Dydelf

Dydelf
	Didelphis
	Linnaeus, 1758
	; Przedstawiciel rodzaju – dydelf czarnouchy (D. marsupialis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Nadrząd	torbacze
Rząd	dydelfokształtne
Rodzina	dydelfowate
Podrodzina	dydelfy
Plemię	Didelphini
Rodzaj	dydelf
	Typ nomenklatoryczny
	Didelphis marsupialis Linnaeus, 1758
Synonimy
	Didelphys: Schreber, 1778; Didelphys: Olfers, 1818; Didelphus: I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1831; Thylacotherium Lund, 1839; Thylacotherium Lund, 1839; Didelphys: Waterhouse, 1841; Didelphys: Wagner, 1842; Didelphus: Lapham, 1853; Dasyurotherium Liais, 1872; Gambatherium Liais, 1872; Dimerodon Ameghino, 1889; Mamdidelphisus Herrera, 1899; Didelphys: R.A. Philippi, 1894; Cladodidelphys Ameghino, 1904; Leucodidelphis Ihering, 1914; Leucodidelphys: Krumbiegel, 1941; Leucodelphis Cabrera, 1958;
Gatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście

Dydelf^[19] (Didelphis) – rodzaj ssaka z podrodziny dydelfów (Didelphinae) w rodzinie dydelfowatych (Didelphidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce^[20]^[21].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 30–50,1 cm, długość ogona 29–47 cm; masa ciała 0,5–5,9 kg^[22].

Systematyka

Etymologia

Didelphis: gr. δι- di- „podwójny”, od δις dis „dwukrotny”, od δυο duo „dwa”; δελφύς delphys „łono, macica”^[23].
Thylacotherium: gr. θυλακος thulakos „woreczek, kieszonka”; θηριον thērion „dzike zwierzę”, od θηρ thēr, θηρος thēros „zwierzę”^[24]. Gatunek typowy: †Thylacotherium ferox Lund, 1840; młodszy homonim Thylacotherium Valenciennes, 1838 (Amphitheriidae).
Dasyurotherium: gr. δασυς dasus „włochaty, kudłaty”; ουρα oura „ogon”; θηριον thōrion „dzike zwierzę”, od θηρ thēr, θηρος thēros „zwierzę”^[25]. Nazwa zastępcza dla Thylacotherium Lund, 1839.
Gambatherium: rdzenna nazwa Gamba „przykryte, skryte piersi”; gr. θηριον thōrion „dzike zwierzę”, od θηρ thēr, θηρος thēros „zwierzę”^[26]. Nazwa zastępcza dla Thylacotherium Lund, 1839.
Dimerodon: gr. διμερής dimeres „podwójnie rozdzielony”; οδους odous, οδων odōn „ząb”^[27]. Gatunek typowy: †Dimerodon mutilatus Ameghino, 1889.
Mamdidelphisus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju przedrostka Mam (od Mammalia)^[28].
Cladodidelphys: gr. κλαδος klados „cienka gałąź, gałązka”^[29]; rodzaj Didelphis Linnaeus, 1758. Gatunek typowy: †Cladodidelphys crucialis Ameghino, 1904.
Leucodidelphis: gr. λευκος leukos „biały”^[30]; rodzaj Didelphis Linnaeus, 1758. Gatunek typowy: Didelphis paraguayensis J.A. Allen, 1902 (= Didelphis albiventris Lund, 1840).

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[20]^[19]:

Didelphis virginiana Kerr, 1792 – dydelf wirginijski
Didelphis albiventris Lund, 1840 – dydelf białouchy
Didelphis imperfecta Mondolfi & Pérez-Hernández, 1984 – dydelf gujański
Didelphis pernigra J.A. Allen, 1900 – dydelf andyjski
Didelphis aurita Wied-Neuwied, 1826 – dydelf wielkouchy
Didelphis marsupialis Linnaeus, 1758 – dydelf czarnouchy

oraz gatunki wymarłe^[31]:

Didelphis crucialis (Ameghino, 1904)
Didelphis mutilata (Ameghino, 1889)
Didelphis reigi Simpson, 1972
Didelphis seneti Rusconi, 1932
Didelphis solimoensis Cozzuol, Goin, De los Reyes & Ranzi, 2006

Takson o nieokreślonej pozycji systematycznej (nomen dubium)^[31]:

Thylacotherium ferox Lund, 1840

Uwagi

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Niepoprawna późniejsza pisownia Didelphis Linnaeus, 1758.
↑ Nomen nudum.
↑ ^a ^b Niepoprawna późniejsza pisownia Leucodidelphis Ihering, 1914.

Przypisy

↑ Didelphis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 54. (łac.).
↑ J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1776, s. ryc. cxlv. (niem.).
↑ I. von Olfers: Bemerkungen zu Illiger’s Überblick der Säugeth-iere nach ihrer Vertheilung über die Welttheile, rücksichtlich der Südamericanischen Arten (Species). W: W.L. von Eschwege: Journal von Brasilien oder vermischte Nachrichten aus Brasilien, auf wissenschaftlichen Reisen gesammelt. Cz. 2. Weimar: Herzoglich Sächsisch Privilegirtes Landes-Industrie-Comptoir, 1818, s. 204. (niem.).
↑ I. Geoffroy Saint-Hilaire: Mammifères. W: J. Bory de Saint-Vincent: Dictionnaire classique d’histoire naturelle. T. 17. Paris: Rey et Gravier, Libraries-Editeurs, Auai des Augustins, n° 55; Baudouin Frèrer, Libraries-Editeurs, Imprimeurs de la société D'Histoire Naturelle, Rue de Vaugirard, n° 36, 1831, s. 139. (fr.).
↑ P.W. Lund. Coup-d’oeil sur les espèces éteintes de Mammifères du Brésil extrait de quelques mémoires présentés à l’académie royale des Sciences de Copenhague. „Annales des sciences naturelles, Zoologie”. Seconde Série. 11, s. 233, 1839. (fr.).
↑ P.W. Lund. Blik paa Brasiliens Dyreverden før sidste Jordomvæltning. Tredje Afhandling: Fortsættelse af Pattedyrene. „Det Kongelige Danske videnskabernes selskabs skrifter. Naturvidenskabelig og mathematisk afdeling”. 8, s. 240, 1841. (duń.).
↑ G.R. Waterhouse: Mammalia. Marsupialia or Pouched Animals. W: W. Jardine: The Naturalist’s Library. Cz. 24. Edinburgh: W. H. Lizars, 1841, s. 75. (ang.).
↑ J.G. Wagner. Diagnosen neuer Arten brasilischer Säugthiere. „Archiv für Naturgeschichte”. 8 (1), s. 358, 1842. (niem.).
↑ I.A. Lapham. Fauna and flora of Wisconsin. „Transactions of the Wisconsin State Agricultural Society”. 2, s. 337, 1852. (ang.).
↑ ^a ^b E. Liais: Climats, géologie, faune et géographie botanique du Brésil. Paryis: Garnier Frères, 1872, s. 331. (fr.).
↑ F. Ameghino. Contribucion al conocimiento de los mamiferos fosiles de la república Argentina obra escrita bajo los auspicios de la academia Nacional de Ciencias de la república Argentina para ser presentada á la exposicion universal de Paris de 1889. „Actas de la Academia Nacional de Ciencias de la República Argentina en Córdoba”. 6, s. 282, 1889. (hiszp.).
↑ A.L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan’a de Foment, 1899, s. 24. (hiszp.).
↑ R.A. Philippi. Beschreibung einer dritten Beutelmaus aus Chile. „Archiv für Naturgeschichte”. 60 (1), s. 36, 1894. (niem.).
↑ F. Ameghino. Nuevas especies de mamíferos cretáceos y terciarios de la República Argentina. „Anales de la Sociedad Científica Argentina”. 58, s. 264, 1904. (hiszp.).
↑ H. von Ihering. Marsupiaes do género Didelphis com resumo em allemão. „Revista do Museu Paulista”. 9, s. 347, 1914. (ang.).
↑ I. Krumbiegel. Die Säugetiere der Südamerika-Expeditionen Prof. Dr. Kriegs. I. Gürteltiere. „Zoologischer Anzeiger”. 131, s. 34, 1940. (niem.).
↑ Á. Cabrera. Catalogo del los mamiferos de America del Sur. I (Metatheria – Unguiculata – Carnivora). „Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales "Bernardino Rivadavia" e Institutio Nacional de Investigación de las Ciencias Naturales”. 4 (1), s. 41, 1958. (hiszp.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 4. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 50. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Didelphis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-20].
↑ D. Astúa: Family Didelphidae (Opossums). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 159–163. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 229.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 678.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 218.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 291.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 232.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 25.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 52.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 123.
↑ ^a ^b J. Zijlstra: Didelphis. Hesperomys project. [dostęp 2022-02-12]. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256. (ang.).

[uwaga1-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Niepoprawna późniejsza pisownia Didelphis Linnaeus, 1758.

[7] Nomen nudum.

[uwaga2-19] Niepoprawna późniejsza pisownia Leucodidelphis Ihering, 1914.

[itis-1] Didelphis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Linnaeus-2] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 54. (łac.).

[Schreber-4] J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1776, s. ryc. cxlv. (niem.).

[Olfers-5] I. von Olfers: Bemerkungen zu Illiger’s Überblick der Säugeth-iere nach ihrer Vertheilung über die Welttheile, rücksichtlich der Südamericanischen Arten (Species). W: W.L. von Eschwege: Journal von Brasilien oder vermischte Nachrichten aus Brasilien, auf wissenschaftlichen Reisen gesammelt. Cz. 2. Weimar: Herzoglich Sächsisch Privilegirtes Landes-Industrie-Comptoir, 1818, s. 204. (niem.).

[Geoffroy-6] I. Geoffroy Saint-Hilaire: Mammifères. W: J. Bory de Saint-Vincent: Dictionnaire classique d’histoire naturelle. T. 17. Paris: Rey et Gravier, Libraries-Editeurs, Auai des Augustins, n° 55; Baudouin Frèrer, Libraries-Editeurs, Imprimeurs de la société D'Histoire Naturelle, Rue de Vaugirard, n° 36, 1831, s. 139. (fr.).

[Lund1839-8] P.W. Lund. Coup-d’oeil sur les espèces éteintes de Mammifères du Brésil extrait de quelques mémoires présentés à l’académie royale des Sciences de Copenhague. „Annales des sciences naturelles, Zoologie”. Seconde Série. 11, s. 233, 1839. (fr.).

[Lund1840-9] P.W. Lund. Blik paa Brasiliens Dyreverden før sidste Jordomvæltning. Tredje Afhandling: Fortsættelse af Pattedyrene. „Det Kongelige Danske videnskabernes selskabs skrifter. Naturvidenskabelig og mathematisk afdeling”. 8, s. 240, 1841. (duń.).

[Waterhouse-10] G.R. Waterhouse: Mammalia. Marsupialia or Pouched Animals. W: W. Jardine: The Naturalist’s Library. Cz. 24. Edinburgh: W. H. Lizars, 1841, s. 75. (ang.).

[Wagner-11] J.G. Wagner. Diagnosen neuer Arten brasilischer Säugthiere. „Archiv für Naturgeschichte”. 8 (1), s. 358, 1842. (niem.).

[Lapham-12] I.A. Lapham. Fauna and flora of Wisconsin. „Transactions of the Wisconsin State Agricultural Society”. 2, s. 337, 1852. (ang.).

[Liais-13] E. Liais: Climats, géologie, faune et géographie botanique du Brésil. Paryis: Garnier Frères, 1872, s. 331. (fr.).

[Ameghino1889-14] F. Ameghino. Contribucion al conocimiento de los mamiferos fosiles de la república Argentina obra escrita bajo los auspicios de la academia Nacional de Ciencias de la república Argentina para ser presentada á la exposicion universal de Paris de 1889. „Actas de la Academia Nacional de Ciencias de la República Argentina en Córdoba”. 6, s. 282, 1889. (hiszp.).

[Herrera-15] A.L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan’a de Foment, 1899, s. 24. (hiszp.).

[Philippi-16] R.A. Philippi. Beschreibung einer dritten Beutelmaus aus Chile. „Archiv für Naturgeschichte”. 60 (1), s. 36, 1894. (niem.).

[Ameghino1904-17] F. Ameghino. Nuevas especies de mamíferos cretáceos y terciarios de la República Argentina. „Anales de la Sociedad Científica Argentina”. 58, s. 264, 1904. (hiszp.).

[Ihering-18] H. von Ihering. Marsupiaes do género Didelphis com resumo em allemão. „Revista do Museu Paulista”. 9, s. 347, 1914. (ang.).

[Krumbiegel-20] I. Krumbiegel. Die Säugetiere der Südamerika-Expeditionen Prof. Dr. Kriegs. I. Gürteltiere. „Zoologischer Anzeiger”. 131, s. 34, 1940. (niem.).

[Cabrera-21] Á. Cabrera. Catalogo del los mamiferos de America del Sur. I (Metatheria – Unguiculata – Carnivora). „Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales "Bernardino Rivadavia" e Institutio Nacional de Investigación de las Ciencias Naturales”. 4 (1), s. 41, 1958. (hiszp.).

[Cichocki&inni-22] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 4. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-23] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 50. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-24] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Didelphis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-20].

[Astúa-25] D. Astúa: Family Didelphidae (Opossums). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 159–163. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791976_229]-26] Palmer 1904 ↓, s. 229.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792425_678]-27] Palmer 1904 ↓, s. 678.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791965_218]-28] Palmer 1904 ↓, s. 218.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792038_291]-29] Palmer 1904 ↓, s. 291.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791979_232]-30] Palmer 1904 ↓, s. 232.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791753_25]-31] Palmer 1904 ↓, s. 25.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=82_52]-32] Jaeger 1944 ↓, s. 52.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=153_123]-33] Jaeger 1944 ↓, s. 123.

[Zijlstra-34] J. Zijlstra: Didelphis. Hesperomys project. [dostęp 2022-02-12]. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[b]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[c]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne