Dwunastozgłoskowiec

Dwunastozgłoskowiec – rozmiar wiersza sylabicznego, występujący przeważnie w formatach średniówkowych 6 + 6 i 7 + 5[1]. Dwunastozgłoskowiec ze średniówką po sylabie szóstej występuje na przykład u Sebastiana Grabowieckiego w jednym z wierszy z Setnika rymów duchownych:

Nieszczęsny jest żywot człowieka grzesznego,
Pajęczynie równe wszystkie sprawy jego;
A jako mol szatę, tak one żal kazi,
Które więc zła wola od Pana odrazi.

Dwunastozgłoskowiec ze średniówką po sylabie siódmej wprowadził do literatury polskiej Jan Kochanowski[1]. Poeta użył tej formy w Trenie I:

Wszystko prózno; macamy, gdzie miękcej w rzeczy,
A ono wszędy ciśnie: błąd wiek człowieczy.
Nie wiem, co lżej: czy w smutku jawnie żałować,
Czyli się z przyrodzeniem gwałtem mocować.

Dwunastozgłoskowiec symetryczny stanowi bazę dla formatów sylabotonicznych, trocheicznego sześciostopowca i amfibrachicznego czterostopowca[2]. Czterostopowiec amfibrachiczny należy do najpopularniejszych w literaturze polskiej formatów sylabotonicznych i występuje na przykład w wierszu Bolesława Leśmiana Matysek. Częściowo dwunastozgłoskowcem amfibrachicznym jest skomponowana Żmija Juliusza Słowackiego[3]. Sześciostopowiec trocheiczny został wykorzystany przez czeskiego poetę Vítězslava Nezvala w poemacie Edison, znanym również w Polsce z przekładów Kazimierza Andrzeja Jaworskiego i Józefa Waczkowa. Dwunastozgłoskowiec może się też pojawiać w postaci 5+7 i wtedy jego interpretacja sylabotoniczna jest jambiczna[4]. Dwunastozgłoskowiec był bardzo popularny w renesansowej poezji chorwackiej[5]. Użył go między innymi Marko Marulić w dziele Judyta[6]. Dwunastozgłoskowcem jest również francuski aleksandryn, jednak stanowi on osobną formę wiersza ze względu na odmienną rytmikę, wynikającą z akcentu oksytonicznego (padającego na ostatnią sylabę) i fakt, że w przypadku zastosowania rymu żeńskiego przybiera on dodatkową sylabę.

Przypisy

  1. ↑ a b Ewa Miodońska-Brookes, Adam Kulawik, Marian Tatara, Zarys poetyki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980, s. 477.
  2. ↑ Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, Kraków 2003, s. 69.
  3. ↑ Tekst w Wikiźródłach
  4. ↑ Kazimierz Wóycicki: Forma dźwiękowa prozy polskiej i wiersza polskiego. Warszawa: Skład Główny w Księgarni E. Wendego i Spółki, 1912, s. 71.
  5. ↑ Ivan Slamnig, Croatian Renaissance poetry, https://slavica.indiana.edu/sites/default/files/bookContent_pdf/Love_Lyric_Chapter.pdf
  6. ↑ The European Library, www.theeuropeanlibrary.org [dostęp 2017-11-17] (ang.).
Formy wiersza ze względu na liczbę sylab w wersie