Dzięcioł białogrzbiety

Dzięcioł białogrzbiety
	Dendrocopos leucotos
	(Bechstein, 1802)
	; Samica przy dziupli
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	dzięciołowe
Rodzina	dzięciołowate
Podrodzina	dzięcioły
Plemię	Melanerpini
Rodzaj	Dendrocopos
Gatunek	dzięcioł białogrzbiety
Synonimy
	Picus leucotos Bechstein, 1802;
	Picus leucotos Bechstein, 1802;
Podgatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	(c) The author of the work; and the IUCN Red List spatial data, CC BY-SA 4.0; Zasięg występowania

(c) The author of the work
and the IUCN Red List spatial data, CC BY-SA 4.0

Rozmieszczenie w Europie i zachodniej Azji^[4]

Dzięcioł białogrzbiety (Dendrocopos leucotos) – gatunek średniej wielkości osiadłego ptaka z rodziny dzięciołowatych (Picidae). Zamieszkuje pas lasów liściastych Eurazji od Renu po wybrzeże Pacyfiku i wyspy w jego zachodniej części. Nie jest zagrożony.

Podgatunki i zasięg występowania

Wyróżnia się 11^[2] lub 12^[1]^[5] podgatunków D. leucotos:

D. l. leucotos (Bechstein, 1802) – dzięcioł białogrzbiety^[6] – podgatunek nominatywny, występuje w północnej, środkowej Europie oraz dalej na wschód przez południową Rosję po Kamczatkę, Sachalin, północno-wschodnie Chiny i Półwysep Koreański. W Polsce bardzo nielicznie lęgowy niemal wyłącznie na wschód od Wisły^[7] m.in. w Gorcach^[8]. W latach 2013–2017 jego liczebność na terenie kraju szacowano na 1500–2000 par^[9].
D. l. uralensis (Malherbe, 1860) – zachodni Ural do jeziora Bajkał
D. l. lilfordii (Sharpe & Dresser, 1871) – dzięcioł łuskogrzbiety^[6] – Pireneje, środkowe Włochy, Bałkany, Azja Mniejsza i Kaukaz
D. l. tangi Cheng, 1956 – zachodnio-środkowe Chiny
D. l. subcirris (Stejneger, 1886) – Hokkaido (Japonia)
D. l. stejnegeri (Kuroda, Nagamichi, 1921) – północne Honsiu (Japonia)
D. l. namiyei (Stejneger, 1886) – południowe Honsiu, Kiusiu i Sikoku (Japonia)
D. l. takahashii (Kuroda & Mori, 1920) – wyspa Ullŭng-do (Korea Południowa)
D. l. owstoni (Ogawa, 1905) – dzięcioł większy^[6] – Amami Ōshima (północna część archipelagu Riukiu); przez Handbook of the Birds of the World i IUCN uznawany jest za osobny gatunek^[2].
D. l. quelpartensis (Kuroda & Mori, 1918) – wyspa Jeju-do (Korea Południowa)
D. l. fohkiensis (Buturlin, 1908) – południowo-wschodnie Chiny
D. l. insularis (Gould, 1863) – Tajwan

Morfologia

Dzięcioł białogrzbiety samiec

Dzięcioł białogrzbiety samica

Wygląd: Słabo zaznaczony dymorfizm płciowy. Samiec ma białe czoło z czerwonym nalotem i czerwoną czapeczkę, samica białe czoło i czarną czapeczkę. Obie płci mają górną część grzbietu czarną, dolną zaś białą. Skrzydła czarne z białymi poprzecznymi pręgami. Czarny ogon ze skrajnymi sterówkami biało-czarnymi. Spód biały z czarnymi podłużnymi kreskami. Podogonie czerwone.
Wymiary średnie

długość ciała ok. 25–26 cm
rozpiętość skrzydeł 44–45 cm
masa ciała ok. 100 g

Ekologia

Dendrocopos leucotos leucotos

Biotop: Luźne drzewostany liściaste, zazwyczaj w pobliżu rzek i ich rozlewisk.
Gniazdo: W wilgotnym, zbutwiałym drzewie, zazwyczaj brzozie lub osice. Zazwyczaj poniżej 5 m nad ziemią.
Jaja: Jeden lęg w roku, w kwietniu lub maju składa 3 do 5 jaj.
Wysiadywanie i pisklęta: Jaja wysiadywane są przez okres około 15 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 21 dniach.
Pożywienie: Owady, a zimą i jesienią również nasiona i jagody.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje dzięcioła białogrzbietego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 1,32–3,35 miliona dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[3]. Od 2014 roku IUCN uznaje dzięcioła większego (D. leucotos owstoni) za osobny gatunek. Zalicza go do kategorii NT (Near Threatened – bliski zagrożenia). Jego liczebność szacuje się na 1000–2499 dorosłych osobników, a trend liczebności uznawany jest za stabilny^[10].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Wymaga ochrony czynnej^[11]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC)^[12].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ ^a ^b Dendrocopos leucotos, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Winkler, H. & Christie, D.A.: White-backed Woodpecker (Dendrocopos leucotos). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-09].
↑ ^a ^b Dendrocopos leucotos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ ^a ^b BirdLife International and NatureServe (2014) Bird Species Distribution Maps of the World. 2014. Dendrocopos leucotos. In: IUCN 2014. The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2014.3. http://www.iucnredlist.org. Downloaded on 27 May 2015.
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Woodpeckers (ang.). IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-06-02].
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Picinae Leach, 1820 - dzięcioły (wersja: 2020-09-15). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-06-02].
↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 520. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego bardzo nieliczny oznacza zagęszczenie 0,1–1 par na 100 km²
↑ SZCZAWA NA POGRANICZU GORCÓW I BESKIDU WYSPOWEGO by Stowarzyszenie na Rzecz Wspierania Rozwoju Szczawy - Issuu, issuu.com [dostęp 2022-04-06] (ang.).
↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
↑ Dendrocopos owstoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-06-02] (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

Bibliografia

Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: MULTICO, 2007, s. 176. ISBN 978-83-7073-474-9.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology.
Dendrocopos leucotos (Dzięcioł białogrzbiety). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 276–279. ISBN 83-86564-43-1.

[itis-1] Dendrocopos leucotos, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[hbwa-2] Winkler, H. & Christie, D.A.: White-backed Woodpecker (Dendrocopos leucotos). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-09].

[iucn-3] Dendrocopos leucotos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[IUCN_map-4] BirdLife International and NatureServe (2014) Bird Species Distribution Maps of the World. 2014. Dendrocopos leucotos. In: IUCN 2014. The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2014.3. http://www.iucnredlist.org. Downloaded on 27 May 2015.

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Woodpeckers (ang.). IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-06-02].

[mk-6] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Picinae Leach, 1820 - dzięcioły (wersja: 2020-09-15). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-06-02].

[tomiałojć-7] Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 520. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego bardzo nieliczny oznacza zagęszczenie 0,1–1 par na 100 km²

[8] SZCZAWA NA POGRANICZU GORCÓW I BESKIDU WYSPOWEGO by Stowarzyszenie na Rzecz Wspierania Rozwoju Szczawy - Issuu, issuu.com [dostęp 2022-04-06] (ang.).

[biuletyn2019-9] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

[iucn2-10] Dendrocopos owstoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-06-02] (ang.).

[11] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[clpp-12] Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne