Dylewo (powiat ostrołęcki)

Dylewo

wieś
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	ostrołęcki
Gmina	Kadzidło
Liczba ludności (2017-12-31)	1326[1]
Strefa numeracyjna	29
Kod pocztowy	07-420[2]
Tablice rejestracyjne	WOS
SIMC	0511077[3]
Położenie na mapie gminy Kadzidło Dylewo
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dylewo
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Dylewo
Położenie na mapie powiatu ostrołęckiego Dylewo
53°11′36″N 21°27′06″E/53,193333 21,451667

Czesława Kaczyńska, twórczyni ludowa z Dylewa

Dylewo – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim, w gminie Kadzidło^[3][4]. Leży przy drodze krajowej nr 53.

Dylewo Stare i Dylewo Nowe tworzą odrębne sołectwa^[5], a w przeszłości były odrębnymi wsiami.

Do 1931 roku Dylewo Stare było miejscowością gminną w nieistniejącej już gminie Dylewo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ostrołęckiego.

Położenie

Ulica Spokojna

Dylewo jest położone w północno-wschodniej Polsce na terenie Niziny Północnomazowieckiej i Puszczy Zielonej, w województwie mazowieckim, w północnej części powiatu ostrołęckiego, w gminie Kadzidło. Przez miejscowość przepływa struga Piasecznica.

Ulica Radosna

Nazwa

Ulica Ostrołęcka

Nazwa Dylewo miała pierwotnie formę patronimiczną. Była utworzona od nazwy osobowej Dyl. Nazwa osobowa Dyl wraz z biegiem czasu zmieniła się w nazwę dzierżawczą. Słowo Dyl było zapożyczone z języka niemieckiego, w którym początkowo oznaczało "deskę", a potem "drąg". Nazwa wsi była przez lata nieustabilizowana. Po raz pierwszy pojawiła się w 1393 roku jako Dilewicze, następnie w 1414 roku jako Dilewo. Z 1660 roku pochodzi natomiast zapis Dylow. Nazwa Dylewo jest zapisywana od XVIII wieku^[6].

Kolonia Sachalin

Historia

Najstarsze dzieje

Dylewo to najstarsza wieś na terenie Puszczy Kurpiowskiej. Wiadomo, że istniała przed 1393 rokiem. Wtedy to książę mazowiecki Janusz I nadał 30 włók rycerzom Janowi i Pawłowi (in deserto nostro in hereditate Dilewicze)^[6]. W 1408 roku jeden z odbiorców nadania odstąpił swoją część księciu Januszowi^[7].

Następne wiadomości dotyczące wsi pojawiają się dopiero w XVII wieku. W 1621 roku z inicjatywy Andrzeja Mniszcha, starosty ostrołęckiego w Dylewie osiedleni zostali szlachcice Kaczyńscy ze wsi Kaczyno (dziś Kaczyny - dzielnica Ostrołęki), dając tym samym początek strzelcom kurpiowskim^[8][9]. Byli oni zobowiązani do chodzenia w ściśle określonym ubiorze, który miał być pierwowzorem stroju kurpiowskiego^[8]. W Dylewie znajdował się jedyny na Kurpiach folwark i w XIX wieku mieszkał tam naddzierżawca ekonomii ostrołęckiej^[10].

Do 1918 roku

Drewniana karawaka i metalowy krzyż

W 1824 roku w Dylewie (Starym i Nowym łącznie) znajdowało się 89 domów, a liczba mieszkańców wynosiła 504 osoby^[11]. Od 1868 do 1931 roku miejscowość pełniła funkcję gminy. Gmina ta obejmowała swoim zasięgiem 20 pobliskich wsi. W 1921 roku gmina ta liczyła 6426 osób. Większość mieszkańców wsi stanowili wówczas katolicy, a tylko 14 Żydów znajdowało się w Dylewie Starym. Na przełomie XIX i XX wieku nastąpiła wielka fala emigracji na ziemiach Puszczy Kurpiowskiej. Zjawisko to spowodowane było m.in. kryzysem gospodarczym, który dotknął całe Królestwo Polskie, klęskami nieurodzaju, a także obietnicami dobrobytu, jaki miał spotkać Kurpiów na emigracji^[12]. Do czasów I wojny światowej wyjechało z Dylewa nawet do 400 osób^[13]. Jednocześnie emigranci mieli przysyłać według Adama Chętnika, około 40 tysięcy rubli rocznie^[14]. Znaczna część emigrantów udała się do Ameryki Północnej^[8]. Obok wychodźstwa do Ameryki, dużą rolę odgrywała emigracja sezonowa do Prus. W samym tylko 1912 roku z Dylewa do Prus "na saksy" wyszło 129 mężczyzn i 88 kobiet^[15].

W XIX wieku postawiono w Dylewie karawakę – drewniany krzyż mający chronić przed epidemiami^[8]. Od 1892 roku do lat 90. XX wieku w Dylewie istniała karczma, obecnie zrekonstruowana w skansenie kurpiowskim w Nowogrodzie^[8][16]. W czasie I wojny światowej powstał także przy drodze z Dylewa do Obierwii mały cmentarz żołnierski. Od lat międzywojennych do 1973 roku znajdowała się we wsi stacja kolei wąskotorowej Dylewo^[8].

Początek XX wieku to okres kiedy Dylewo, tak jak i cały region kurpiowski ulega powolnym przemianom społecznym, gospodarczym i kulturalnym. W 1899 roku otwarto bibliotekę w Dylewie^[17]. W 1899 roku powstaje w miejscowości spółka rolnicza, a w latach 1912-1913 mleczarnie zarówno w Dylewie Nowym jak i Dylewie Starym^[18]. Przed I wojną światową powstało we wsi także kółko rolnicze im. Stanisława Staszica, przejawiające znaczną aktywność na polu gospodarczym w myśl hasła: "sami sobie"^[19].

Dylewa nie ominęły także wydarzenia związane z rewolucją 1905 roku. Wiosną 1905 roku odbyło się w tej miejscowości zebranie gminne, które żądało wprowadzenia języka polskiego jako języka urzędowego^[20]. Po 1905 roku rozwijało się na Kurpiach czytelnictwo. W Dylewie i innych miejscowościach Puszczy Zielonej czytano m.in. "Zaranie", z którym współpracował mieszkający w Dylewie Piotr Kaczyński, znany działacz ruchu ludowego^[17].

Od 1918 roku do dziś

W latach międzywojennych mieszkańcy wsi, tak jak i w innych kurpiowskich miejscowościach opowiadali się większością w wyborach za obozem narodowym, który osiągał np. w 1930 roku na terenie ówczesnej gminy Dylewo 79,4% głosów poparcia^[21]. Obok endecji ważną rolę odgrywał ruch ludowy, którego głównym przedstawicielem w Dylewie był Piotr Kaczyński, wójt gminy Dylewo w latach międzywojennych, który stał na czele Zarządu Powiatowego PSL „Wyzwolenie” w Ostrołęckiem^[17].

W 1918 roku w Dylewie powstała Szkoła Podstawowa, 4 klasowa, której pierwszym kierownikiem był Zygmunt Lewandowski^[22]. Szkoła wówczas mieściła się w drewnianym budynku z 1 izbą lekcyjną i 2 pokojami^[23]. Obecnie w skład Zespołu Placówek Oświatowych w Dylewie wchodzą:

• Przedszkole Samorządowe
• Szkoła Podstawowa
• Publiczne Gimnazjum.

20 maja 2002, ZPO nadano imię Jana Pawła II.

W Dylewie urodzili się: wiceprezydent Warszawy Mateusz Eustachy Lubowidzki i jego brat, marszałek sejmu Królestwa Polskiego, Józef Lubowidzki^[24]

Demografia

Zmiany zaludnienia Dylewa na przestrzeni lat 1824-2011:

Straż Pożarna

W 1926 roku podjęte zostały próby założenia jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej przez Walentego Gralę. Ostatecznie straż założył Andrzej Bałon^[25] sprowadzając pompę wodną. Budynek został zmodernizowany w 2006 roku z udziałem środków unijnych. Obecnie w tymże budynku mieści się Filia Gminnej Biblioteki Publicznej oraz siłownia. Do OSP Dylewo należy 30 strażaków.

Parafia

Kościół Parafialny p.w. Najświętszej Maryi Panny Matki Miłosierdzia w Dylewie

W Dylewie, od 21 sierpnia 2005, funkcjonuje parafia pw. NMP Ostrobramskiej Matki Miłosierdzia należąca do dekanatu Kadzidło.

Wykaz ulic

Według systemu TERYT w miejscowości Dylewo znajdują się następujące ulice^[26]:

Zobacz też

• Kurpie
• Dylewska Góra

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Dylewo 1(4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 245 .
• Strona miejscowości
• Strona gminy Kadzidło