Dystrybucja komplementarna

Ten artykuł lub jego sekcja zawiera znaki symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. Wówczas konieczne może być zainstalowanie dodatkowych czcionek.

Dystrybucja komplementarna – sposób pojawienia się dwóch głosek w dwóch różnych fonetycznie kontekstach. Tam, gdzie pojawia się głoska [x], nie może pojawić się głoska [y]. Konsekwencją jest niemożność wykazania minimalnej pary wyrazowej pokazującej zmianę cechy dystynktywnej^[1].

Pojęcie dystrybucji komplementarnej stosowane jest najczęściej w fonologii, w której głoski w dystrybucji komplementarnej są alofonami tego samego fonemu^[2]. Na przykład w języku polskim głoska [d] i jej palatalizowany wariant [dʲ] nigdy nie pojawiają się w tych samych kontekstach fonetycznych i nie ma możliwości wykazania ich pary minimalnej^[3]. Innym przykładem może być komplementarna dystrybucja angielskiego [p] oraz aspirowanego wariantu [pʰ], który pojawia się tylko i wyłącznie w nagłosie sylaby (tak jak w wyrazie pin [pʰɪn]). [p] pojawia się we wszystkich innych kontekstach, np. spin [spɪn]^[4].

Istnieją również przypadki, gdzie dwie głoski występują w dystrybucji komplementarnej, jednak nie są alofonami tego samego fonemu. Przykładowo angielskie głoski [h] oraz [ŋ] nigdy nie pojawiają się w tych samych kontekstach fonetycznych – [h] występuje tylko na początku sylaby, a [ŋ] tylko na końcu. Jednak istnieją zbyt duże różnice fonetyczne obu głosek, aby można je było uznać za alofon tego samego fonemu^[2].

Przypisy

Bibliografia

• KazimierzK. Polański KazimierzK. (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. II, Wrocław: Ossolineum, 1999, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897  (pol.).
• Victoria Fromkin, Robert Rodman: An Introduction to Language. Harcourt Brace Jovanovich College Publishers, 1993. ISBN 978-0-03-054983-0. (ang.)
• Danuta Ostaszewska, Jolanta Tambor: Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-14896-6.
• Beverley Collins, Inger M. Mees: Practical Phonetics and Phonology: A Resource Book for Students. Routledge, 2013. ISBN 978-0-415-50649-6. (ang.)