Dydelf wirginijski
| Didelphis virginiana[1] | |||||
| Kerr, 1792[2] | |||||
 Dydelf wirginijski w zimowej szacie | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Nadrząd | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek | dydelf wirginijski | ||||
| |||||
| Podgatunki[12][13] | |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[14] | |||||
 | |||||
| Zasięg występowania | |||||
 (c) IUCN Red List of Threatened Species, species assessors and the authors of the spatial data., CC BY-SA 3.0 | |||||
Dydelf wirginijski[15] (Didelphis virginiana) – gatunek ssaka z podrodziny dydelfów (Didelphinae) w rodzinie dydelfowatych (Didelphidae), wcześniej klasyfikowany jako podgatunek dydelfa czarnouchego (Didelphis marsupialis)[16]. Prowadzi samotny nocny tryb życia.
Zasięg występowania
Jest to jedyny torbacz szeroko występujący w Ameryce Północnej powyżej Rio Grande. W 1910 został introdukowany w Kalifornii. Obszar jego występowania ulega systematycznemu powiększeniu, notowany jest już nawet w południowej części kanadyjskiej prowincji Ontario[17]. Zwierzę o dużych możliwościach przystosowawczych, raczej niezagrożone wyginięciem.
Występowanie w zależności od podgatunku[13]:
- D. virginiana virginiana – południowo-zachodnia Kanada (Kolumbia Brytyjska) i zachodnie wybrzeże Stanów Zjednoczonych, oddzielone od populacji występującej w większości wschodniej połowy Stanów Zjednoczonych, aż po południowo-wschodnią Kanadę (południowe Ontario) i na południe do granicy występowania podgatunku pigra.
- D. virginiana californica – większość Meksyku, dociera do południowego Teksasu na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego i prawie do granicy Stanów Zjednoczonych na wybrzeżu Oceanu Spokojnego oraz na południe do Hondurasu i Nikaragui.
- D. virginiana pigra – Floryda i wybrzeża Zatoki Meksykańskiej.
- D. virginiana yucatanensis – półwysep Jukatan.
Wygląd
Długość ciała (bez ogona) 25–40 cm, długość ogona 27–43 cm; masa ciała 510–790 g[13]. Kształtem ciała przypomina szczura, pysk wydłużony, ogon długi, nagi, chwytny. Sierść barwy szarej, czarnej, rudawej, rzadziej białej. Włosy sierści wełniste, długie z białymi zakończeniami. Wzdłuż głowy przechodzą trzy ciemniejsze pasy.
Dydelf wirginijski posiada 50 zębów, więcej niż jakikolwiek inny ssak Ameryki Północnej[18]. Ponadto tylne kończyny dydelfów wirginijskich wyposażone są w przeciwstawne kciuki, całkowicie pozbawione pazurów.
Nazwa
Ogólna nazwa pochodzi (Didephis) pochodzi z greckiego: di, „dwa”, i delphus, macica.
Tryb życia
Dydelf wirginijski jest ssakiem wszystkożernym. Odżywia się bardzo urozmaiconym pokarmem – padliną, dżdżownicami, żabami, ptakami, gadami, drobnymi ssakami, owocami i nasionami[19].
Prowadzi samotny tryb życia z wyjątkiem okresu rozmnażania, aktywny nocą, dzień spędza w ukryciu. Występuje na terenach leśnych i zakrzewionych, jest zwierzęciem nadrzewnym. Dydelf wirginijski nie jest zwierzęciem terytorialnym, ale poza okresem rozmnażania unika innych przedstawicieli swego gatunku. Dydelf wirginijski ma duże zdolności adaptacyjne, dlatego zwierzę to systematycznie rozszerza obszar swego występowania. Jest też zwierzęciem synantropijnym. Wydaje odgłosy przypominające klekotanie, powarkiwanie i syczenie. W złości zgrzytliwie piszczy[20].
Ciąża trwa 12–13 dni, samica może w nią zajść do trzech razy w roku[21]. W jednym miocie rodzi się od 4 do 25 młodych. Samica dydelfa ma tylko 13 sutków – reprodukcyjna „nadwyżka” musi zginąć (nawet 60% młodych osobników). Młode przez okres ok. 50 dni przebywają w torbie matki przyczepione do sutków, po tym okresie – do ok. 70 dnia życia – żywią się pokarmem stałym. Wędrują przyczepione do sierści matki. Dojrzałość płciową osiągają w pierwszym roku życia, samice tracą zdolność reprodukcyjną w wieku 2 lat. Średnio żyją od 3 do 4 lat.
Dydelfy wirginijskie charakteryzuje się najniższym stopniem encefalizacji wśród ssaków, ich mózg jest objętościowo najmniejszy wśród wszystkich torbaczy i ok. pięć razy mniejszy niż należałoby oczekiwać od zwierzęcia tych rozmiarów (np.: w porównaniu do szopa).
Wbrew obiegowej opinii opisywanego dydelfa czarnouchego nie można nazwać szkodnikiem, bowiem nie przenosi chorób którymi mógłby zarazić się człowiek, a także jest prawie całkowicie odporny na wściekliznę. Nie zmienia to faktu, że jako gatunek jest jedynym z dwóch nosicieli ostatecznych groźnego pasożyta Sarcocystis neurona, który potrafi w kilka godzin zdziesiątkować populacje koni, kałanów morskich i innych[22].
Interesującym faktem jest również sposób obrony przed drapieżnikami. W chwili śmiertelnego zagrożenia, dydelf wirginijski potrafi udawać martwego, przewraca się na grzbiet i wysuwa język a z gruczołów przyodbytniczych wydziela specjalną substancję nadającą mu nieprzyjemny zapach padliny[23].
Przypisy
- ↑ Didelphis virginiana, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. Class I. Mammalia: containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young; being a translation of that part of the Systema Naturæ, as lately published, with great improvements, By Professor Gmelin of Goettingen. Edinburgh: Printed for A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 193. (ang.).
- ↑ a b J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte. Zweytes Stück. Ueber die Lebenskräfte in naturhistorischer Rücksich, und die Classification der Säugethiere. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 67. (niem.).
- ↑ B.S. Barton: Facts, observations, and conjectures relative to the generation of the opossum of North-America. Philadelphia: Printed by Thomas and George Palmer, 1806, s. 2. (ang.).
- ↑ a b c E.T. Bennett. Characters of New Species of Mammalia from California. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1, s. 40, 1833. (ang.).
- ↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 3. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1843, s. 40. (niem.).
- ↑ Allen 1901 ↓, s. 172.
- ↑ a b Allen 1901 ↓, s. 178.
- ↑ C.H. Merriem. Six new mammals from Cozumel Island, Yucatan. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 14, s. 101, 1901. (ang.).
- ↑ J.A. Allen. A preliminary study of the South American opossum of the genus Didelphis. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 16, s. 252, 1902. (ang.).
- ↑ O. Bangs. The land mammals of peninsular Florida and the coast region of Georgia. „Proceedings of the Boston Society of Natural History”. 28, s. 172, 1899. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Species Didelphis virginiana. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-07-19].
- ↑ a b c D. Astúa: Family Didelphidae (Opossums). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 159–160. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ R. Pérez-Hernandez, D. Lew, S. Solari, Didelphis virginiana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-19] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 2. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ The Comparative Toxicogenomics Database (CTD), Organism: Didelphis virginiana (en)
- ↑ Virginia Opossum (Didelphis Virginiana Virginiana) from Yavapai County, Arizona (en)
- ↑ Wildlife Directory: Virginia Opossum — Living with Wildlife — University of Illinois Extension. web.extension.illinois.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-13)].. Web.extension.illinois.edu. Retrieved on 2011-09-15.
- ↑ Jan Zejda: Ssaki Świata. Warszawa: Muza S.A., 1997, s. 18.
- ↑ Amy-Jane Beer: Fakty o Zwierzętach Świata. Ssaki.. Warszawa: Multico, 2008, s. 227.
- ↑ Didelphis virginiana w: Animal Diversity Web.
- ↑ D. Rejmanek, E. Vanwormer, MA. Miller, JA. Mazet i inni. Prevalence and risk factors associated with Sarcocystis neurona infections in opossums (Didelphis virginiana) from central California. „Vet Parasitol”. 166 (1–2), s. 8–14, 2009. DOI: 10.1016/j.vetpar.2009.08.013. PMID: 19735983.
- ↑ Richard H. Yahner: Wildlife Behavior and Conservation. Springer, 2012, s. 55–64. DOI: 10.1007/978-1-4614-1518-3_7. ISBN 978-1-4614-1518-3.
Bibliografia
- J.A. Allen. A preliminary study of the North American opossums of the genus Didelphis. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 14, s. 149–195, 1901. (ang.).
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
(c) IUCN Red List of Threatened Species, species assessors and the authors of the spatial data., CC BY-SA 3.0
Virginia Opossum (Didelphis virginiana) range, with colonial borders