Dylewo (województwo warmińsko-mazurskie)

Dylewo

osada
Dawna gorzelnia, pozostałość majątku rodziny von Rose
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Gmina	Grunwald
Liczba ludności	280
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	14-107[1]
Tablice rejestracyjne	NOS
SIMC	0474703
Położenie na mapie gminy Grunwald Dylewo
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dylewo
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Dylewo
Położenie na mapie powiatu ostródzkiego Dylewo
53°32′29″N 20°01′11″E/53,541389 20,019722

Dylewo – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Grunwald. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

W okoliczny lasach znajdują się dwa rezerwaty przyrody, przez które prowadzi niebieski szlak turystyczny, nazywa Europejski długodystansowy szlak pieszy E11:

• Dylewo – rezerwat leśny o pow. 9,46 ha. Ustanowiony dla ochrony 100-letniej buczyny pomorskiej, porastającej wschodnie stoki Wzgórz Dylewskich. W runie leśnym występują m.in.: marzanka wonna, kostrzewa leśna, perłówka jednokwiatowa, gnieźnik leśny.
• Jezioro Francuskie – rezerwat florystyczny o pow. 13,64 ha. Obejmuje położone na obszarze Góry Dylewskiej śródleśne jezioro, z przylegającymi torfowiskami i fragmentami buczyny pomorskiej w wieku 120 lat. Na torfowiskach rośnie wierzba borówkolistna (relikt polodowcowy), turzyce, wełnianki, czermień błotna, bobrek trójlistny, żurawina błotna, wierzba szara, brzoza omszona.

Historia

W dokumentach z 1328 r. wymieniana jest jako Sykerinem, gdy Günter von Schwarzburgm, komtur z Dziedzgonia, nadał Stefanowi Klecowi 44 włóki na prawie chełmińskim z 16 latami wolnizny. W czasach krzyżackich wieś pojawia się w dokumentach ponownie w roku 1341, podlegała pod komturię w Olsztynku, były to dobra krzyżackie^[2]. Wieś wzmiankowana w 1349 r. z właścicielami: Eberhardem i Nickielem von Diel. W 1394 r. Dytrych z Dylewa prosił Konrada von Jungingena o odnowienia przywilejów na Dylweo. Ten sam Dytrych w latach 1399-1401 odbył pielgrzymkę do Rzymu. W 1410 r. Jan i Günter z Dylewa, jako członkowie Towarzystwa Jaszczurczego byli zamieszani w rozruchy przeciw Zakonowi. W czasie wojny polsko-krzyżackiej, w 1410 r. uległa zniszczeniu. Na początku XIV w wieś i okoliczne dobra należały do Güntera z Dylewa (był zięciem Mikołaja z Ryńska - przywódcy Towarzystwa Jaszczurczego), działacza opozycji antykrzyżackiej, członka Towarzystwa Jaszczurczego. Jana ścięto w 1411 r. a Günter stanął przed ława rycerska i musiał ponownie składać przysięgę na wierność Zakonowi. W 1433 r. Jan Bażyński (przywódca Związku Pruskiego) sprzedał Jorgemu z Dylewa 20 włók oraz młyn. Ten sam Jorge kupił w 1447 r. 40 włók od Güntera z Dylewa. W 1540 r. Dylewo należało do Hansa Birckhana i Niklasa Kokolla. Oprócz nich w Dylewie było 10. chłopów i 6. zagrodników.

W czasie wojny szwedzkiej, w wyniku zniszczeń, wielu chłopów porzuciło ziemię. W 1645 r. starosta dziedziczny z Dąbrówna zakupił od trzech junkrów z Dylewa 25,5 włoki ziemi. W 1657 r. wieś został ponownie zniszczona przez Tatarów.. Zniszczeniu uległ także kościół. W latach 1662-1670 większość ziemi w Dylewie należała do Albrechta Fincka.

Od 1721 roku kościół w Dylewie był filią parafii w Marwałdzie. W 1820 r. wieś i folwark, w których było 47 domów, zamieszkiwało łącznie 330 osób. W 1842 r. kościół został wyremontowany i przebudowany. W tym czasie do szkoły w Dylewie uczęszczały dzieci także z Durąga, Gląd, Pancerzyna, Rynu i Swonowa. W 1861 r. majątek rycerski Dylewo obejmował 5616 mórg ziemi i mieszkało tu 310 osób. W 1880 we wsi mieszkało 465 ludzi. Jeszcze w 1890 r. odprawiane były nabożeństwa w języku polskim.

Rodzina von Rose w II połowie XIX wieku założyła w Dylewie obok swojej posiadłości jeden z najpiękniejszych parków w Prusach Wschodnich^[3], którego projektantem był Johann Larass. Park oraz pałac ozdobiony był dziełami sztuki (ok. 40) Adolfo Wildta, jednego z rzeźbiarzy włoskich epoki modernizmu. Część z nich została zniszczona przez żołnierzy Armii Czerwonej, pozostałe zostały zniszczone i rozkradzione w okresie PRL i III RP. Ostatnia ważąca tonę rzeźba została ukradziona w 2001 roku, a sprawców tego czynu nigdy nie wykryto^[4].

W 1939 r. we wsi mieszkały 693 osoby.

Zabytki

Kościół fil. pw. Najśw. Marii Panny

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty^[5]:

• kościół fil. pw. Najśw. Marii Panny, 1842, Obecny kościół zbudowano w 1842 z wykorzystaniem elementów gotyckich z poprzedniej budowli, późnobarokowa wieża nakryta czterospadowym hełmem^[6]. Ołtarz główny późnorenesansowy z 1739, organy z 1850 r. - cmentarz przykościelny, - cmentarz ewangelicki, ob. komunalny, XIX, nr re
• zespół pałacowy, XVIII, XIX:
  • pałac (ruina)
  • park

Zobacz też

• Dylewo

Przypisy

Bibliografia

• Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 43-44
• Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, 448 str.

Linki zewnętrzne

• DYLEWO - Skarb ukryty koło Grunwaldu na youtube.com
• Najbardziej zuchwała kradzież dzieła sztuki w historii Warmii i Mazur na olsztyn.wyborcza.pl

Gmina Grunwald

• Siedziba gminy:Gierzwałd

Sołectwa	Domkowo Dylewo Frygnowo Gierzwałd Glądy Góry Lubiańskie Grunwald Kiersztanowo Kiersztanówko Kitnowo Łodwigowo Marcinkowo Mielno Pacółtowo Rychnowo Rychnowska Wola Stębark Szczepankowo Zapieka Zybułtowo
Miejscowości niesołeckie	Dąbrowo Dylewko Grabiczki Grunwald (osada) Jędrychowo Kalwa Korsztyn Lipowa Góra Lubian Lubianek Łącko Omin Pacółtówko Rzepki Tymawa Ulnowo Wróble