Dynamika (muzyka)

Dynamika (gr. dynamikós oznaczające: posiadający siłę) – jeden z elementów dzieła muzycznego, określający siłę dźwięku.

Większość instrumentów muzycznych cechuje się możliwościami wydobycia dźwięków o zróżnicowanej głośności.

Wyróżnia się dwa zasadnicze odcienie dynamiczne:

  • f (forte) – głośno
  • p (piano) – cicho
  • Oba odcienie występują w kilku stopniach natężenia:
Nazwa włoskaZnaczenie
fff (fortissimo possibile)możliwie najgłośniej
ff (fortissimo)bardzo głośno
f (forte)głośno
mf (mezzo forte)dość głośno
mp (mezzo piano)dość cicho
p (piano)cicho
pp (pianissimo)bardzo cicho
ppp (pianissimo possibile)możliwie najciszej
(quasi) niente(prawie) bezgłośnie

Pomiędzy mf i mp występuje tylko niewielka różnica głośności.

Dobór natężenia dźwięku w dużej mierze zależy od interpretacji i od umiejętności technicznych. Na przykład kontrastowanie pomiędzy pp i ppp wymaga dobrego opanowania instrumentu i jest niezwykle trudne dla początkujących instrumentalistów. Podobnie wydobycie fff wymaga często użycia znacznej siły, ale przy zachowaniu nadal mieszczącej się w granicach percepcji muzycznej barwy dźwięku.

Zmiany dynamiczne

Cały utwór może być skomponowany w tym samym odcieniu dynamicznym lub dynamika może być zmienna w czasie. Zmiany dynamiczne mogą być raptowne lub następować stopniowo. Oznaczane są graficznie lub słownie:

  • crescendo - stopniowy wzrost dynamiki dźwięku;
  • più forte - głośniej;
  • diminuendo (lub decrescendo) - stopniowy spadek dynamiki;
  • più piano - ciszej;
  • al niente - spadek dynamiki aż do zaniku dźwięku;

Nagłe zmiany dynamiczne, często ograniczające się do jednej nuty, zaznaczane są akcentem, wyrażanym graficznie lub słownie, np.:

  • subito forte - nagle głośno;
  • sforzato, sforzando (skrót: sf) - akcentując;
  • subito piano - nagle cicho;

Inne określenia

Istnieje ponadto wiele określeń, odnoszących się do bliższego wyrażania siły brzmienia, np.:

Nazwa włoskaZnaczenie
accentuatozaznaczając, akcentując
agitatoburzliwie
con forzaz siłą
con fuocoogniście, z temperamentem
con tutta la forzaz całą siłą
marcatozaznaczając, akcentując
mezza vocepółgłosem
non tropponie zanadto
piùwięcej, bardziej (np. più forte)
similew ten sam sposób
sotto vocepółgłosem
súbitonagle (np. súbito forte)
tuttiwszyscy
una cordana jednej strunie (na fortepianie oznacza użycie lewego pedału, a więc grę piano).