Dyrekcja Kolei w Gdańsku
 nr rej. A-1211 z 9.04.1988[1] | |
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | ul. Dyrekcyjna 2-4 |
| Typ budynku | administracyjny |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | Giebelhausen |
| Inwestor | |
| Kondygnacje | 6 |
| Powierzchnia użytkowa | 3700 m² |
| Rozpoczęcie budowy | 1912[2] |
| Ukończenie budowy | 1914[2] |
| Zniszczono | 1975 |
| Odbudowano | 1975 |
| Pierwszy właściciel | Królewska Dyrekcja Kolei w Gdańsku |
| Kolejni właściciele |
|
| Obecny właściciel | Polskie Koleje Państwowe |
Położenie na mapie Gdańska  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
 54°21′34″N 18°38′46″E/54,359444 18,646111 | |
Dyrekcja Kolei w Gdańsku – terytorialny organ zarządzania koleją, z siedzibą w Gdańsku. Mieści się w zabytkowym[1] gmachu przy ul. Dyrekcyjnej 2-4 w Gdańsku[3].
Historia
Od 1852 sieć kolejowa na tym obszarze była zarządzana z dyrekcji w Bydgoszczy przez lokalny Zarząd Wykonawczy Kolei Królewskich w Gdańsku (Königliche Eisenbahn-Betriebs-Amt zu Danzig)[4]. W 43 lata później, w 1895, Pruskie Koleje Państwowe (Preußische Staatseisenbahnen) powołały Królewską Dyrekcję Kolei w Gdańsku (Königliche Eisenbahndirektion Danzig – KED Danzig), która funkcjonowała do 1919.
Z chwilą powstania w 1921 Wolnego Miasta Gdańska została utworzona Dyrekcja Kolei Wolnego Miasta (Freistadt-Eisenbahn-Direktion). W tym samym roku zarządzanie kolejami przekazano w ręce polskie, tworząc na bazie istniejącej placówki PKP – Dyrekcję Kolei Państwowych w Gdańsku (1921–1929), nazywanej też niekiedy Pomorską Dyrekcją Kolei w Gdańsku (Pommerellische Eisenbahndirektion in Danzig), lub Polsko-Pomorską Dyrekcją Kolei Gdańsk (Polnisch-Pommerellische Eisenbahndirektion Danzig), która następnie zmieniła nazwę na Dyrekcję Okręgową Kolei Państwowych Gdańsk – DOKP Gdańsk (1929–1933). Po wielu konfliktach z władzami WMG, z których największym zarzutem był fakt kierowania przez dyrekcję siecią kolejową nie tylko w tym mieście, lecz na całym Pomorzu, w 1933 władze polskie przeniosły dyrekcję do Torunia, zaś niektóre wydziały do Bydgoszczy, w Gdańsku pozostawiając jedynie podległą bezpośrednio władzom w Warszawie wydzieloną komórkę organizacyjną – Biuro Gdańskie PKP. W latach 1933–1939 funkcjonowało też podległe DOKP w Toruniu, Biuro Portowe PKP w Gdyni.
Budynek Dyrekcji stanowił jedno z najważniejszych centrów życia polskiego w Wolnym Mieście Gdańsku. Swoje biura, poza kolejarzami, miał tu szereg polskich instytucji i stowarzyszeń. Działał też klasztor Sióstr Dominikanek, ochronka (przedszkole) i biblioteka[5].
W pierwszych dniach września 1939 polski punkt oporu w Dyrekcji Kolejowej zdławiła jednostka SS-Wachsturmbann "Eimann".
Z chwilą wybuchu II wojny światowej w 1939 funkcje zarządzające przejęła nowo utworzona przez Kolej Rzeszy (Deutsche Reichsbahn) Dyrekcja Kolei Rzeszy w Gdańsku (Reichsbahndirektion Danzig – RBD/Rbd Danzig). Terenem jej działania było terytorium Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie (Reichsgau Danzig-Westpreußen). W 1945 dyrekcję ewakuowano do Lubeki, a dalej w 1946 do Hamburga.
Po wyzwoleniu w 1945 zadania Dyrekcji Kolei Rzeszy w Gdańsku przejęła Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych – DOKP Gdańsk, najpierw przez kilka miesięcy mająca swą tymczasową siedzibę w Bydgoszczy, a następnie m.in. po zawarciu porozumienia ze Związkiem Radzieckim o przejęciu zarządu kolejami przez PKP na całym obszarze Ziem Odzyskanych, przeniesiona do Gdańska. Z końcem 1962 do DOKP w Gdańsku przyłączono DOKP Olsztyn. W okresie lat 1975–1998 nosiła nazwę Północnej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych – PDOKP. W 1975 pożar zniszczył część dachu i poddasza gmachu, który jednak jeszcze w tym samym roku został odbudowany.
.JPG)
Po kilkakrotnych zmianach restrukturyzacyjnych w gmachu swoją siedzibę miał jeden z pionów zarządzających centrali PKP – Pion Nieruchomości PKP (1998–2000), Dyrekcja Okręgu Infrastruktury Kolejowej (1998–2001), a następnie od 2002 jednostki wykonawcze szeregu spółek kolejowych, m.in. Oddział Regionalny spółki PKP Polskie Linie Kolejowe SA.
W gmachu dyrekcji w okresie 1979–2008 mieścił się też Ośrodek Muzealny Kolejnictwa, filia Muzeum Kolejnictwa w Warszawie.
Dokonane zmiany restrukturyzacyjne sprawiły, iż obecnie siedzibą wielu komórek średniego szczebla zarządzania spółek kolejowych jest też Gdynia.
Prezesi / dyrektorzy
- 1895–1899 – Franz Robert Thomé (1841-1914)[6]
- 1899–1900 – Paul Eugen Greinert (1844-1901)
- 1901–1907 – Paul August Heinsius (1842-1907)
- 1908–1920 – dr inż. Fritz Rimrott (1849–1923)
- 1920–1929 – Tadeusz Czarnowski (1872–1950)
- 1929–1933 – Bogusław Dobrzycki (1875–1948)
- 1939–1945 – dr Johannes Wolff
- 1945–1949 – Zbigniew Modliński (1903–1982)
- 1949–1950 – inż. Jan Krynicki
- 1950 – Józef Bąk
- 1951–1952 – Henryk Popławski
- 1952–1959 – inż. Jan Krynicki
- 1959–1968 – Józef Tarnawski
- 1969 – Stanisław Malinowski (1917–1999)
- 1969–1979 – Stefan Michałowicz
- 1979–1996 – Dominik Adamek (1939–1998)
- 1996–1998 – Tadeusz Matyla (1948–)
Siedziba
- Pierwsza (w latach 1895–1914) siedziba Dyrekcji Kolei mieściła się budynkach mieszkalnych Fundacji Szpitala Bożego Ciała przy ul. 3 Maja (Promenade Str./Allee) 25.
- W latach 1911–1914 wybudowano nową siedzibę przy ul. Dyrekcyjnej 2-4 (Am Olivaer Tor 2-4), o pow. 3700 m² i 265 pokojami dla 500 urzędników. Plan przewidywał rozbudowę budynku w kierunku stoczni, czego nigdy nie zrealizowano[7].
Zobacz też
- Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego i Miejskiego w Gdańsku
- Transport kolejowy w Gdyni
- Dyrekcja Kolei we Wrocławiu
- Dyrekcja Kolei w Poznaniu
- Dyrekcja Kolei w Bydgoszczy
Przypisy
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych województwa pomorskiego - Narodowy Instytut Dziedzictwa.
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych woj. pomorskie. [dostęp 2013-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-07)].
- ↑ Co kryje w sobie stuletni budynek PKP ?. trojmiasto.pl, 7 lipca 2011.
- ↑ Bericht des Magistrats der Stadt Danzig über den Stand der dortigen Gemeindeangelegenheiten bei Ablauf des Verwaltungsjahres 1895-1896
- ↑ Pierwsze ofiary września. Ożdżyński padł, gdy biegł korytarzem
- ↑ Jürgen Kocka und Wolfgang Neugebauer (red.): Die Protokolle des Preußischen Staatsministeriums 1817–1934/38, Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften (vormals Preußische Akademie der Wissenschaften), Acta Borussica, Olms-Weidmann Hildesheim 2003
- ↑ Plan ogólny dyrekcji z 1914 przechowywany w Muzeum Architektury Politechniki Berlińskiej
Bibliografia
- Wilimberg, Stanisław (red.): 1921–1996 75 lat Północnego Okręgu Kolei Państwowych. PDOKP Gdańsk 1996, 217 s., ISBN 83-906119-0-2
Linki zewnętrzne
- Plany Dyrekcji Kolei w Gdańsku (Eisenbahndirektion in Danzig) przechowywane w Muzeum Architektury Politechniki Berlińskiej (Architekturmuseum der Technischen Universität Berlin)
- Budynek Dyrekcji Kolei w Gdańsku
- Dyrekcja Kolei w Gedanopedii
- Bronisław Poźniak: Stuletnia historia Dyrekcji Kolei w Gdańsku
| Średniowieczne | |
|---|---|
| Nowożytne | |
| Współczesne |
Media użyte na tej stronie
Autor:
Mapa gminy Gdańsk, Polska
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.92 N
- S: 53.40 N
- W: 16.65 E
- E: 19.75 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Autor: Artur Andrzej, Licencja: CC0
Dyrekcja Kolei w Gdańsku - tył (od strony stoczni).
Gdańsk, pierwszy wiadukt Błędnik.
Autor: Oruniak, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stare Miasto na mapie gdańskiego Śródmieścia.
Autor: Artur Andrzej, Licencja: CC BY-SA 3.0
Gdańsk Śródmieście, ul. Dyrekcyjna 2/4 (Dyrekcja Kolei) i wiadukt "Błędnik". Na pierwszym planie infrastuktura stacji Gdańsk Główny.