Dyskryminacja gatunkowa
Dyskryminacja gatunkowa, szowinizm gatunkowy, specyzm[1] (proponowane są również nazwy gatunkizm, gatunkowizm; ang. speciesism) – postawa stawiająca interesy własnego gatunku (w domyśle: Homo sapiens) ponad interesami innych gatunków. Określenie to zostało utworzone na zasadzie analogii do rasizmu i seksizmu przez bioetyków, a podjęte zostało głównie przez zwolenników praw zwierząt.
Termin speciesism ukuł Richard D. Ryder, brytyjski psycholog w ramach krytyki stosowanej w naukach przyrodniczych, w tym psychologii, wiwisekcji na początku lat 70. XX w.[2] Niedługo potem pojęcia speciesism i antispeciesism zostały rozpropagowane przez filozofa Petera Singera[3].
Zagadnienie dyskryminacji gatunkowej jest podejmowane głównie przez jej przeciwników, uważających, że podobnie jak moralnie złe były niewolnictwo czy seksizm, tak też złe jest dyskryminowanie przedstawiciela innego gatunku tylko z tego powodu, że jest on właśnie przedstawicielem owego gatunku. Według Singera postawa, w której przyznaje się wyższość interesów własnego gatunku nad interesami innego gatunku, jest równoważna postawie przyznającej pierwszeństwo interesom własnej rasy lub płci. Singer swoją niezgodę na dyskryminację gatunkową wiąże z utylitaryzmem, czyli poglądem mówiącym, że moralnym obowiązkiem jest powiększanie sumy szczęścia jak największej liczby osób, przy czym za osoby uważa istoty zdolne do odczuwania bólu, a więc mające w swoim interesie unikanie cierpienia[3]. Niezgoda na dyskryminację gatunkową nie musi oznaczać identycznego traktowania przedstawicieli różnych gatunków, lecz może realizować się w dostosowywaniu traktowania do psychiki konkretnej istoty. Przykładowo, dzikie zwierzę może bardziej cierpieć w sytuacji uwięzienia niż świadomy praw więźnia człowiek, z kolei ludzkie dziecko może odczuć uderzenie dotkliwiej niż dorosły koń. Ponadto świadomy swego istnienia ssak może według przeciwników dyskryminacji gatunkowej bardziej zasługiwać na życie niż człowiek o silnie uszkodzonym mózgu[3]. Teza ta jest propagowana przez Singera, podczas gdy inny bioetyk znany z przeciwstawiania się dyskryminacji gatunkowej, Tom Regan, zalicza prawo do życia do podstawowych praw, przysługujących również istotom pozbawionym świadomości[3]. Również Ryder krytykuje utylitaryzm, twierdząc, że interesy mają poszczególne osobniki, a nie ich suma[2].
Przeciwnicy szowinizmu gatunkowego twierdzą, że tak długo, jak długo nie udowodnimy, że wszyscy przedstawiciele jednego gatunku posiadają istotną cechę, której nie posiadałby żaden przedstawiciel innego gatunku, tak długo przyznawanie im różnych zasadniczych praw jest moralnie nieuzasadnione i złe. Przeciwnicy szowinizmu domagają się przyznanie zwierzętom podstawowych praw zapewniających im równe poszanowanie ich potrzeb.
Z pojęciem dyskryminacji gatunkowej wiąże się założony przez Singera Great Ape Project – projekt, który zmierza do przyznania naczelnym prawnej ochrony ich podstawowych interesów:
- Prawa do życia
- Ochrony indywidualnej wolności
- Ochrony przed torturami.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Koniec Zielonych? Radykalna ekologia i antyspecyzm wchodzą na scenę polityczną – Portal STRAJK, „Portal STRAJK” [dostęp 2018-11-27] (pol.).
- ↑ a b Richard Ryder. All beings that feel pain deserve human rights. „The Guardian”, 6 sierpnia 2005 (ang.).
- ↑ a b c d Luc Ferry: Nowy ład ekologiczny: Drzewo, zwierzę i człowiek. Hanna Miś, Andrzej Miś (tłum.). Warszawa: Centrum Uniwersalizmu przy Uniwersytecie Warszawskim i Wydawnictwo Naukowe Scholar, 1995, s. 47–55, seria: Biblioteka Dialogu. ISBN 83-85828-57-0.
Media użyte na tej stronie
Autor: Tomasz Molina, Licencja: CC BY-SA 4.0
Uczestnicy Marszu Wyzwolenia Zwierząt w Warszawie.