Dywan (rada doradcza)

Sułtan Ahmed III udziela audiencji francuskiemu ambasadorowi w swoim Dywanie dnia 10 października 1724 roku, malował Jean-Baptiste van Mour

Dywan (tur. Divan, ar. ديوان, Diwan – „rejestr”, „administracja”, „kancelaria”, „rada przyboczna”)[1] – rada doradcza muzułmańskich władców (między innymi sułtana Imperium Osmańskiego i chana Chanatu Krymskiego) bądź dygnitarzy (np. osmańskich paszów). Dywanem nazywana jest również namiastka rządu lub sejmu w krajach podbitych przez Turków, np. Wołoszczyzny i Mołdawii.

Dywan w Imperium Osmańskim

Dywan sułtana w imperium Osmańskim najczęściej obradował w pałacach sułtana znajdujących się w Stambule. Mniejsze dywany, zlokalizowane i obradujące w mniejszych palacach, mieli też paszowie osmańscy.

Dywan, kierowany zwykle przez wielkiego wezyra, składał się z 4 do 11 wezyrów, ponadto w jego skład wchodził także aga (przywódca) janczarów oraz wielu innych urzędników i najważniejszych przedstawicieli religijnych w państwie. Wezyr odpowiadał dzisiejszemu ministrowi, a wielki wezyr premierowi. Obowiązkiem wielkiego wezyra było informowanie sułtana o postanowieniach rady. Sułtan nie musiał brać ich pod uwagę, czasami sam zwoływał dywan, aby przekazać wezyrom najnowsze wiadomości bądź wydać im polecenia.

Dywan w Chanacie Krymskim

W Chanacie krymskim Dywan pełnił podobne funkcje co w Imperium osmańskim, z tą różnicą, że przywódcą był chan. Zasiadali w nim przede wszystkim jego następcy, kałga, nurredin i sułtan oraz karacze (odpowiednicy dzisiejszych ministrów), czyli bejowie najważniejszych rodów arystokratycznych w chanacie oraz wezyr, główny administrator i organizator w Pałacu chańskim. Poza nimi zasiadali tam inni najważniejsi urzędnicy i przedstawiciele religijni w państwie.

Chan musiał liczyć się ze zdaniem Dywanu, szczególnie z głosami wodzów najważniejszych rodzin na Krymie, którzy mieli wielki wpływ na politykę zagraniczną i wewnętrzną kraju. Bejowie ci posiadali własne armie, które mogły przeciwstawić się armii chańskiej. Poza tym karacze ci potrafili często spiskować, aż na dworze sułtańskim, przeciwko konkretnemu chanowi.

Przypisy

  1. Słownik Wyrazów Obcych. [dostęp 2014-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-03)].

Bibliografia

  • Zygmunt Abrahamowicz (red.), Księga podróży Ewliji Czelebiego, Książka i Wiedza 1969.
  • Ludwik Kubala, Szkice historyczne, Lwów 1880 (i późniejsze wydania).
  • Leszek Podhorodecki, Chanat Krymski i jego stosunki z Polską w XV-XVIII w., Książka i Wiedza Warszawa 1987.

Media użyte na tej stronie