcówka była istotnym węzłem komunikacyjnym w Łodzi, to tu kończyły bądź zaczynały swoje trasy tramwaje linii podmiejskich, ponadto w latach 60. XX wieku kursowały do niej tramwaje linii miejskiej 26 i 26 bis. Pętla pełniła swoją rolę do 31 stycznia 2004 r., kiedy o godzinie 23.26 odjechał z niej ostatni rozkładowy tramwaj linii 45. Infrastruktura trakcyjna nie została jednak zlikwidowana, a pętla pełniła rolę pomocniczą w przypadku zatrzymań ruchu lub remontów. W 2012 r. na sesji Rady Miejskiej podjęto decyzję o przekazaniu budynków znajdujących się na terenie krańcówki Łódzkiej Okręgowej Izbie Architektów. Po generalnym remoncie mieści się tam siedziba Izby, Klub Architektów oraz przestrzenie wystawiennicze.

Od 2 kwietnia 2017 – po reorganizacji linii komunikacyjnych MPK Łódź, wprowadzono w tym miejscu ponownie regularny ruch tramwajów podmiejskich.